Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Baki 2012 2 uot 006

* SI - 

dəki vahidlərlə bərabər müvəqqəti istifadə olunanlar, mə-

sələn:  dəniz  naviqasiyasında  istifadə  olunan  dəniz  mili,  zərgərlik 

işində istifadə edilən kütlə vahidi karat və s. Bu vahidlər beynəlxalq 

ra

zılaşmalar əsasında istifadədən çıxarıla bilərlər. 

* 

İstifadədən  çıxarılmışlar,  məsələn:  civə  sütununun  millimetri 

təzyiq vahidi; at gücü güc vahidi və  s. 

21 

 

Fiziki 

kəmiyyətlərin vahidləri dəfə və hissə vahidlərinə ayrılır-

lar. 

Dəfə vahidi, fiziki kəmiyyətin elə vahidinə deyilir ki, sistem da-

xili 

və  sistem  xarici  vahidlərin  qiyməti  tam  ədəd  dəfə  çox  olsun. 

Məsələn: uzunluq vahidi kilometr 10

3

 met

rə bərabərdir, yəni metrdən 

tam 

dəfələrlə  artıqdır.  Hissə  vahidi,  fiziki  kəmiyyətin  elə  vahidinə 

deyilir  ki,  sistemdaxili 

və  sistemxarici  vahidlərin  qiyməti  tam  ədəd 

dəfə az olsun. Məsələn: uzunluq vahidi millimetr 10

-3

 

metrə bərabər-

dir, 

yəni metrdən tam dəfələrlə azdır. Dəfə və hissə vahidlərini qur-

maq üçün önlük

lər cədvəl 1.4 də verilmişdir. 

SI sistemin

də ilk dəfə olaraq əlavə vahidlər anlayışı qəbul edil-

mişdir. Onlara müstəvi və fəza bucaqları radian və steradian aid edil-

mişdir. 

 

1.3. Bey

nəlxalq vahidlər sistemi (SI sistemi)

 

 

Bey

nəlxalq vahidlər sistemi (SI sistemi) 1960-cı ildə çəkilərin 

və ölçülərin XI Baş Konfransında qəbul edilmişdir. Ölkəmizin ərazi-

sin

də  SI  sistemi  01  yanvar  1982-ci  ildən  tətbiq  edilir.  SI  sistemi, 

özün

dən  əvvəlki  sistemlərin  inkişafının  məntiqi  nəticəsidir.  Hal-ha-

zırda ən çox istifadə edilən sistemlər SI və SGS (Simmetrik və qauss) 

sistem

ləridir. SGS sistemi 100 ildən çoxdur ki, mövcuddur və hal-ha-

zırda dəqiq elmlərdə, məsələn fizikada və astronomiyada istifadə edi-

lir. 

Hal-ha

zırda  çoxlu  sayda  dünya  ölkələrində  onu  fiziki  kəmiy-

yətlərin vahid sistemi kimi  SI əvəz etməyə başlamışdır. Bu əsasən SI 

sisteminin 

başqa sistemlərlə müqayisədə məziyyətləri və üstunlükləri 

ilə bağlıdır. Onlara aşağıdakıları aid etmək olar: 

* universal

lığı, yəni elmin və texnikanın bütün sahələrini əhatə 

et

məsi; 

*  ölç

mənin  bütün  sahələrini  və  növlərinin  vahidləşdirilməsi 

(unifikasi

yası); 

 

 

 

 

 

22 

 

Cədvəl 1.3. 

SI sistemi vahid

ləri ilə bərabər istifadə üçün 

qəbul edilmiş sistemdən xaric vahidlər 

Vahidl

ərin  

adları 

Vahidlər 

Adları 

İşarələri 

SI vahidi ilə nisbəti 

1 

2 

3 

4 

Kütlə 

 

Ton 

T 

10

3

 kq 

kütlənin 

atom 

vahidi 

k·a·v 

1,66057  10

-27

 

kq (təqribən) 

Vaxt 

dəqiqə 

dəq. 

60 s 

Saat 

Saat 

3600 s 

Gün 

Gün 

86400 s 

Müstəvi 

bucaq 

 

dərəcə 

...

0

 

(

π/180) rad=1,745329… 10

-2

 rad 

dəqiqə 

...' 

(

π/10800) rad=2,908882… 10

-4

 rad 

saniyə 

..."

