Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27

 

---

139 
Ə L A V Ə L Ə R 
 
Izotonik məhlullar. 
Qurbağalar üçün: 
Fizioloji məhlul - 0,65 % NaCl 
Ringer  məhlulu  (ürək  və  əzələlər  üçün)  –  0,6%  NaCl, 
0,0075% KCl, 0,01% CaCl
2
, 0,01% NаHCO
3
 
Ringer  məhlulu  (elektrofizioloji  təcrübə  üçün)-  0,65%  NaCl, 
0,018%KCl, 0,03% NаHPO
4
, 0,02% CаCl
2
, pH-7,2  
 
İstiqanlılar üçün: 
Fizioloji məhlul- 0,9% NаCl 
Lokk  məhlulu  (ürək  və  balalıq  üçün)  –  0,9%  NaCl,  0,042% 
KCl,  0,02%  CаCl
2
,  0,015%  NаHCО
3
,  0,1%  qlükoza  (C
6
H
12
O
6
), 
pH-7,3-7,4
 
Tirode  məhlulu  (bağırsaq  üçün)  -  0,8%  NаCl,  0,02%  KCl, 
0,02%  CаCl
2
,  0,1%  NаHCO
3
,  0,01%  MgCl
2
,  0,005%  NaH
2
PO
4
, 
0,1% qlükoza (C
6
H
12
O
6
), pH-7,3-7,4 
Krebs məhlulu (diafraqma və başqa toxumalar üçün) - 0,69% 
NаCl,  0,06%  KH
2
PO
4
,  0,035%  KCl,  0,029%  MgSO
4
   7H
2
O, 
0,028%CаCl
2
, 0,2% qlükoza (C
6
H
12
O
6
), 0,21% NаHCO
3 
 

---

140 
Cədvəl 1. 
Müxtəlif heyvanlarda əsas fizioloji göstəricilər. 
Göstəricilər 
 
Heyvanın növü 
At 
İnək 
Qoyun 
Donuz 
İt 
Toyuq 
Dovşan 
Arterial təzyiq mm. c. st. 
a \ maksimal 
b\ minimal 
 
 
110-120 
35-50 
 
 
110-140 
30-50 
 
 
100-120 
50-65 
 
 
135-155 
45-55 
 
 
120-140 
30-40 
 
 
 
 
Venoz təzyiq mm.c.st 
8-130 
8-130 
90-115 
90-110 
90-100 
 
 
Sakit halda 1dəq. ürək 
vurğularının miqdarı 
24-42 
50-80 
70-80 
60-90 
70-120 
150-200 
120-160 
Sakit halda 1dəq. tənəffüs 
hərəkətlərinin miqdarı 
8 -16 
12 -25 
16-30 
15-20 
14-24 
12-30 
50-60 
Bədən temperaturu 
0
C 
37,5-38,5 
37,5-39,5 
38,5-40,0 
38,0-40,0 
37,5-39,0 
40,5-42,0 
38,5-39,5 
Cinsi yetişkənliyin 
başlanma vaxtı 
15-18 аy 
6-10 ay 
6-10 ay 
5-8 ay 
5-6 ay 
140-170 gün 
4-6 ay 
Cütləşmə vaxtı 
3-4 il 
16-18 ay 
12-18 ay 
9-11 ay 
18-24 ay 
- 
8-10 ay 
Cinsiyyət tsiklinin davamı 
(günlə) 
20-22 
19-21 
17 
19-21 
- 
- 
5-9 ay 
Hövrə gəlmənin davamı 
5 -7 gün 
17-20 saat 
30-38 saat 
40-60 saat 
20-25 gün 
- 
3-5 gün 
Boğazlığın davam etmə 
müddəti (günlə) 
340 (307-
412) 
285 (240-
310) 
150 (140-160) 
114 (110-
140) 
62 (59-65) 
- 
30  
(28-32) 
Laktasiya müddəti (günlə) 
270 
240-305 
130-150 
60-70 
- 
- 
- 
 

---

141 
Cədvəl № 2.  
Müxtəlif heyvanlarda hemotoloji göstəricilər. 
Göstəricilər 
Hеyvаnın növü 
At 
İri buynuzlu 
heyvan 
Qoyun 
Donuz 
Dovşan 
İt 
Toyuq 
Balıq 
Xəz dərili 
heyvan 
Diri çəkiyə görə 
qanın %-lə miqdarı 
8-10 
7,5-8,2 
7-9 
4,5-6,5 
5,5-6,5 
8,5 
6,5 
1,1-7,3 
- 
Hemoqlobin( q%) 
8 -14 
9-12 
7-11 
9-11 
10-12,5 
11-17 
8-12 
7-12 
12-17 
Eritrositlər 1 mm
3
-
də minlə 
6 -9 
5-7,5 
7-12 
6-7,5 
5-7,5 
5,2-8,4 
3 -4 
1,5-2,5 
8.5 -11 
 
