A. Quranın Hz. Peyğəmbər zamanında yazılması
Yazı mədəniyyəti inkişaf etməyən ərəblər güclü hafizələri sa-
yəsində ayə və surələri əzbərləməkdə çətinlik çəkmirdilər. Ərəb
70 Bəqərə, 2/196
71 Maidə, 5/2
72 Bəqərə, 2/2 Nəml, 27/1
TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
58
ya zısının hələ inkişaf etməməsi vəhyləri yazmağı çətinləşdirirdi.
Ancaq Məkkə dövrünün sonlarından etibarən yazma-oxuma bilən
müsəlmanların sayı artdı. Ticarətlə, xüsusilə də xarici ölkələrlə
ticarət əlaqələrində iştirak edən məkkəlilər arasında oxuyub yaza
bilənlərin sayı mədinəlilərdən çox idi. Belə ki, Peyğəmbərimizin
vəhyləri yazmağı tapşırdığı qırxa qədər vəhy katibinin çoxu mək-
kəli idi.
Nazil olan ayələrin Məkkə dövrünün ilk illərindən etibarən ya-
zılması Quranda
73
, hədis qaynaqlarında və tarix kitablarında bildi-
rilir. Hz. Peyğəmbər Quran ayələri nazil olduqda səhabilərə onu
əzbərləmələrini əmr etməklə yanaşı onlar içərisində yazı yazmağı
bilənlərə də onu yazmalarını tapşırırdı. Hz. Peyğəmbər nazil olan
ayə ləri vəhy katiblərinə yazdırıb sonra da onlara yazdıqları mətni
yüksək səslə oxumalarını əmr edərdi. Beləliklə o vəhy katibinin
doğ ru yazıb-yazmadığını təsbit edərdi. Zeyd İbn Sabit bu haqda
belə deyir: “Rəsulullah (s.ə.s) vəhyi mənə yazdırar və sonra yazdı-
ğımı oxutdurardı. Əgər bir səhvə yol vermişəmsə onu düzəldərdi.
Mən yalnız bu yoxlama işindən sonra vəhyi insanlara çatdırardım.”
74
Quranın Hz. Peyğəmbər zamanında yazıldığını göstərən bəzi
dəlillər bunlardır:
Hz. Ömərin müsəlman olması ilə nəticələnən hadisədə onun
bacısının oxuduğu Məkkədə nazil olan Taha surəsinin ilk ayələrinin
olduğu səhifə, vəhyin ilk günlərdən qələmə alındığını göstərən
qüvvətli bir dəlildir.
Hz. Osmanın aşağıdakı sözləri də Quranın ilk dövrdə yazıl-
dığını göstərir: “Rəsulullaha (s.ə.s.) vəhy gəldiyi zaman o, vəhy
73 Bax: Furqan, 25/5, Tur, 51/1-3, Abəsə, 80/11-16, Bəyyinə, 98/2
74 Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, VIII/257
|
