Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

 

MİLLİ  DRAM TEATRI  

(1938-1960) 

 

Teatr 1938-ci ilə baş rejissorsuz qədəm qoyub. Yanvar ayının 17-də Rza Təhmasibin keçən 

ildən hazırladığı Mirzə Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara" (rəssamlar Nüsrət Fətullayev və İsmayıl 

Axundov, bəstəkar Səid Rüstəmov. Hacı Qara - Sidqi Ruhulla, Heydər bəy - Ələsgər  Ələkbərov) 

komediyasının ilk tamaşası olub. Fevralm 16-da Ələsgər  Şərifov dramaturq Əbdürrəhimbəy 

Haqverdiyevin "Pəri cadu" (tərtibat rəssamı Nüsrət Fətullayev, geyim rəssamı  İsmayıl Axundov, 

bəstəkar Niyazi. Pəri - Barat Şəkinskaya və Sona Hacıyeva, Qurban - Rza Əfqanlı  və Möhsün 

Sənani, Hafizə - Qəmər Topuriya və  Əzizə  Məmmədova), martın 26-da Ədil  İsgəndərov gənc 

Cabbar Məcnunbəyovun "Yanar dərə" (tərtibat rəssamı Sergey Yefimenko, geyim rəssamı İsmayıl 

Axundov, bəstəkar Səid Rüstəmov. Hicran - Mərziyə Davudova, Eldar - Sidqi Ruhulla), aprelin 28-

də  Ağəli Dada şov gürcü ədibi Georgi Mdivaninin "Vətən namusu" ("Vətən oğlu". Tərcüməçi 

Süleyman Rüstəm, rəssam Nüsrət Fətullayev. Yaqor - Ələsgər Ələkbərov və Sidqi Ruhulla, Natella - 

Mərziyə Davudova və Nəzirə Əliyeva) pyeslərini tamaşaya hazırlayıblar. 

May ayının 15-də Ədil İsgəndərov teatra baş rejissor təyin olunub. Bu vəzifədə onun ilk işi 

Səməd Vurğunun "Vaqif" mənzum dramına verdiyi quruluşdur.  İlk tamaşası oktyabrın 5-də 

göstərilən tamaşanın tərtibat rəssamı Nüsrət Fətullayev, geyim rəssamı İsmayıl Axundov, bəstəkarı 

Səid Rüstəmov olub. Əsas rolları Ələsgər Ələkbərov (Vaqif), Sidqi Ruhulla (Qacar), Əli Qurbanov 

(Vidadi), Mustafa Mərdanov (Vəzir), Fatma Qədri və  Mərziyə Davudova (Xuraman), Ağasadıq 

Gəraybəyli (İbrahim xan), Möhsün Sənani və Rza Əfqanlı (Eldar), Abbas Rzayev (Şeyx Alı), Dadaş 

Şaraplı (Təlxək) oynayıblar. "Vaqif" tamaşası böyük uğur qazanıb və teatrın tarixində  ən 

uzunömürlü  əsərdir. 1980-ci illərin sonlarına qədər repertuarda qalan tamaşa min dəfədən çox 

oynanılıb. 

Bu tamaşalardan əlavə, teatr 1938-ci ilin sonuna qədər Mirzə Fətəli Axundzadənin "Müsyö 

Jordan və  dərviş  Məstəli  şah" (15 oktyabr. Quruluşçu rejissorlar Şəmsi Bədəlbəyli və  Məcid 

Zeynalov, rəssam İsmayıl Axundov, bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli), Mirzə İbrahimovun "Madrid" 

(29 noyabr. Quruluşçu rejissor Rza Təhmasib),  İmran Qasımovun "Arzu" (22 dekabr. Quruluşçu 

rejissor Ələsgər Şərifov, rəssam Nüsrət Fətullayev) komediya və dramlarını tamaşaya hazırlayıb. 

Ədil  İsgəndərovun teatra baş rejissor təyin olunması yaradıcılıq iqlimində ciddi dönüşlər 

yaradıb. Teatrın romantik monumental üslubu əsaslı şəkildə formalaşmağa başlayıb. Kollektiv 1939-

cu ildə Aleksandr Ostrovskinin "Cehizsiz qız" (23 fevral. Tərcüməçi  Ənvər Məmmədxanlı, 

quruluşçu rejissor Ələsgər  Şərifov, rəssam Sergey Yefimenko. Larisa - Fatma Qədri, Krurov - 

Mirzağa Əliyev, Paratov - Rza Əfqanlı, Karandışev - İsmayıl Osmanlı), Onore de Balzakin "Ögey 

ana" (17 aprel. Tərcüməçi Mikayıl Rəfili, qurulşçu rejissor Aleksandr Tuqanov, rəssam  İsmayıl 

Axundov. Qraf de Qranşan - Ağasadıq Gəraybəyli, Gertruda - Mərziyə Davudova, Polina - Fatma 

Qədri, kiçik Napoleon - Barat Şəkinskaya), Cəfər Cabbarlının "Od gəlini" (29 sentyabr. Quruluşçu 

rejissor  İsmayıl Hidayətzadə, rəssam Fyodor Qusak, bəstəkar Səid Rüstəmov. Elxan - Ələsgər 

Ələkbərov, Aqşin - Rza Əfqanlı, Solmaz - Fatma Qədri və Hökümə Qurbanova, Əbu Übeyd - Sidqi 

Ruhulla), Mehdi Hüseynin "Şöhrət" (14 oktyabr. Quruluşçu rejissor Məcid Zeynalov, rəssam 

İsmayıl Axundov, bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli), Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" (23 oktyabr. 