Leykositlər 1 mm
3
-
də mİnlə 
7-12 
6 -10 
6 -11 
8 -16 
5,5-9 
8,5-10,5 
20-40 
25-50 
4 -10 
 
Trombositlər 1 
mm
3
-də minlə 
200-500 
260-700 
270-500 
180-300 
190 
250-550 
32-100 
360 
300 
Qanın PH-ı 
7,3 - 7,5 
7,2-7,45 
7,46-7,52 
7,44-7,47 
7,4 
7,32-7,60 
7,40-7,44 
7,5-7,7 
- 
Eritrositlərin 
osmotik davamlılığı 
(NaCl %-lə) 
0,54 
0,53 
0,65 
0,65 
0,43 
- 
0,4 
0,28 
0.46 
EÇS mm 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
15 dəqiqədə 
35 
0,15 
0,2 
1 
0 
0,2 
0,5 
0,5 
0.5 
30 dəqiqədə 
54 
0,35 
0,4 
3 
0,3 
0,9 
2 
2 
0.9 
45 dəqiqədə 
58 
0,5 
0,6 
5 
0,9 
1,7 
3,5 
3,6 
1.7 
60 dəqiqədə 
64 
0,7 
0,8 
8 
1,5 
2,5 
4 
2 10 
2.5 
Qanın laxtalanma 
sürəti dəq ilə 
10-12 
7 -9 
4 -5 
3 - 4 
5 - 6 
7,5 
2 - 3 
2,5-5 
4-5 
Qanın dövr etməsi 
saniyə ilə 
31,5 
31,5 
23,6 
27,0 
- 
21,0 
- 
- 
- 

---

142 
 
Cədvəl № 3.  
Elektrokardioqramın fizioloji göstəriciləri  
(V.P.Filatova görə) 
Heyvanın 
növü 
Nəbzin 
miqdarı 
Dişlərin həcmi mm-lə  
P 
Q 
R 
S 
T 
İri 
buynuzlu 
heyvan 
50-80 
2,1  
1,9-2,3 
0,9  
0,6-1,2 
5,9  
4,6 - 6,8 
0,8  
0,6 -1,0 
3,5  
3,1-4,0 
At 
24-42 
2,2 0,9-3 
1,5 
1,1-0,9 
7,1 3-15 
1,4 0,5-3 
3,4 
1,9 -4,9 
Donuz 
60-90 
0,9 0,4 
0,8 0,3 
2,2 0,5 
0,9 0,4 
1 
Qoyun  və 
keçi 
70-80 
1,6-1,7 
2,2 - 2,5 
2,2 - 2,5 
2,1-2,1 
2,5-2,7 
İt 
70-120 
1,5-22 
1,2 - 2,4 
7,6-10,9 
0,7-1 
 
 
 Cədvəl 3-ün davamı. 
Heyvanın 
növü 
  
Nəbzin 
miq-
darı 
Fasilənin müddəti (saniyə ilə) 
P 
P-Q 
QRS 
T 
QRS 
R-R 
İribuynuzlu 
heyvan 
50-80 
0,07 
0,21 
0,2 -0,25 
0,06 
0,05 -1,10 
0,1  
0,09 -0,2 
0,4 
0,35-0,45 
0,9 
0,75-0,15 
At 
24-42 
0,13  
0,02 
0,3 0,05 
0,08 0,05 
0,15 0,05 
- 
- 
Donuz 
60-90 
- 
0,13 0,03 
0,05 0,01 
- 
0,30 0,5 
- 
Qoyun 
və 
Keçi 
70-80 
- 
0,15 0,05 
0,05 0,02 
- 
0,30 0,05 
- 
İt 
70-120 
- 
0,11 
0,04 0,05 
- 
0,2 
- 
 
 
  
 
 
 
 

