XX əsrin sonlarına doğru inkişaf etmiş ölkələr postindustrial (sənayedən sonrakı), informasiya tipli cəmiyyət mərhələsinə daxil olmuşlar. Cəmiyyətin bu yeni keyfiyyət mərhələsi elmin və informasiya
tutumlu texnologiyaların geniş tətbiqi ilə səciyyələnir. Bunun nəticəsində
həmin ölkələrdə enerji, xammal, nəqliyyat və sair xərclər minimuma endi-
rilir.
Cəmiyyətdə biliklər inkişaf edib yayıldıqca, insanların fəaliyyətində
onların rolu və əhəmiyyəti də durmadan artır. Bunun nəticəsidir ki, inkişaf
etmiş ölkələrdə təhsil sistemi və bilikləri əhatə edən digər sahələr (elmi
tədqiqatlar, texniki yeniliklər, telekommunikasiya və kompüter fəaliyyəti,
kitabxana və kitab işi, kütləvi informasiya vasitələri və sair) xüsusi diqqət
mərkəzində saxlanılır. Bütövlükdə bilik industriyası adlanan bu sahələr
həmin ölkələrdə milli məhsulun yarıdan çoxunu istehsal edirlər.
1
Qeyd etmək lazımdır ki, biliklərin cəmiyyətdə rolu təkcə maddi və
mədəni ne‟mətlər yaratmaqla bitmir. Cəmiyyət həyatının digər
sferalarında da (siyasi və sosial) vətəndaşların daim artmaqda olan
biliklərə malik olması zərurətidir. Məsələn, ölkə əhalisinin müəyyən bilik
səviyyəsinə malik olması, müstəqil və ağıllı düşünə bilməsi
demokratiyanın inkişafının çox mühüm şərtidir. Belə ki, əhalinin savadı
aşağı olduqda siyasi həyatda demoqogiya və populizm geniş yayılır, kütlə
psixologiyasından sui istifadə halları çoxalır.
Deyilənlərdən aydın olur ki, bilik təkcə əhalinin seçilmiş təbəqələri
üçün deyil, hamı üçün zəruridir. Demokratik cəmiyyətdə normal fəaliyyət
göstərməkdən ötrü geniş kütlələrin təhsilə və biliyə yiyələnmələri çox va-
cibdir.
Idrak prosesi konkret-tarixi xarakter daşıyır. Bu o deməkdir ki,
varlığın müxtəlif tərəflərinin sirrlərinin açılması səviyyəsi mövcud quruluş
ilə şərtlənir. Cəmiyyət inkişaf edib təkmilləşdikcə onun idrakı da durma-
dan irəliləyir. Idrak insanın dünyaya sosial vasitələnmiş munasibətidir.
Başqa sözlə, hər bir dövrdə insanların idrak fəaliyyəti mövcud sosial
münasibətlər çərçivəsində reallaşır. Belə ki,
