Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
mədəniyyətin
müxtəlif tərəflərinin ictimai həyat hadisələri ilə əlaqəsi eyni deyildir . Belə ki, əgər mədəniyyətin təbiət, texniki, iqtisadi elmlər kimi ünsürləri iqtisadi həyatla bağlıdırsa, onun fəlsəfə, əxlaq, incəsənət kimi ünsürlərinə münasibətdə bu əlaqə birbaşa olmayıb dolayı xarakter daşıyır. Buna görə də mədəniyyətin inkişafı prosesi qeyri- bərabər və ziddiyyətli şəkildə baş verir. Məsələn, müəyyən dövrlərdə bu və ya digər ölkədə ola bilər ki, tex- nika yüksək dərəcədə inkişaf etsin, ancaq əxlaq və bədii mədəniyyət isə tənəzzül keçirsin. Digər tərəfdən isə iqtisadi cəhətdən geridə qalmış ölkədə bə ' zən incəsənətin çiçəklənməsi özünü göstərə bilir. Lakin bütövlükdə götürdükdə ictimai həyatın inkişafına uyğun olaraq mədəniyyət də inkişaf edir. Mədəniyyətin inkişafı iki formada baş verir. Bir tərəfdən tərbiyə prosesində insanların bacarıq və qabiliyyətləri, vərdişləri inkişaf edir, əvvəlki nəsildən keçən dəyərlər mənimsənilir və yeni dəyərlər yaradılır. Digər tərəfdən isə, maddiləşmiş dəyərlər nəsildən nəsilə keçirilir. Qeyd olunmalıdır ki, cəmiyyətin inkişafı gedişində insanların mad- di həyat şəraiti ilə mədəniyyəti arasında əlaqələrin xarakteri dəyişir, daha mürəkkəb şəkil alır. Cəmiyyətin iqtisadi həyatı və ictimai strukturları mədəniyyətin əsas göstəricilərinə və ümumi istiqamətinə güclü təsir edir. Bu təsir öz xarakterinə görə pozitiv və ya neqativ ola bilir. Əgər iqtisa- diyyat istehsal fəaliyyəti üçün obyektiv məzmunlu bilikləri tələb edirsə, bu təsir müsbət olur. Bunun əksi olduğu halda isə iqtisadiyyatın mədəniyyətə təsiri mənfi xarakter daşıyır, mədəni həyatda müxtəlif miflərin, ideoloji illüziyaların genişlənməsinə şərait yaradır. Cəmiyyətdə gedən mədəniyyət proseslərinə həm də əhalinin həyat səviyyəsi, maddi rifah halı, həyat vasitələri və mədəni inkişaf vasitələri ilə təchiz edilmə səviyyəsi də əhəmiyyətli təsir göstərir. Lakin bu o demək deyildir ki, əhalinin maddi rifah halının yaxşılaşması avtomatik surətdə mədəniyyətin yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Əslində bu iki tərəf arasında əlaqələr birbaşa olmayıb, sosial münasibətlər vasitəsilə özünü göstərir. Daha dəqiq desək, əhalinin maddi təminatının yüksəlişi, mədəniyyətin inkişafı vasitələri ilə təchiz edilməsinin yaxşılaşması, mədəniyyətin mənimsənilməsi və insanın özünün inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır. Lakin cəmiyyətin və ayrı- ayrı sosial təbəqələrin maddi vəziyyətinin 533 yaxşılaşması həm də mədəniyyətin durğunluğuna və hətta tənəzzülünə də gətirib çıxara bilər. Deyilənlər göstərir ki, Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|