Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

SƏMƏD MÖVLƏVİ(20.2.1900-6.2.1962) 

 

Səhnə  təxəllüsü "Mövləvi" olan Səməd (Əbdülsəməd) Məmməd oğlu Rzayev 20 fevral 

1900-cu ildə  Cənubi Azərbaycanın Təbriz  şəhərində doğulub. Buradakı Rüşdiyyə  məktəbində 

oxuyub. Səhnəyə ilk dəfə 1917-ci ildə Təbrizdə qastrolda olan Sidqi Ruhullanın hazırladığı "Nadir 

şah" (Nəriman Nərimanov) tamaşasında Gülcahan rolunda çıxıb. Beləliklə, səhnə sənətinə bağlanıb 

və özü tamaşalar hazırlayıb. 1920-ci ildə  Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər"  əsərinə  təbrizli 

həvəskarlarla quruluş verib və özü Hacı Baxşəli rolunu oynayıb. Tamaşa ciddi qalmaqala səbəb olub 

və bu hadisə  Səməd Mövləvinin Naxçıvana köçməsini tezləşdirib. Onun gəlişi ilə  şəhərdəki dram 

dəstəsinin yaradıcılığında canlanma baş verib. Şirin və zənguləli səsi olan Mövləvi opera və operetta 

tamaşaları hazırlamağa üstünlük verib. 

Naxçıvan teatr həvəskarlarının yaratdıqları kollektivin dövlət statusu almasında Səməd 

Mövləvinin böyük xidmətləri var. O, 1930-cu illərin ortalarına qədər Naxçıvan DDT-də işləyib və 

sonra Tiflisə gedib. Buradakı Dövlət Azərbaycan Teatrında səmərəli fəaliyyət göstərdikdən sonra 

1939-cu ildə yenidən Naxçıvana qayıdıb. 

Səməd Mövləvi Naxçıvan DMDT-də opera, operetta və dram tamaşalarında silsilə rollar 

yaradıb.  Əsas yaradıcılıq nailiyyətləri musiqi əsərlərində  Məcnun, Kərəm, Mərcan bəy,  Əsgər 

("Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", "Ər və arvad" və "Arşın mal alan", Üzeyir bəy Hacıbəyov), 

Gülümsərov ("Ulduz", Sabit Rəhman və Süleyman Ələsgərov), faciə, dram və komediya 

tamaşalarında Balaş, Əbu Übeyd, Pirqulu, Əbdül, Cəmaləddin, Hacı Əhməd ("Sevil", "Od gəlini", 

"Aydın", "Solğun çiçəklər", "Nəsrəddin şah" və "Almaz", Cəfər Cabbarlı), Şeyx Nəsrulla ("Ölülər"), 

Şeyx Kəbir ("Şeyx Sənan", Hüseyn Cavid), Mirzə Mehdi xan ("Nadir şah"), Teymur ağa, Hacı Qara 

("Lənkəran xanının vəziri" və "Hacı Qara", Mirzə  Fətəli Axundzadə), Xlestakov ("Müfəttiş", 

Nikolay Qoqol), Qoca Moor ("Qaçaqlar", Fridrix Şiller), Vidadi, Şapur ("Vaqif" və "Fərhad və 

Şirin", Səməd Vurğun), Piri baba ("Eşq və intiqam", Süleyman Sani Axundov), Həsənov ("Həyat", 

Mirzə İbrahimov), Bilici baba ("Vətən", Abdulla Şaiq) rolları sayılır. 

Səməd Mövləvi aktyorluqla yanaşı, rejissor sənəti ilə  də  səmərəli məşğul olub. Sənətdə 

qazandığı nailiyyətlərə görə ona 17 iyun 1943-cü ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artısti, 

24 may 1960-cı ildə xalq artisti fəxri adları verilib. 

---

Sənətkar 6 iyul 1962-ci ildə Naxçıvanda vəfat edib.