Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Kollektiv istehlak, başqa sözlə, bütövlükdə cəmiyyət üçün
xidmətlərin göstərilməsi 
büdcə təşkilatları, idarəetmə və ölkənin müda­
fiəsini təmin edən orqanlar, elmi müəssisələr tərəfindən həyata keçirilir.
Artıq qeyd olunduğu kimi, MHS-nin 1993-cü il variantında son 
istehlaka xarakteristika vermək üçün əmtəə və xidmətlərdən kimlərin 
faktiki istehlak etməsini səciyyələndirən göstərici kimi “faktiki son isteh­
lak” göstəricisindən istifadə edilir. Bu göstərici maliyyələşdirilmə mənbə­
yindən asılı olmayaraq ev təsərrüfatları - rezidentlər tərəfindən fərdi 
istifadə üçün əldə edilən bütün əmtəə və xidmətlərin və dövləti idarəetmə 
orqanlarının bütövlükdə cəmiyyətə göstərdikləri kollektiv xidmətlərin 
dəyərini xarakterizə edir.42 Ev təsərrüfatlarına xidmət edən qeyri- 
kommersiya təşkilatlarının göstərdikləri xidmət şərti olaraq fərdi xidmət 
hesab olunur və natura ifadəsində sosial transfertlərə aid edilir. 
Bu
təşkilatlar üçün faktiki son istehlak göstəricisi yoxdur.
Ona görə ki, ev təsərrüfatlarının natura formasında aldıqları sosial 
transfertlərin kəmiyyəti onlara (ev təsərrüfatlarına) xidmət edən dövləti 
idarəetmə və qeyri-kommersiya təşkilatlarına verilmiş transfertlərin 
cəminə bərabərdir. Bütövlükdə iqtisadiyyat üzrə faktiki son istehlak və 
son istehlaka sərf olunan xərclər bir-birinə bərabər olmalıdır.
Ümumi yığım cari dövrdə istehsal edilmir. Lakin istehlak olunmamış 
əmtəə və xidmətlərin rezidentlər tərəfindən xalis alqışı (xaricolma çıxıl­
maqla) deməkdir. Ümumi yığıma əsas kapitalın ümumi yığımı, maddi 
dövriyyə vəsaitləri ehtiyatlarının dəyişməsi və qiymətlilərin xalis alqışı 
daxildir.
Əsas kapitalın ümumi yığımı gələcəkdə istehsal prosesində yeni gəlir 
yaratmaq üçün institusional vahidlər - rezidentlər tərəfindən əsas kapital 
obyektlərinə vəsait qoyuluşu deməkdir. Əsas kapitala istehsal prosesində 
uzun müddət ərzində dəfələrlə iştirak edən, öz dəyərini istehsal olunan 
məhsullara xidmətetmə müddətində amortizasiya ayırmaları formasında 
tədriclə, hissə-hissə keçirən bina və tikililər, maşın və avadanlıqlar, nəq­
liyyat vasitələri, cins mal-qara, südlük və iş heyvanları, bağlar, üzüm­
lüklər və digər çoxillik əkmələr; geoloji-kəşfiyyat, proqram təminatı və 
EHM üçün məlumat bazaları; ədəbi-bədii əsərlərin (çoxaldılmaq üçün
42 Bu barədə dərs vəsaitinin “Milli hesablar sistemi” fəslində ətrafh bəhs olunur.
268
əsas olan filmlər, səsyazmalar, əlyazmalar) orijinalları daxildir. Geoloji- 
kəşfiyyat işlərinə EHM-in proqram təminatının yaradılması və alqışına 
sərf olunan xərclərin, ədəbi-bədii əsərlərin orijinallarının əsas kapitala aid 
edilməsi onunla əsaslandırılır ki, onların nəticələri istehsal prosesində 
dəfələrlə və uzun müddət iştirak edir.