Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Ictimai və fərdi şüur Insanların mə„nəvi fəaliyyətinin məhsulu olan ictimai şüur, fərdi şüur ilə sıx əlaqədə mövcuddur
- Ictimai və fərdi şüurun qarşılıqlı əlaqəsi ümumi ilə təkcənin münasibəti kimidir.
|
əsasda şüurun fəal
dəyişdirici rolunu, ideologiyanın cəmiyyət həyatının bütün sahələrində fəal mövqeyini başa düşmək olar . Bu müddəaya məhəl qoymadan mə„nəvi həyatın mürəkkəb inkişaf prosesini düzgün izah etmək mümkün deyildir. Ictimai şüurun nisbi müstəqilliyinin inkar edilməsi, həm də belə bir yalnış nəticəyə gətirə bilər ki, guya mə„nəvi həyatda baş verən bütün dəyişikliklər yalnız ictimai varlıq dəyişildikdən sonra mümkündür. 3. Ictimai və fərdi şüur Insanların mə„nəvi fəaliyyətinin məhsulu olan ictimai şüur, fərdi şüur ilə sıx əlaqədə mövcuddur . Bu təsadüfi deyildir. Şüurun bütün formaları hər şeydən əvvəl ayrı- ayrı adamların fəaliyyətində baş verən psixiki və fərdi inikas prosesində təzahür edir. Buradan aydın olur ki, fərdi şüura məhəl qoymamaq, onu qiymətləndirməmək olmaz. Ictimai və fərdi şüurun qarşılıqlı əlaqəsi ümumi ilə təkcənin münasibəti kimidir. Ümumi yalnız təkcə vasitəsi ilə mövcud ola bildiyi kimi, təkcə də ümumiyə doğru aparan əlaqədə mövcuddur. Deməli, bir tərəfdən ictimai şüur özünün bütün ünsürləri və müxtəlif formaları ilə fərdi şüurda təzahür edir, digər tərəfdən müəyyən qədər məhdud xarakter daşımasına baxmaya- raq, fərdi şüur bu və ya digər insanın şüuru olduğuna görə ümumini ifadə edir. Fərdi şüur insanın psixiki fəaliyyətinin mərkəzində durur. O, həmin fərdin mühüm və qeyri- mühüm xarakter daşıyan sosial, bioloji və digər tə„sirlərə münasibətinin ifadəsidir. Fərdi şüur insanın maddi və mə„nəvi həyatını şərtləndirən bütün amillərlə ayrılmaz surətdə bağlıdır. Insanlar müxtəlifdir: hər bir adamın mə„nəvi aləmi başqalarından fərqlənir. Lakin onların şüurunda fərdi həyat şəraiti ilə müəyyən olunan spesifik əlamətlərlə yanaşı, ümumi xarakter daşıyan, yə„ni hamı üçün ic- timai əhəmiyyətə malik olan cəhətlər də vardır. Ümumi şüur, ayrı- ayrı insanların şüurunda fərdi surətdə təzahür edir, yə„ni fərdi şüurun prizmasından keçərək özünü göstərir. Amma icti- 443 mai şüuru müəyyən edərkən sonuncuda baş verən hər cür fərdi, təsadüfi və xüsusi cəhətlər sərf nəzər olunur. Lakin özünün təsadüfiliyinə və özünəməxsusluğuna baxmayaraq bütövlükdə fərdi şüurun bütün təzahürləri yenə də ictimai şüurun ünsürlərini daşıyır. Digər tərəfdən nəzərdə tutulmalıdır ki, ictimai şüur özlüyündə bu və ya digər fərdin şüurunu tam əhatə edə bilmir. Deməli, öz məzmununa görə fərdi şüur daha geniş, rəngarəng və əhatəlidir. Buna baxmayaraq ictimai şüur fərdi şüura münasibətdə müəyyənedicidir. Ictimai şüurun məzmunu müxtəlif yollarla ayrı- ayrı fərdlərə çatır və onların şüurunun formalaşmasına güclü tə„sir göstərir. Fərdi şüur hər şeydən əvvəl ayrıca bir insanın ictimai həyat hadisələrini qavramasının fərdi xüsusiyyətləri deməkdir. Nəticə e ' tibarilə fərdi şüur insanların baxışlarının mənafe və sərvət oriyentasiyalarının fərdi özünəməxsusluqluğunu ifadə edir. Mə ' lumdur ki, hər bir insanın şüuru birbaşa və ya nəticə e ' tibarilə bütövlükdə cəmiyyət ilə və bəşəriyyətin ümumi mədəniyyəti ilə şərtlənir. Belə olduğu halda insanın fərdi şüurunu müstəqil hadisə kimi seçib ayırmağa ehtiyac varmı? Bu suala iqrari cavab verilməlidir. Çünki eyni bir ictimai həyat şəraitinin və ya hadisəsinin anlaşılmasında müxtəlif insanlar arasında ümumi cəhətlər ilə yanaşı müəyyən fərqlər də özünü göstərir. Bunun nəticəsində ictimai həyatın in ' ikası və onların başa düşülməsi hamıda eyni cür baş vermir. Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|