---

143 
 
Cədvəl № 4. 
Su buxarının gərginliyi. 
Tempe-
ratur 
(0) 
Gərgin-
lik 
(dəq.) 
Temp. 
 (0) 
Gərgin- 
lik 
(dəq.) 
Temp. 
(0) 
Gərgin- 
lik 
(dəq.) 
Temp. 
(0) 
Gərgin- 
lik 
(dəq.) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
10,0 
9,14 
13,6 
11,58 
17,2 
14,58 
20,8 
18,24 
10,1 
9,20 
13,7 
11,65 
17,3 
14,67 
20,9 
18,35 
10,2 
9,26 
13,8 
11,73 
17,4 
14,76 
21,0 
18,46 
10,3 
9,32 
13,9 
11,81 
17,5 
14,86 
21,1 
19,58 
10,4 
9,39 
14,0 
11,88 
17,6 
14,95 
21,2 
18,69 
10,5 
9,45 
14,1 
11,96 
17,7 
15,04 
21,3 
18,81 
10,6 
9,51 
14,2 
12,04 
17,8 
15,04 
21,4 
18,92 
10,7 
9,57 
14,3 
12,11 
17,9 
15,23 
21,5 
19,04 
10,8 
9,64 
14,4 
12,19 
18,0 
15,33 
21,6 
19,16 
10,9 
9,70 
14,5 
12,27 
18,1 
15,43 
21,7 
19,27 
11,0 
9,77 
14,6 
12,35 
18,2 
15,52 
21,8 
19,39 
11,1 
9,83 
14,7 
12,43 
18,3 
15,62 
21,9 
19,51 
11,2 
9,9 
14,8 
12,51 
18,04 
15,72 
22,0 
19,63 
11,3 
9,96 
14,9 
12,59 
18,5 
15,82 
22,1 
19,75 
11,4 
10,03 
15,0 
12,67 
18,6 
15,92 
22,2 
19,87 
11,5 
10,09 
15,1 
12,75 
18,7 
16,02 
22,3 
19,99 
11,6 
10,16 
15,2 
12,83 
18,8 
16,12 
22,4 
20,2 
11,7 
10,23 
15,3 
12,9 
18,9 
16,22 
22,5 
20,23 
11,8 
10,30 
15,4 
13,0 
19,0 
16,32 
22,6 
20,36 
11,9 
10,36 
15,5 
13,09 
19,1 
16,42 
22,7 
20,48 
12,0 
10,43 
15,6 
13,17 
19,2 
16,52 
22,8 
20,61 
12,1 
10,5 
15,7 
13,25 
19,3 
16,63 
22,9 
20,73 
12,2 
10,57 
15,8 
13,34 
19,4 
16,73 
23,0 
20,86 
12,3 
10,64 
15,9 
13,42 
19,5 
16,83 
23,1 
20,98 
12,4 
10,71 
16,0 
13,51 
19,6 
16,94 
23,2 
21,2 
12,5 
10,78 
16,1 
13,60 
19,7 
17,04 
23,3 
21,24 
12,6 
10,85 
16,2 
13,68 
19,8 
17,15 
23,4 
2,37 
12,7 
10,92 
16,3 
13,77 
19,9 
17,26 
23,5 
21,5 
12,8 
10,99 
16,4 
13,86 
20,0 
17,36 
23,6 
21,63 
12,9 
2,06 
16,5 
13,95 
20,1 
17,47 
23,7 
21,76 
13,0 
11,14 
16,6 
14,03 
20,2 
17,58 
23,8 
21,89 
13,1 
11,21 
16,7 
14,12 
20,3 
17,69 
23,9 
22,02 
13,2 
11,28 
16,8 
14,21 
20,4 
17,8 
24,0 
22,15 
13,3 
11,36 
16,9 
14,30 
20,5 
17,91 
24,1 
22,28 
13,4 
11,43 
17,0 
14,39 
20,6 
18,02 
24,2 
22,42 
13,5 
11,5 
17,1 
14,49 
20,7 
18,3 
24,3 
22,5 

---

144 
Cədvəl 4-ün davamı 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
24,4 
22,69 
25,8 
24,66 
27,2 
26,78 
28,6 
29,00 
24,5 
22,82 
25,9 
24,81 
27,3 
26,94 
28,7 
29,23 
24,6 
22,96 
26,0 
24,95 
27,4 
27,1 
28,8 
29,4 
24,7 
23,1 
26,1 
25,10 
27,5 
27,26 
28,9 
29,57 
24,8 
23,24 
26,2 
25,25 
27,6 
27,42 
29,0 
29,74 
24,9 
23,38 
26,3 
25,40 
27,7 
27,58 
29,1 
29,92 
25,0 
33,52 
26,4 
25,55 
27,8 
27,74 
29,2 
30,09 
25,1 
23,66 
26,5 
25,70 
27,9 
27,90 
29,3 
30,26 
25,2 
23,80 
26,6 
25,85 
28,0 
28,06 
29,4 
30,44 
25,3 
23,94 
26,7 
26,01 
28,1 
28,23 
29,5 
30,61 
25,4 
24,08 
26,8 
26,16 
28,2 
28,39 
29,6 
30,79 
25,5 
24,23 
26,9 
26,31 
28,3 
25,56 
29,7 
30,97 
25,6 
24,4 
27,0 
26,47 
28,4 
28,76 
29,8 
31,15 
25,7 
24,52 
27,1 
26,63 
28,5 
28,89 
29,9 
31,33 
 