---

Quruluşçu rejissor Şəmsi Bədəlbəyli, rəssam  İsmayıl Axundov. Şeyx Nəsrulla - Kazım Ziya, 

İsgəndər - Ağasadıq Gəraybəyli, Hacı Həsən ağa - Əli Qurbanov), Səməd Vurğunun "Xanlar" (30 

dekabr. Quruluşçu rejissor Ədil  İsgəndərov, rəssam Nüsrət Fətullayev, bəstəkar  Əfrasiyab 

Bədəlbəyli. Xanlar - Ələsgər Ələkbərov, Doktor Söhbət - Kazım Ziya, Muxtar bəy - Sidqi Ruhulla) 

əsərlərini öz repertuarına daxil edib. 

Bu ilin ən uğurlu tamaşası Sabit Rəhmanın "Toy" komediyası olub. Premyerası aprelin 28-də 

göstərilən tamaşanın quruluşunu rejissor Məhərrəm Haşımov, bədii tərtibatını Rüstəm Mustafayev 

və  Əsgər Abbasov veriblər və musiqisini Səid Rüstəmov yazıb.  Əsas rolları Mirzağa  Əliyev 

(Kərəmov), Məmmədəli Vəlixanlı (Mirzə Hüseyn), Sidqi Ruhulla (Dəmirçi Musa), Əzizə 

Məmmədova (Zalxa), Sona Hacıyeva və Hökümə Qurbanova (Zinyət), Dadaş  Şaraplı  (Şeyda), 

Ətayə Əliyeva və Sofiya Bəsirzadə (Kamalə) oynayıblar. 

Teatr 1940-cı ildə  Ələsgər  Şərifovun rejissorluğunda Nəcəf bəy Vəzirovun "Müsibəti-

Fəxrəddin" (18 mart. Rəssamlar  Əsgər Abbasov və  Bədurə  Əfqanlı), Aleksey Kaplerin və 

Zlotoqorovanın "Lenin" (22 aprel. Tərcüməçi Mlkayıl Rəfili, rəssamlar Nüsrət FətuIIayev və 

İsmayıl Axundov), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri cadu" (27 may. Rəssam Nüsrət Fətullayev, 

bəstəkar Niyazi), Məmmədhüseyn Təhmasibin "Bahar" (10 oktyabr. Rəssam Nüsrət Fətullayev, 

bəstəkar Səid Rüstəmov), Cəfər Cabbarlının "Oqtay Eloğlu" (31 dekabr. Rəssam Nüsrət Fətullayev. 

Oqtay - Rza Əfqanlı, Firəngiz  Mərziyə Davudova), Məcid Zeynalovun quruluşunda Pyer 

Bomarşenin "Fiqaronun toyu" (24 oktyabr. Tərcüməçi Cəfər  Cabbarlı. Qraf Almaviva - Mirzağa 

Əliyev, Fiqaro - Möhsün ənani və Mustafa Mərdanov, Suzanna - Fatma Qədri),  İsmayıl 

Hidayətzadənin səhnə  təfsirində Süleyman Rüstəmin "Qaçaq Nəbi" (26 sentyabr. Rəssam Fyodor 

Qusak. Nəbi -Ələsgər  Ələkbərov və Rza Əfqanlı, Həcər - Mərziyə Davudova, Səlim bəy - Sidqi 

Ruhulla) pyeslərinin tamaşalarını göstərib. Ədil İsgəndərov isə Cəfər Cabbarlının "Aydın" faciəsinə 

(29 iyun) quruluş verib. Rəssamı Nüsrət Fətullayev, geyim eskizlərinin müəllifi Bədurə Əfqanlı olan 

tamaşada baş rolları Ələsgər Ələkbərov (Aydın), Əminə Sultanova (Böyükxanım), Əjdər Sultanov 

(Surxay), Mirzağa  Əliyev (Balaxan), Qəmər Topuriya (Susanna), Rza Əfqanlı (Dövlət bəy) ifa 

ediblər. 

Ədil  İsgəndərovun baş rejissor olduğu illərdə teatr yüz iyirmidən çox tamaşa hazırlayıb. 

Bunların arasında aşağıdakı tamaşalar kollektivin yaradıcılıq həyatında sənət hadisələri kimi 

dəyərlidirlər.