Dərs kitabları №: 1 Ünvan: az6200, Zaqatala Şəhəri, Heydər Əliyev prospekti №: 88

TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
64
sağlığında Quranı əzbərləməsi və “ərzeyi-axirə”də iştirak etməsi ilə 
izah olunur. 
2. Zeydin cəm etdiyi Qurani-kərimin xüsusiyyətləri
Zeyd  bir  il  müddətinə  Quranı  cəm  etmə  işini  bitirdi.  An-
caq cəm olunan bu nüsxə bu şəkildə qala bilməzdi. Çünki Quran 
mətni  hələ  də  müxtəlif  yazı  ləvazimatlarının  üstündə  idi.  Buna 
görə  də  ondan  istifadə  etmək  mümkün  deyildi.  Quranı  həm  bu 
dağınıq görünüşündən qurtarmaq, həm də müsəlmanların ondan 
istifadəsini  asanlaşdırmaq  üçün  Zeyd  həmin  Quran  mətnlərini 
dəri  üzərinə  yazdıraraq  yeni  bir  nüsxə  meydana  gətirdi.  Bu  yeni 
nüsxənin xüsusiyyətlərini aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:
a. Cəm işi elmi metodlarla həyata keçirilmişdir.
b. Tilavəti mənsux olan ayələr yazılmamışdır.
c. Bu nüsxədə yazılan ayələrin hamısının təvatür yolu ilə bizə 
nəql olunduğuna dair ümmətin icması vardır.
d. Bu müshəf yeddi hərfi əhatə edirdi.
e. Zeyd tərəfindən kitab şəklinə salınan bu Qurana Abdullah 
İbn Məsudun təklifi ilə “müshəf” adı verilmişdir.
Bu müshəf Hz. Əbu Bəkir və Hz. Ömərin xəlifəlikləri zamanın-
da onların himayəsi altında qorunmuş, Hz. Ömərin vəfatından son-
ra isə onun qızı Həfsəyə verilmişdir. Ancaq bu nüsxənin Həfsəyə 
verilməsi  heç  də  bəzi  müstəşriqlərin  iddia  etdikləri  kimi  onun 
xüsusi  mülkünə  çevrilməsi  demək  deyildi.  Əksinə  bunun  səbəbi 
nüsxənin  veriləcəyi  xəlifənin  hələ  seçilməməsi  idi.  Bilindiyi  kimi 
müshəf  Quranın  təksir  ediləcəyi  günə  qədər  Həfsənin  yanında 
qalmış, Hz. Osmanın xəlifəliyi dövründə Quran istinsax edilərkən 
(çoxaldılarkən) ondan alınmış və dahas onra yenidən ona geri qa-
yıtarılmışdır.  Mənbələrin  bildirdiyinə  görə  Həfsə  vəfat  etdikdən 

---