BAŞLANĞICDAN GÜNÜMÜZƏ QƏDƏR TƏFSİR CƏ RƏYANLARI 205
Bu təfsir növünü məqbul sayanlarla yanaşı ona qarşı çıxanlar da
olmuşdur. Böyük fəqih olan Şatibi (vəfatı-790/1388) elmi təfsirə eti-
raz edən alimlərin başında gəlir. Ondan başqa Məhəmməd Hüseyn
əz-Zəhəbi (vəfatı-1399/1978) və Əmin əl-Xuli də təfsirin bu növünü
qəbul etməmişlər. Onlara görə Quranı nazil olduğu dövrdə yaşa-
yan insanların bilmədiyi mənalarla təfsir etmək yol verilməzdir.
İstər dil və bəlağət, istərsə də müsəmanların etiqadı baxımdan bu
mümkün deyildir. Çünki Quran, dini və əxlaqi yönü çox olan bir
kitabdır və köklü elmi ənənəyə sahib olmayan bir cəmiyyətə nazil
olmuşdur. Allahın məqsədi elmi məsələləri açıqlamaq deyil, əksinə
tövhidi və əxlaq prinsiplərini bəşəriyyətə çatdırmaqdır.
Bundan başqa elm daim inkişaf edir və dəyişir. Elmdə bugün
doğru olan sabah səhv ola bilər. Ona görə də elmi təfsir qəbul
edilməzdir. Məsələn, Razi Bəqərə surəsinin 22-ci ayəsindəki “O Al- lah ki, sizin üçün yer üzünü döşədi, göyü isə tavan yaratdı” cümləsini
təfsir edərkən bu ayənin dünyanın öz oxu ətrafında fırlanmadığına
dəlalət etdiyini söyləmişdir.
289
Nəticə olaraq deyə bilərik ki, Qurani-kərim əlbətdə fizika, ki-
miya, cəbr, həndəsə, astronomiya və s. elmilərin əsaslarını ortaya
çıxardan kitab deyildir. Ancaq Quranı sadəcə nazil olduğu dövrlə
əlaqələndirmək də doğru deyildir. Çünki Quran hər dövrə xitab
edən kitabdır. Buna görə də onu təfsir edən müfəssir yaşadığı əsrin
elmi fəaliyyətlərindən də faydalanmalıdır.
