Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

bazar mexanizmi müəyyən nöqsan və çatışmazlıqlar da törədir.
Hər şeydən əvvəl
bazar mexanizmində də insana ümumi qayğı, huma-
nizm və həssaslıq demək olar ki, yoxdur. Burada gəlirlər rəqabətdə iştirak 
edənlər arasında bölüşdürülür. Əhalinin əmək qabiliyyətinə malik ol-
mayan hissəsi, habelə rəqabətdə uduzanlar bu prosesdən kənarda qalırlar. 

---

386 
Indi cəmiyyətimizdə baş verən çox mühüm dəyişikliklərdən biri 
ölkənin dünya təsərrüfatına inteqrasiyası prosesidir.
Sovet rejimi 
dövründə ölkə sün‟i surətdə dünya bazarından təcrid olunmuşdu. Bu, 
buraxılan məhsulun keyfiyyətinə, rəqabət qabiliyyətinə mənfi tə‟sir 
göstərmiş və digər inkari nəticələr doğurmuşdur. Müasir dövrdə dünya 
iqtisadiyyatından təcrid olunmuş heç bir ölkə inkişaf edə bilməz. Hazırda 
baş verən təsərrüfat həyatının qloballaşması, elmin beynəlmiləlləşməsi, 
ictimai inkişafda informasiyanın rolunun artması prosesləri ölkələr 
arasında hərtərəfli əlaqələrin yaradılmasını tələb edir. 
Indiki şəraitdə ölkə 
nə qədər çox açıq xarakter daşıyırsa, onun inkişafı üçün bir o qədər 
geniş imkanlar yaranır.
Bu münasibətdə Azərbaycanın nailiyyətləri 
şəksizdir. Müstəqillik əldə etdikdən sonra respublikamızın dünya birliyinə 
qovuşması xətti ardıcıl surətdə yerinə yetirilməkdədir. 
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi bazar münasibətləri şəraitində 
dövlətin iqtisadiyyatı tənzimedici fəaliyyəti aradan qalxmır, qalmaqda 
davam edir
. Bu fəaliyyət qanunverici, icraedici və nəzarətedici dövlət 
orqanlarının bazar münasibətləri sistemini yaxşılaşdırmaq, onu 
sabitləşdirmək və konkret şəraitə uyğunlaşdırmaq məqsədi güdən tədbirlər 
sistemini əhatə edir. Dövlətin həyata keçirdiyi tənzimləmə funksiyası 
nəticə e'tibarilə həm bazar mexanizminin təkmilləşməsinə, həm də 
əhalinin geniş təbəqələrinin mənafeyinin qorunmasına xidmət edir. 
Dövlət hər şeydən əvvəl bazarda iştirak edən istehsalçıların və 
istehlakçıların hüquqlarını qorumaq vəzifəsini öz öhdəsinə götürür. Bun-
dan əlavə o mülkiyyət hüququnu qaydaya salan qanunvericilik aktları 
qəbul edir və həyata keçirir. Birinci növbədə isə xüsusi mülkiyyətin 
hüquqlarını müdafiə edir. Zəmanəmizin tanınmış filosofu K.Popper 
yazmışdır: «…bazar münasibətlərinə əsaslanan və müəyyən qədər seçim 
azadlığına malik olan sənaye cəmiyyəti hüquqi sistem və qanunun 
hakimiyyəti olmadan ağlasığmazdır».
1
Dövlət həm də intellektual mülkiyyət, bankların və digər sahələrin 
fəaliyyəti haqqında qanunlar verir. Sonra, dövlətin oğurluğa, zorakılığa, 
ölüm hallarını aradan qaldırmağa yönələn qanunvericilik aktları da bazarın 
fəaliyyətinin yaxşılaşmasına şərait yaradır. 
Bundan əlavə o bazar mexanizminin normal fəaliyyətini tə'min 
edən hüquqi institutlar və normalar üzərində nəzarət həyata keçirir. O həm 
də iqtisadi cinayətləri və pozuntuları aradan qaldırmaqda mühüm rol oy-
nayan məhkəmə sistemi yaradır, qanunlara əməl olunmasına tə'minat ve-
rir. Deyilənlərlə yanaşı dövlət bazar rəqabəti şəraitində biznesin düzgün 
aparılmasına kömək edir, bu sahədə rast gəlinən dələduzluq və rüşvət 
1
Поппер К. Открытое общество и его враги. М.,1992, т.1., с.8. 

---

387 
hallarını, korrupsiya elementlərini aradan qaldırmağa çalışır. O həm də 
müəyyən sahələrdə inhisarların yaranmasına qarşı çıxır. 
Dövlətin əmək bazarına tənzimləyici tə'siri də çox mühümdür. O 
əmək haqqının minimum səviyyəsini müəyyən edir və onu daim 
yüksəltməyə çalışır, yeni- yeni iş sahələri yaratmaqla məşğulluğu 
yaxşılaşdırmağa və işsizliyi ixtisara salmağa sə'y göstərir. Işsizlərə 
müəyyən müavinət verilməsini tə'min edir.