Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

4.2. Gözeneklilik
Alç› ve fosfat ba¤l› malzemeler, döküm esans›nda havan›n ve di¤er gazlar›n kal›ptan ç›kabilece¤i kadar
yeterli gözeneklili¤e sahiptir. Bunun yan›nda silika ba¤l› malzemeler çok s›k› paketlendi¤i için geri
bas›nç oluflumu tehlikesi söz konusudur ve bu durum kal›b›n eksik dolmas›na veya parçalar›n gözenekli
ç›kmas›na neden olur. Bu problemler kal›p içerisinde ç›k›c›lar oluflturularak afl›labilmektedir [35].

---

48
Dereceli Hassas Döküm Kal›plar›n›n Özellikleri ve Bu Özelliklere Etki Eden Unsurlar
4.3. Denklefltirici Genleflme:
Döküm parçalar›n boyutsal kesinli¤i, her fleyden önce kal›p malzemelerinin, dökümde meydana gelen
metal büzülmesini karfl›lama kabiliyetine ba¤l›d›r. Büzülmelerin ölçüsü çok farkl› olabilmekle beraber,
ço¤u alt›n alafl›mlar›nda bu oran % 1,4, Ni/Cr alafl›mlar›nda % 2 ve Co/Cr alafl›mlar›nda da % 2,3'tür.
Denklefltirici genleflme, prizlenme genleflmesi, ›s›l genleflme ve silikan›n yüksek s›cakl›klardaki
dönüflümünün kombinasyonlar›ndan oluflmaktad›r. Higroskopik genleflme alç› ba¤l› kal›p malzemelerinde
›s›l genleflmeyi desteklemek için kullan›labilir. Bu ayr›ca fosfat ba¤l› malzemeler için de olas›d›r ancak
pratikte bu malzemeler için nadiren uygulanmaktad›r.
Tipik bir alç› ba¤l› kal›p malzemesinin prizlenme genleflmesi yaklafl›k olarak % 0,3'tür, bu de¤er
higroskopik genleflme ile % 1,3'e ç›kart›labilir.
Is›l genleflme, kal›p malzemesinde kullan›lan silikan›n do¤as›na ve kal›b›n ›s›t›ld›¤› s›cakl›¤a ba¤l›d›r.
Sadece kristobalit içeren kal›p malzemeleri, sadece kuvars içerenlere göre daha fazla ›s›l genleflme
gösterir. Büzülmeyi karfl›lamak için temel olarak ›s›l genleflme kullan›lacaksa, kristobalit içeren kal›p
malzemesinin yaklafl›k 700 °C'a ›s›t›lmas› gerekmektedir.
Silika ba¤l› malzemeler prizlenme s›ras›nda ve piflirmenin erken aflamalar›nda cüzi bir miktar büzülme
gösterir. Bu durum, prizlenme reaksiyonunun do¤as›na, sonras›nda da su ve alkol kayb›na ba¤l›d›r.
Devam eden ›s›tma, s›k› paketlenmifl silikan›n do¤as› gere¤i belirgin bir genleflmeye neden olur. En
yüksek ›s›l genleflme en fazla 600 °C'da % 1,6'ya ulaflmaktad›r.
Fosfat ba¤l› malzemeler için prizlenme ve ›s›l genleflme toplam›, özel kolloidal silikal› çözelti deste¤i
ile yaklafl›k % 2'yi bulmaktad›r [35].