Dərs vəsaiti Ə. X. Calallı "Azərişıq" asc nin Tədris Mərkəzinin müdavimləri üçün nəzərdə tutulub

Gözlərin termik yanıqları zamanı
gözləri xeyli həcmdə su ilə yumaq , boş sarğı qoymaq və zərərçəkəni təcili
olaraq tibb müəssisəsinə çatdırmaq lazımdır.
Fosfor və bitumun təsirindən baş verən yanıqlar öz spesifikliyi ilə fərqlənir. Fosforun dəriyə düşməsi nəticəsində onun öz-
özünə alışması baş verir ki, bu da termiki yanığa səbəb olur. Zədələnmiş hissədə dəri quru, tüstülənən, qaranlıqda işıqlanan
qabıq verir; sonra toxumanın ölmüş hissəsində getdikcə qəhvəyi rəngə keçən sarımtıl zolaq əmələ gəlir. Yağda yaxşı həll olan
fosfor dərinin dərin qatlarına nüfuz edərək ümumi zəhərlənməyə səbəb olur. Ərimiş bitum dəri səthinə möhkəm yapışır, onu
qoparmaq çox çətindir. Bu halda kimyəvi yanıq termiki yanıqla da müşayiət olunur.
da vermək lazımdır. Güclü yanıqlar zamanı dözülməz ağrılar yarandığı üçün, ağrı şokunun qarşısını almaq məqsədi ilə,
ağrıkəsici dərmanların verilməsi çox vacibdir! Zərərçəkənin dərisində qabarcıqlar əmələ gələrsa, onları deşmək olmaz. Bu,
təhlükəli infeksiyaların yaraya daxil olmasına səbəb ola bilər.

---

59
Termiki zədələnmələrə nisbətən kimyəvi yanıqlar zamanı müalicə
daha uzun çəkir. Kimyəvi reaktivin təsirindən baş verən dərin nekroz zamanı
10-15 gündən sonra qabıq ayrılır, nəticədə zəif epitelizasiya qabiliyyətli yara
əmələ gəlir. Qələvi və fosforun təsirindən əmələ gələn yaralar nisbətən gec
sağalır; onlardan sonra dərin çapıqlar qalır. Turşunun təsirindən baş verən
yanıqlardan sonra dərin çapıqların əmələ gəlməsi ilə müşayiət olunan yaralar
nisbətən tez sağalır.
Dəri yanıqlarından başqa kimyəvi maddələrin daxilə qəbul olunması
ağız, qida borusu, mədənin, hətta gözün belə yanmasına səbəb olur. Qida
borusunun kimyəvi yanığı ağır forma kimi spesifik ağırlaşma ilə müşayiət
olunur (qanaxma, ciyər-böyrək fəsadları və s.).
Kimyəvi yanıqların profilaktikası zamanı əhali və işçilər arasında
geniş sanitar- maarifləndirmə işinin aparılması çox vacibdir. Tərkibində
turşu və qələvi olan sanitar-məişət vasitələrinin açıq, üzərində etiketi
olmayan
qablarda,
qida
məhsulları, içki və dərmanların yanında
saxlanmasının nə dərəcədə təhlükəli olması barədə ailə üzvlərinə məlumat
verilməlidir.
Müəssisələrdə, kimya sənayesi laboratoriyalarında isə təhlükəsizlik
texnikası qaydalarına riayət olunmalı, təhlükəli kimyəvi maddələr səliqəli
saxlanılmalı, onların istifadəsinə ciddi nəzarət edilməlidir. İşçilərin zəhərli
kimyəvi maddələrlə davranış qaydalarına yiyələnməsi, kimyəvi yanıqlar
zamanı ilk tibbi yardımın düzgün göstərilməsi də çox əhəmiyyətlidir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ 

---

60
Donvurmaya dar və ya nəm ayaqqabı, ayaqların tərləməsi, əlcəksiz iş görmək,
hərəkətsizlik, fəsilə uyğun olmayan paltar geyinmək və ya nəmli paltar əlverişli şərait yaradır.
Donvurmaya ən çox məruz qalma faktorlarına misal olaraq: aclıq və ya zəif qidalanma, qan
itirmə, yorğunluq, qocalıq, orqanizmi zəiflədən xəstəliklər, spirtli içkilər və s. göstərilə bilər.