Cədvəl 5.  
10-25 
0
C-də və 740-780 mm təzyiq şəraitində təyin edilmiş 1 l rütübaətli 
havanın normal şəraitə uyğunlaşdırılması  
(absolyut quraqlıq:= 0, təzyiq 760 mm) 
Tempera-
tur 
0
 C 
Düzəldilmiş аtmоsfеr təzyiq R=R – B
1
 – B
2
 + C (mm) 
 
0 
715 
716 
717 
718 
719 
720 
721 
722 
723 
724 
10 
0,9096 
0,9088 
0,9101 
0,9114 
0,9127 
1,9139 
0,9152 
0,9165 
0,9177 
0,9190 
11 
0,9044 
0,9056 
0,9069 
0,9082 
0,9096 
0,9107 
0,9120 
0,9133 
0,9145 
0,9158 
12 
0,9012 
0,9025 
0,9037 
0,9050 
0,9063 
0,9075 
0,9088 
0,9100 
0,9113 
0,9126 
13 
0,8981 
0,8993 
0,9006 
0,9018 
0,9031 
0,9044 
0,9056 
0,9069 
0,9081 
0,9094 
14 
0,8950 
0,8962 
0,8975 
0,8987 
0,9000 
0,9012 
0,9025 
0,9037 
0,9050 
0,9062 
15 
0,8918 
0,8931 
0,8946 
0,8956 
0,8968 
0,8981 
0,8993 
0,9006 
0,9018 
0,9031 
16 
0,8888 
0,8900 
0,8913 
0,8925 
0,8937 
0,8950 
0,8962 
0,8975 
0,8987 
0,900 
17 
0,8857 
0,8869 
0,8882 
0,8894 
0,8907 
0,8919 
0,8931 
0,8944 
0,8056 
0,8968 
18 
0,8827 
0,8839 
0,8851 
0,8863 
0,8876 
0,8888 
0,8900 
0,8913 
0,8925 
0,8988 
19 
0,8796 
0,8808 
0,8821 
0,8833 
0,8845 
0,8857 
0,8870 
0,8882 
0,8894 
0,8907 
20 
0,8766 
0,8778 
0,8791 
0,8803 
0,8815 
0,8828 
0,8840 
0,8852 
0,8864 
0,8877 
21 
0,8737 
0,8749 
0,8761 
0,8773 
0,8785 
0,8798 
0,8810 
0,8822 
6,8834 
0,8846 
22 
0,8707 
0,8719 
0,8731 
0,8743 
0,8756 
0,8768 
0,8780 
0,8792 
0,8804 
0,8817 
23 
0,8678 
0,8690 
0,8702 
0,8714 
0,8726 
0,8738 
0,8750 
0,8763 
0,8775 
0,8787 
24 
0,8648 
0,8660 
0,8673 
0,8685 
0,8697 
0,8709 
0,8721 
0,8733 
0,8745 
0,8757 
25 
0,8619 
0,8631 
0,8644 
0,8655 
0,8668 
0,8680 
0,8692 
0,8704 
0,8716 
0,8728 
 
 
 
 
 

