TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ 222
Nəticə olaraq deyə bilərik ki, Quranın nazil olduğu dövr ərəb
cəmiyyətini və ondakı dəyişiklikləri bilmənin, Quranın daha doğru
anlaşılmasına və təfsir olunmasına böyük faydası olacaqdır.
3) Quranın nüzulundan sonrakı dövrün tədqiqi Bu dövr iki istiqamətdə ələ alınmalıdır. Birincisi, İslam dini-
nin və mədəniyyətinin müxtəlif yönlərini tədqiq etmək, ikinci-
si isə digər din və mədəniyyətlərin, onların İslam mədəniyyətinə
təsirlərinin araşdırmaq.
İslam mədəniyyəti içərisndə meydana gələrək inkişaf edən
elmlərin, müxtəlif dini fikirlərin incələnməsi Quranı başa düşmədə
böyük əhəmiyyət kəsb edir. Quran elmləri, Quran tarixi, təfsir ta-
rixi, hədis tənqidiçiliyi, kəlam, fəlsəfə, fiqh, məzhəblər tarixi, dinlər
tarixi sahələrində günümüzdə də yeni araşdırmalara ehtiyac var-
dır. Bu dövr nə qədər yaxşı incələnərsə, Quran da bir o qədər doğru
təfsir olunar.
Yuxarda bu dövrün iki istiqamətdə ələ alınmasının lazım oldu-
ğunu qeyd etdik və birinci istiqaməti qısa şəkildə açıqladıq. İkinci
istiqamətə gəlincə, burada görüləcək iş, digər din və mədəniyyətlər
və onların İslamla əlaqələrinin tədqiq olunmasıdır. Quranı tədqiq
edən hər bir insanın bu mövzularda ümumi də olsu məlumatı ol-
malıdır.
