Dərs kitabları №: 1 Ünvan: az6200, Zaqatala Şəhəri, Heydər Əliyev prospekti №: 88

2. Çox mənalılıq
Quranda bəzi kəlmələr vardır ki, bunlar birdən çox mənaya gələ 
bilirlər. Fərqli mənalar daşıyan bu kəlmələr fərqli təfsir şəkiilərinin 
ortaya çıxmasına səbəb olur.
. ِيمِ َّاصل َك  ْتَحَب ْصأَ�َف  

---

TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
164
“Və  bağ  yanıb  qapqara  oldu”
243
  ayəsindəki  “əs-sarim”  kəlməsini 
buna misal verə bilərik. Çünki bu kəlmə “barsız bağ, biçilmiş tarla, 
gecənin bir hissəsi, heç bir şey bitməyən qumlu ərazi” kimi mənalar da-
şıyır. 
3. İtlaq və təqyid
Quranda bəzi ayələr vardır ki, onlar həm mütləq məna, həm də 
təqyidi məna daşıma qabiliyyətindədirlər. Məsələn,
  ْنِم  َينِكا َسَم ِةَ َشَع ُماَع ْطإِا ُهُتَراَّافَكَف َناَمْيأَلا ُُّتدَّاقَع اَمِب ُك
ُذِخاَؤُي نِكـَلَو ْ ُكِناَمْيأَ�  ِف ِوْغَّالل ِب ُّللا ُ ُكُذِخاَؤُي َل  
 ْ ُكِناَمْيأَ� ُةَراَّافَك  َ ِلَذ ٍم َّايأَ� ِةَثَلَث ُماَي ِصَف  ْدَِي ْمَّال نَمَف ٍةَبَقَر  ُريِرْ َت  ْوأَ� ْمُ ُتَو ْسِك  ْوأَ� ْ ُكيِلْهأَ�  َنوُمِع ْطُت اَم ِط َسْوأَ�
.  َنو ُرُك ْشَت ْ ُكَّالَعَل ِهِت َيآ� ْ ُكَل  ُ ّللا  ُ ِّينَبُي  َ ِلَذَك ْ ُكَناَمْيأَ� ْاو ُظَفْحاَو ْ ُتْفَلَح اَذإِا
“Bilmədən and içmənizə görə Allah sizi günahlandırmaz. Lakin bilə-bilə 
and-aman etsəniz sizi günahlandırar. Bunun kəffarəsi (əvəzi) isə-ailənizin 
orta yeməyindən on yoxsulu yedirtmək və ya onları geyindirmək, yaxud 
bir köləni azad etməkdir; (bunları) tapmayan üç gün oruc tutmalıdır. And 
içsəniz, andnızın kəffarəsi budur. Andlarınızı qoruyun! Allah öz ayələrini 
sizə belə aydınlaşdırır ki, bəlkə şükr edəsiniz”
244
 ayəsindəki üç gün oruc 
tutma hökmü Əbu Hənifə, əs-Səvri və onların tərəfdarlarına görə 
mütləq  hökm  deyildir.  Yəni  bu  oruc  üç  gün  dalbadal  tutulmalı-
dır. Bu alimlər bu görüşlərinə dəlil olaraq Übeyy İbn Kəb və İbn 
Məsudun müshəflərindəki “mütətəbiat” sözünü almışlar.
Ancaq Şafei Übeyy ibn Kəb və İbn Məsudun müshəflərindəki 
“mütətəbiat”  kəlməsini  mütəvatir  qiraət  olmadığını  söyləyərək 
bunun  bir  dəlil  olmayacağı  qənaətinə  gəlmişdir.  Buna  görə  də 
o,  üç  günlük  orucun  dalbadal  deyil,  müxtəlif  günlərdə  də  tutula 
biləcəyinə hökm vermişdir. 
243  Qələm, 68/20.
244  Maidə, 5/89.

---