Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 359

ləğvinə gətirib çıxardı. Bu dövrdə Makedoniya II Filippin və onun 

oğlu  İsgəndərin dövründə güclənməyə başladı. Kinik fəlsəfi 

məktəbi - Antisfen (e.ə. 450-360) Sinodlu Biogen (e. 414-323) 

inkişaf edirdi. Kinliklərə görə insan cəhdinin son məqsədi 

xeyirxahlıqdır. Böhran dövründə iki dahi filosof Platon (e.ə. 427-

348) və Aristotel (e.ə. 384-322) yaşayıb yaratmışlar. Platon 

Sokratın  şagirdi idi və onun ölümündən sonra Afinada xüsusi 

məktəbini-Akademiyanı yaratmışdı. Dünyanı idealist mövqedən 

izah edən Platon cəmiyyəti üç təbəqəyə bölürdü: 

1. hakimlər-filosoflar; 

2. hərbçilər; 

3. kəndlilər, sənətkarlar, tacirlər. 

Platonun  şagirdi Aristotel müəllimi öldükdən sonra öz 

məktəbini - Likeyi yaratmışdır. O, siyasət, biologiya, fizika, 

mexanika, botanika, riyaziyyat və s. dair əsərlər yazmışdır. 

Aristotelin təlimində forma və materiyanın qarşılıqlı münasibəti 

əsas məsələsidir. Forma başlanğıcıdır. O, formasız, ölü materiyaya 

müəyyənlik verir. Bu dövrdə natiqlik sənəti inkişaf etmişdir. 

Onların başında Demosfen (e.ə. 384-322) dururdu. IV əsrin  ən 

görkəmli tarixçilərindən biri Ksenofont (e.ə. 430-354) olmuşdur. 

«Anabasis», «Yunan tarixi» əsərləri ilə  hələ sağlığında böyük 

şöhrət qazanmışdı. Bu dövrdə teatr, heykəltəraşlıq da yüksək 

inkişaf etmişdir. 

Makedoniyalı  İsgəndərin (356-323) Şərqə yürüşü ellinizm 

mədəniyyətinin inkişafına imkan yaratmışdır. Bu dövrdə Arximed 

(e.ə. 287-212), Evklid (e.ə. III əsr), Eratosfen (e.ə. 276-194), 

Samoslu Aristarx (e.ə. IV-III əsr, Yerin öz oxu ətrafında 

fırlandığını göstərmişdir),  İsgəndəriyyəli Hipparx (e.ə. 180-125) 

və Heron (e.ə. I əsr) böyük elmi kəşflər etmişlər. Bu dövrdə bir 

sıra  şəhərlərdə  məşhur kitabxanalar yaranırdı. Onlardan ən 

məşhuru İsgəndəriyyə və Perqam kitabxanaları idi. Realist məişət 

komediyası ustası Menandr (e.ə. 343-291), eposu diriltməyə cəhd 

edən Rodoslu Apolloni (e.ə. 295-215), poema, himn, lirik şeirlər 

müəllifi Kallimax (e.ə. 310-240), idilliyanın banisi Feokrit (e.ə. 

IV-III  əsrlər), tarixçi Polibi (e.ə. 200-120), filosof Epikur (e.ə. 

341-270), Zenon (e.ə. 336-264) və b. böyük şöhrət qazanmışdır. 

---