Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

materiya təkcə diskret (fasiləli, bir- birindən 
müəyyən məsafədə yerləşən) hissəciklərdən təşkil olunmur
. 
Burada 
dalğa (sahə) xarakterli kontinual (fasiləsiz) formalar da mühüm yeri 
tutur
. Sonunculara misal olaraq materiyanın sahə növünün müxtəlif 
formalarını (qravitasiya, elektromaqnit, nüvə) göstərmək olar. Materiyanın 
müxtəlif hissələri məhz onların sayəsində əlaqələndirilir və bir- birilə 
qarşılıqlı tə‟sirdə olur. Məsələn, qravitasiya (cazibə sahəsi) olmadan səma 
cisimlərinin (ulduzlar və Qalaktikaların) qarşılıqlı tə‟siri və deməli 
mövcudluğu qeyri- mümkündür. Yaxud da nüvə və elektromaqnit sahələri 
atom ilə molekulların, habelə onların daxilindəki hissəciklərin qarşılıqlı 
tə‟sirini tə‟min edir. 
Dünyanın elektromaqnit mənzərəsi 
sübut etdi ki, bütün elementar 
hissəciklər həm maddə, həm də dalğa keyfiyyətlərinə malikdir. 
1
Bax: Невлева И. Философия. М.,1999, с.261, 262. 

---

152 
Materiyanın quruluşunda bu iki tərəf ayrılmaz vəhdətdədir. Müasir fizika 
elmi göstərir ki, bütün elementar hissəciklər korpuskulyar- dalğa xassəsinə 
malikdir. Onların hər birinin öz növbəsində mürəkkəb daxili tərkibi vardır. 
Burada xeyli dərəcədə sirrli xarakter daşıyan kvarklar (heyranedici 
deməkdir) və qlüonlar vardır. Mikro hissəciklər korpuskulyar- dalğa 
xassəli olduğu üçün eyni bir vaxtda onların sür‟ətini və dəqiq yerini 
müəyyən etmək mümkün olmur. 
Bu Heyzenberqin qeyri- müəyyənlik 
prinsipində ifadə olunur
. Elementar hissəciklərin bu ikili təbiətini yalnız 
Şredingerin dalğa funksiyaları tə‟limi vasitəsilə təsvir etmək olur. 
Materiyanın milyard illər ərzində davam edən təkamülü gedişində 
molekulların tərkibinin mürəkkəbləşməsi baş vermişdir. Nəticədə üzvi 
birləşmələr və sonra isə həyat meydana gəlmişdir. Onun tarixi təxminən 
3,8 milyard il bundan əvvələ təsadüf edir. Canlı həyat yarandıqdan sonra 
bir yerdə dayanıb durmamış, daim təkmilləşmişdir.