---

145 
Cədvəl 5-in davamı. 
T
emper
a-
tur
 
0
 C
 
Düzəldilmiş аtmоsfеr təzyiq R=R – V
1
 – V
2
 + C (mm) 
0 
725 
726 
727 
728 
729 
730 
731 
732 
733 
734 
10 
0,9203 
0,9215 
0,9228 
0,9241 
0,9254 
0,9266 
0,9279 
0,9292 
0,9304 
0,9317 
11 
0,9170 
0,9183 
0,9196 
0,908 
0,9221 
0,9234 
0,9246 
0,9289 
0,9271 
0,9284 
12 
0,9138 
0,9151 
0,9163 
0,9476 
0,9189 
0,9201 
0,9214 
0,9226 
0,939 
0,9252 
13 
0,9106 
0,9119 
0,9131 
0,9144 
0,9156 
0,9169 
0,9182 
0,9194 
0,9207 
0,9219 
14 
0,9075 
0,9087 
0,9100 
0,9112 
0,9125 
0,9137 
0,9150 
0,9162 
0,9750 
0,9870 
15 
0,9043 
0,9056 
0,9068 
0,9080 
0,9093 
0,9105 
0,9118 
0,9130 
0,9143 
0,9155 
16 
0,9012 
0,9024 
0,9037 
0,9048 
0,9062 
0,9074 
0,9087 
0,9099 
0,9121 
0,9124 
17 
0,8981 
0,8993 
0,9006 
0,9018 
0,903 
0,9043 
0,9055 
0,9068 
0,9080 
0,9092 
18 
0,8650 
0,8962 
0,8974 
0,8987 
0,8999 
0,9012 
0,9024 
0,9036 
0,9049 
0,9061 
19 
0,8919 
0,8931 
0,8944 
0,8957 
0,8968 
9,8981 
0,8993 
0,9005 
0,9017 
0,9030 
20 
0,8889 
0,8901 
0,8913 
0,8956 
0,8938 
0,8950 
0,8963 
0,8975 
0,8937 
0,8999 
21 
0,8859 
0,8871 
0,8883 
0,8865 
0,8908 
0,8920 
0,8982 
0,8944 
0,8956 
0,8990 
22 
0,8829 
0,8841 
0,8853 
0,8865 
0,8877 
0,8890 
0,8902 
0,8914 
0,8926 
0,8928 
23 
0,8799 
0,8811 
0,8823 
0,8885 
0,8847 
0,8859 
0,8872 
0,8884 
0,8896 
0,8980 
24 
0,8769 
0,8782 
0,8793 
0,8806 
0,8808 
0,8830 
0,8842 
0,8854 
0,8866 
0,8878 
25 
0,8752 
0,8752 
0,8764 
0,8776 
0,8788 
0,8800 
0,8812 
0,8824 
0,8836 
0,8849 
 
T
emper
a-
tur
 
0
 C
 
Düzəldilmiş аtmоsfеr təzyiq R=R – V
1
 – V
2
 + C (mm) 
 
0 
735 
736 
737 
738 
739 
740 
741 
742 
743 
744 
10 
0,9330 
0,9342 
0,9355 
0,9368 
0,9380 
0,9393 
0,9406 
0,9418 
0,0431 
0,9444 
11 
0,9297 
0,931 
0,9322 
0,9335 
0,9347 
0,9360 
0,9373 
0,9385 
0,9398 
0,9411 
12 
0,9264 
0,9277 
0,9380 
0,9302 
0,9314 
0,9327 
0,93400 
0,9352 
0,9365 
0,9378 
13 
0,9232 
0,9244 
0,9257 
0,9270 
0,9282 
0,9295 
0,9307 
0,9320 
0,9332 
0,9345 
14 
0,9200 
0,9212 
0,9225 
0,9237 
0,9250 
0,9262 
0,9275 
0,9287 
0,9300 
0,9312 
15 
0,9168 
0,9180 
0,9193 
0,9205 
0,9218 
0,9230 
0,9243 
0,9255 
0,9168 
0,9280 
16 
0,9136 
0,9149 
0,9161 
0,9174 
0,9186 
0,9198 
0,9211 
0,9223 
0,9236 
0,9248 
17 
0,9005 
0,9117 
0,913 
0,9142 
0,9154 
0,9167 
0,9179 
0,9191 
0,9204 
0,9216 
18 
0,9073 
0,9086 
0,9098 
0,9110 
0,9123 
0,9135 
0,9147 
0,9160 
0,9172 
0,9184 
19 
0,9042 
0,9054 
0,9067 
0,9079 
0,9091 
0,9104 
0,9116 
0,9128 
0,9140 
0,9153 
20 
0,9002 
0,9024 
0,9036 
0,9048 
0,9060 
0,9073 
0,9085 
0,9097 
0,9110 
0,9122 
21 
0,8981 
0,8993 
0,9005 
0,9018 
0,9030 
0,9042 
0,9054 
0,9066 
0,9079 
0,9091 
22 
0,8951 
0,8963 
0,8975 
0,8987 
0,8999 
0,9011 
0,9024 
0,9036 
0,9048 
0,9060 
23 
0,8920 
0,8932 
0,8945 
0,8957 
0,8969 
0,8981 
0,8993 
0,9005 
1,9017 
0,9029 
24 
0,8890 
0,8902 
0,8905 
0,8927 
0,8939 
0,8951 
0,9863 
0,8975 
0,8987 
0,8999 
25 
0,8861 
0,8873 
0,8885 
0,8897 
0,8909 
0,8921 
0,8933 
0,8945 
0,8957 
0,8969