Müasir elm materiyanın mürəkkəb sistemli təşkilini sübut edir . Onun hər bir
səviyyəsinin spesifik daşıyıcıları və fəaliyyət qanunauyğunluqları vardır.
Indi də materiyanın üç başlıca sahəsindəki
(cansız təbiət, üzvi aləm və sosial həyat) əsas struktur səviyyələri nəzərdən keçirək. Müasir elm cansız təbiətdə materiyanın aşağıdakı səviyyələrini
ayırır: submikroelementar, atom, molekul, makrocisimlər, ulduzlar, Qalak-
tika və Metaqalaktika.
Ən ilkin səviyyə elementar hissəciklərin daxilində mövcuddur. Bu
bir çox cəhətdən hipotetik xarakter daşıyır. Son illərdə elm «fiziki va-
kuum» adlanan sahəni kəşf etmişdir. O sadəcə boşluq demək deyildir. Bu-
rada daim elementar hissəciklərin yaranması və çevrilməsi prosesləri gedir.
Çox qısa müddət ərzində mövcud olan rezonanslar, «virtual hissəcik»lər bu
səviyyədədir. Müasir elm 30- dan artıq elementar hissəcik kəşf etmişdir.
Rezonanslarla birlikdə onların sayı 100- ə gəlib çatır.
1
Elementar hissəciklər müxtəlif sükunət kütləsinə malikdir. Bu
göstəriciyə görə onlar leptonlara (yüngül hissəciklər), mezonlara (orta
ağırlıqda olan hissəciklər) və barionlara (ağır hissəciklər) ayrılır. Bunlardan
əlavə sükunət kütləsinə malik olmayan fotonlar da vardır.
Ikinci səviyyə atom nüvəsi və atom səviyyəsi hesab olunur. Atom
nüvəsi proton və neytron adlanan hissəciklərdən ibarətdir. Onlar birlikdə
nuklon adlanır. Müsbət yüklü nüvə mənfi yüklü elektron qabığı ilə birlikdə
atomu təşkil edir. Bunlar çox xırda ölçüyə malikdir. Məsələn, atom
nüvəsinin diametri təxminən 10
-13
sm, atomun özünün diametri- 10
-8
sm-
dir. Elektronun ölçüsü 5,6 · 10
-13
sm, kütləsi isə 9,1 · 10
-28
qramdır.
2
Maddi obyektlərdə müxtəlif atomların birləşməsi
üçüncü səviyyəni -
molekul səviyyəsini yaradır. Bizi əhatə edən bütün makrocisimlər molekul-
lardan ibarətdir.
