Dərs kitabları №: 1 Ünvan: az6200, Zaqatala Şəhəri, Heydər Əliyev prospekti №: 88

TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
224
Bu sahədə yazılmış ən yaxşı və sistemli kitab Rağıb əl-İsfəhaninin 
“əl-Müfrədat  fi  Ğəraibil-Quran”  adlı  əsəridir.  Bu  əsərdə  kəlmələrin 
Quranda keçdiyi yerlərə görə gəldiyi mənalarla bağlı məlumatlar 
verilmişdir.
Kəlmə  və  ifadələri  əvvəlcə  cümlə  bütünlüyü  içərisində  anla-
maq lazımdır. Bir ayə hər zaman sadəcə bir mövzu ilə bağlı olma-
sa da, bir mövzunun əhatəsi dairəsindədir. Bəzi kəlmələr Quranın 
müxtəlif  yerlərində  fərqli  mənalara  gələ  bilir.  Biz  bu  fərqlilikləri 
ayənin mövzusu və ya ayələr toplusu çərçivəsində təsbit edə bili-
rik. Məsələn, “din” kəlməsi belə kəlmələrdən biridir. Bu kəlmə bəzi 
ayələrdə “din”, bəzi ayələrdə isə “cəza” mənalarına gəlir.
Bir  kəlmənin  ayə  çərçivəsndə  anlaşılmasına  bu  misalı  verə 
bilərik: Bəqərə surəsinin 275-ci ayəsinin əvvəlində faiz yeyənlərin, 
qiyamət günü şeytan vurmuş şəkildə dirildiləcəkləridən bəhs olu-
nur, ancaq ayənin davamında onların bu vəziyyətə düşmələrinin 
səbəbi üzərində durulur və Allah, ticarəti halal, faizi isə haram etdi-
yi halda, bu insanların ticarəti faizlə eyni tutduqları, bu ikisi arasın-
da fərq qoymadıqları üçün şeytan vurmuş şəkildə dirildiləcəkləri 
bildirilir. Əgər biz bu ayənin davamını diqqətə almadan ilk hissəsini 
anlamağa çalışsaq, fərqli bir nəticə əldə edərdik.
Bir  kəlmənin  ayələr  toplusu  çərçivəsində  anlaşılmasına  misal 
olaraq isə Şüəra surəsinin 19-cu ayəsində keçən və Fironun Hz. Mu-
saya söylədiyi bu sözləri verə bilərik: “Axırda elədiyini də elədin (bir 
qibtini vurub öldürdün). Sən nankorun birisən!.” O, bu sözlərlə Hz. Mu-
sanın bir misirlini öldürməsini qəsd edir və “ və əntə minəl kafirin” 
ifadəsi ilə Hz. Musanın nankor olduğunu dilə gətirir. Bu ayədən 
əvvəlki ayədə Firon, Hz. Musaya uşaqlıqda onu böyütdüyünü və 
uzun  müddət  yanında  saxladığını  deyir.  Buna  görə  də  buradakı 
“kafirin”  kəlməsi  “nankorluq  edənlər”  şəklində  tərcümə  edilmiş-

---