Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

Beyin iflici 

 

Tərifi  

 

Beyin  iflici,  adətən  doğuĢdan  əvvəl,  yaxud  doğuĢ  zamanı  və  ya 

doğuĢdan  az  sonra  meydana  çıxan  beyin  zədələnməsinin  doğurduğu 

haldır.  Burada  «beyin»  sözünün  nəyə  iĢarə  etməsi  aydındır.  «Ġflic»  isə 

hərəkət etmə və bədəni müvazinətdə saxlama funksiyasında narahatlığın 

yaranmasıdır. Bu hadisə nə proqressiv, nə də reqressiv xarakter daĢıyır. 

Sözügedən  xəstəlik  qəbul  edilən  mənada  «sağalan»  deyildir.  Bununla 

bərabər  təlim,  terapiya  və  tətbiqi  xarakter  daĢıyan  texnoloji  vasitələr 

beyin  iflici  keçirən  Ģəxslərə  müvafiq  həyat  tərzi  keçirməkdə  yardım 

göstərir. O, ənənəvi mənada baĢa düĢülən xəstəlik deyildir və bu sıraya 

aid edilə bidməz. Onun yumĢaq və ağır formaları olur.  

Beyin  iflicinin  səbəblərinə  hamiləlik  dövründə  keçirilən 

xəstəliklər, vaxtından əvvəl doğuĢ, yaxud uĢağın oksigenlə yaxĢı təmin 

olunmaması aid edilə bilər: bu xəstəlik eyni zamanda çox erkən yaĢlarda 

zəhərlənmə,  hər  hansı  yoluxucu  xəstəliyin  keçirilməsi  zamanı  da 

meydana çıxa bilər. Sadalanan səbəblərin arasında dünyaya təzəcə gələn 

uĢağın beynində oksigen kütləsinin çatıĢmaması, yaxud qan dövranının 

zəif olması əsas yeri tutur.  

Digər  sadalanan  səbəblər  vaxtından  əvvəlki  doğuĢ  amili  ilə 

çulğaĢa  bilər.  RH,  yaxud  valideynlərin  arasında  qan  tipinin 

uyğunsuzluğu, yaxud digər yoluxucu xəstəliklər və yeni doğulan uĢağın 

mərkəzi sinir sisteminə təsir göstərən digər mikroorqanizmlər bu sıraya 

---

 

194 

daxil  edilə  bilər.  DoğuĢdan  əvvəl  tələb  edilən  qayğının  kifayət  qədər 

göstərilməməsi də mühüm faktordur.  

UĢaq yaĢlaĢdıqca, hansı fərddən söhbət getməsindən asılı olaraq, 

göstərilən xidmətlərin tipi də dəyiĢir. Beyin iflici keçirən Ģəxslər, adətən 

müəyyən  mənada  müstəqillik  qazana  bilirlər,  ancaq  bəzi  hallarda 

nəzərəçarpacaq  yarlıma  ehtiyac  duyurlar.  Məktəb  yaĢlı  uĢaq  üçün 

nəzərdə  tutulan  xidmətlərə  davamlı  terapiya,  xüsusi  tədris  proqramı, 

texniki yardım və s. daxildir.  

Beyin  iflici  keçirən  Ģəxsin  özünə  inam  hissinin  artırılmasında, 

onun  ailəsinə  kömək  göstərilməsi  əsas  faktorlardan  sayılır.  Bunun 

nəticəsində  beyin  iflicinə  məruz  qalan  Ģəxslər  bu  və  ya  digər  mənada 

müstəqil  ola  bilərlər.  Beyin  iflici  alan  bir  çox  tələbələr  kollec  və 

universitetlərdə oxuyurlar.  

1980-ci  illərin  ortalarından  baĢlayaraq,  beyin  iflici  keçirən 

uĢaqların  davranıĢına  müvafiq  Ģəkildə  müsbət  təsir  göstərən  bir  çox 

üsullar meydana çıxdı. Yeni texnoloji vasitələr, o cümlədən kompüterlər 

və  bir  çox  mühəndis  qurğuları  beyin  iflici  keçirən  uĢaqların 

ehtiyaclarına  doğru  yönəldildi.  Nitq  və  ünsiyyət  habelə  özünəqayğı 

sahəsində də texnoloji yeniliklər inkiĢaf etdi.  

 

ġəkər xəstəliyi  

 

Tərifi  

ġəkər  xəstəliyi  xroniki,  kompleks  metabolik  xəstəlikdir  ki, 

bədənin  lazımi  Ģəkildə  tələb  olunan  maddələrlə  təmin  olunmaması, 

habelə  karbohidratlar,  yağ  və  proteinlərdən  imtina  etməsi  deməkdir. 

ġəkər xəstəliyinə tutulan bir çox fərdlər – onların 95%-i insulindən asılı 

olmayan  formalar  aiddirlər.  Buna  ikinci  tibb  Ģəkər  xəstəliyi  də  deyilir. 

insulindən  asılı  olmayan  forma,  adətən  qırx  yaĢından  yuxarı  Ģəxslərdə 

meydana çıxır.  

ġəkər  xəstəliyinin  ən  az  tapılan  forması  insulindən  asılı  olan 

diabetdir,  yaxud  birinci  tip  diabetdir.  Bu  xəstəlik  yeniyetmələrdə  və 

uĢaqlarda özünü göstərir. insulindən asılı olan diabet halında bədən çox 

az miqdarda insulin ifraz edir, yaxud heç etmir. Bu xəstələr gün ərzində 

insulin iynəsini qəbul edirlər.