TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ 170
“Haqlı olmadıqca Allahın haram etdiyi cana qıymayın...”
253
ayəsindəki mücməlliyi Hz. Peyğəmbərin bu hədis-i şərifi açıqlamış-
dır: “Allahdan başqa tanrı olmadığına və mənim Allahın Rəsulu olduğu- ma iman eden heç bir müsəlmanın qanı halal deyildir. Ancaq bu üç şeydən birini edərsə (o zaman halal olur) : Adam öldürmək , evliykən zina etmək və dindən çıxaraq müsəlmanlaradn ayrılmaq.”
254
b) Mübhəmi təfsil etməsi Ulumul-Quran bəhsində də ifadə edildiyi kimi mübhəm, bəzi
varlıqların açıq olaraq deyil, ismi-işarə, ismi-məvsul, zamir, cins
ismi, bilinməyən zaman zərfi və bilinməyən məkan zərfləri ilə
zikr edilməsi mənasına gəlir. Mübhəm ifadədə qeyri-müəyyənlik
və anlaşılmazlıq vardır. Quranda yer alan mübhəm ifadələr Hz.
Peyğəmbər tərəfindən açıqlanmışdır.
َينِتِناَق ِ ّ ِلل ْاوُموُقَو ى َط ْسُوْلا ِةَل َّاصلاو ِتاَوَل َّاصلا َلَع ْاو ُظِفاَح
“Namazları (xüsusilə də) orta namazı hifz edin və Allaha itaətdə du- run“
255
ayəsində orta namazdan nəyin qəsd olunduğu aydın deyil-
dir. Burda “əs-salat əl-vusta” (orta namaz) sözü mübhəmdir. Lakin
Hz. Peyğəmbərin “orta namaz ikindi namazıdır “
256
hədisi bu mübhəm
ifadəni təfsil etmişdir (açıqlamışdır).
c) Mütləqi təqyid etməsi Mütləq məna və məfhum baxımından hər hansı bir məhdudiyyəti
olmayan kəlmə deməkdir. Bu cür kəlmələrin mənasının təsbit
edilməsi onların təqyid edilməsini zəruriləşdirir. Hz. Peyğəmbər
Quranın mütləq şəkildə ortaya qoyduğu ayələri başa düşüləcək
vəziyyətə gətirmək üçün onları təqyid etmişdir:
253 Ənam, 6/151.
254 Buxari, əl-Qasamə, 6.
255 Bəqərə, 2/238.
256 Tirmizi, ət-Təfsir, surə, 2.
