Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27

Vazopressin  (ADH)  hipofizin  arxa  payinin  hormonudur  və 
damar sıxıcı təsirə malikdir. 

---

73 
Adrenalin - böyrəküstü vəzilərin beyin maddəsinin hormonu 
olmaqla,  qan  damarlarının  mənfəzini  daraldır.  Az  dozada  ürəyin, 
beyinin və skelet əzələlərinin damarlarını genişləndirir. 
Noradrenalin – böyrəküstü vəzin beyin maddəsinin hormonu 
və  simpatik  sinir  sisiteminin  mediatorudur.  Təsirinə  görə  adrena-
linə yaxındır. Ancaq qüvvətli və uzun müddətli damar sıxıcı təsi-
rinə malikdir. 
Renin-  böyrəklərdə  əmələ  gəlir,  qana  daxil  olur  və  plazma 
qlobulinini  aktivləşdirir  və  onu  damar  sıxıcı  maddəyə  (hiperten-
zinə) çevirir. 
Aldosteron-  böyrəküstü  vəzilərin  qabıq  maddəsinin  hormo-
nudur.  Mineralokortikoidlər  qrupuna  aiddir.  Bu  hormonun  təsi-
rindən  natrium  ionlarının  reabsorbsiyası  qüvvətlənir.  Na-ionları 
orqanizmdə  toplanır,  damarların  divarına  təsir  göstərərək,  adre-
nalinin  və  noradrenalinin  təsirinə  qan  damarlarının  həssaslığını 
artırır. Nəticədə damarların mənfəzi sıxılır. 
Ikinci  qrupa  aid  olan  yerli  hormonlar  (mеdiаtоrlаr)  -orqan-
larda  əmələ  gəlir  və  ən  əvvəl  həmin  orqanın  damarlarına  təsir 
göstərir. 
Histаmin- tosqun hüceyrələrdə əmələ gəlir. Ağciyərlərdə, də-
ridə,  mədə-bağırsaq  sistemində,  aortanın  divarında  çox  miqdardа 
olur.  Histamini  damar  daxilinə  yeritdikdə  ürəyin,  qaraciyərin, 
bağırsaqların damarları genişlənir və qan təzyiqi aşağı düşür. 
Serotonin-beyinin müxtəlif şöbələrində, tosqun hüceyrələrdə, 
bağırsaqların  selikli  qişasında  və  trombositlərdə  olur.  Az  dozada 
damar genəldici, çox dozada damardaraldıcı təsirə malikdir. 
Asetilxolin- mediatordur. Parasimpatik sinir liflərinin sonun-
da və simpatik sinir sisteminin bəzi postqanqlionar liflərində ifraz 
olunur. Damar genişlədirici təsirə malikdir. 
Bradkinin  –  qanın plazmasında  əmələ  gəlir.  Bəzi  orqanların 
ekstraktından  (şirəsindən)  ən  çox  mədəaltı  vəzdən  və  həmçinin 
sidikdən alınıb. Damar genişləndirən təsirə malikdir. Dərinin, ske-
let əzələlərinin, onurğa beyinin, baş beyinin, ağız suyu vəzilərinin, 
tər vəzilərinin, süd vəzilərinin və tac damarlarını genişləndirir. 

---

74 
Üçüncü  qrupa  maddələr  mübadiləsinin  son  məhsulları 
daxildir.