 

(π/648000) rad=4,848137… 10

-6

 rad 

Həcm 

Qrad 

Qrad 

(π/200) rad 

Litr 

L 

10

-3 

m

3

 

Uzunluq 

astronomi

k vahid 

α∙ν 

1,45598   10

11

 

m (təqribən) 

 

işıq ili 

iş.ili 

9,4605   10

15

 

m (təqribən) 

parsek 

Pk 

3,0857   10

16

 

m (təqribən) 

Optik 

güc 

dioptoriya 

Dptr 

1 m

-1 

Sahə 

hektar 

Ha 

10

4

 m

2 

Enerji 

elektron-

volt 

eV 

1,60219  10

-19

 

coul (təqribən) 

Tam güc 

volt-

amper 

V∙A 

- 

Reaktiv 

güc 

Var 

Var 

- 

 

 

23 

 

Cədvəl 1.4. 

Onluq 

dəfə və hissə vahidlərini, onların 

adla

rını qurmaq üçün vurğu və önlüklər 

 

 

* 

kəmiyyətlərin koqerentliyi (əlaqəlilyi); 

*  vahid

ləri  onların  anlayışlarına  uyğun,  yüksək  dəqiqliklə 

ifadə etmək imkanı; 

*  fizika,  kimya 

və texnika elmlərinin düsturlarının yazılışının, 

çevirici  

əmsalların olması ilə əlaqədar olaraq  sadələşməsi; 

* bura

xılan vahidlərin sayının azalması 

* xüsusi ad

ları olan dəfə və hissə vahidlərinin vahid sisteminin 

yara

dılması; 

*  orta  

və  ali  məktəblərdə  çoxlu  sayda  sistemdaxili  və  sis-

temxarici vahid

lərin öyrənilməsinə ehtiyac olmadığı üçün  tədris pro-

sesinin yüngül

ləşməsi; 

*  müx

təlif ölkələr arasında elmi-texniki və  iqtisadi əlaqələrin 

inki

şafı zamanı qarşılıqlı anlaşmanın yaranması. 

Tari

xən  qanunauyğun  elmi  əsaslandırılmış  əlaqələr  əvvəlcə 

həndəsə  və  kinematikada,  sonra  isə  dinamika,  termodinamika  və 

elektromaqnitizim  sa

hələrində  yaranmışdır.  Sonra  isə  ardıcıl  olaraq 

vahid

lər sistemi yaranmışdır. 

24 

 

Həndəsə və kinematikada vahidlər arasında əlaqələri təyin et-

mək üçün 

 

𝑉 = 𝐾

𝑒

𝑑𝐿

𝑑𝑡

                   

(1.3) 

 

tənliyi kifayətdir. 

Burada V - sü

rət, K

e 

- mü

tənasıblik əmsalı,  L - uzunluq,      t - 

vaxt

dır. 1983-cü ilə qədər əsas kəmiyyətlər kimi uzunluq və vaxt öl-

çü vahid

ləri, törəmə ölçü vahidi kimi isə sürət secilmişdir. Burada N-

n=3-1=2. 1983-cü il

dən vaxt və sürət əsas ölçü vahidləri kimi qəbul 

edil

mişdir.  Işığın  vakuumdakı  sürətinə  dəqiq,  prinsip  etibarı  ilə  isə 

sərbəst qiymət verilmişdir 

 

Co = 

299792

 458 m/s . 

 

Uzunluq 

və onun vahidi mahiyyət etibari ilə törəmə vahididir. 

Buna  baxmayaraq  formal  olaraq  SI  sistemin

də əsas fiziki kəmiyyət 

kimi qa

lır və onun vahidi metr işığın vakuumda  saniyənin 1/299792 

458 his

səsində keçdiyi məsafə kimi müəyyənləşdirilir. 

Vaxt  vahidi  kimi,  sezium-133  atomunun 

əsas  vəziyyətində, 

onun iki çox nazik 

səviyyəsi arasında keçidə uyğun gələn şüalanma-

nın 9192631770 dövrünə bərabər saniyə qəbul edilmişdir. 

Mü

tənasablik  əmsalı  Ke  (1.3)  tənliyində  vahidə  bərabərdir. 

Əgər 1983-cü ıldə metrin əvvəlki (“kripton”) anlayışı  saxlanılsaydı 

və işığın sürətinin sabitliyi mühakimə üçün əsas  götürülsəydi, onda 

Ke-nin va

hidə bərabər olduğunu  qəbul etmək mümkün olmazdı və o 

təcrübi  yolla  müəyyənləşdirilən  sabit  dünya  kəmiyyəti  (konstanta) 

olar

dı. 

Həndəsədə, kinematikada vahidlər sistemini yaratmaq məqsədi 

ilə (1.3) tənliyinə, sahə (məsələn: kvadrat) həcm (məsələn: kub) təcil 

və s. üçün əlaqə tənlikləri əlavə etmək lazımdır. 

Tənlikləri əlavə edərkən hər dəfə bir fiziki kəmiyyət və uyğun 

olaraq bir 

əlaqə tənliyi daxil edilir. Bu halda N-n = 2  fərqi qalır və 

vahid

lər sistemi optimal olur. 

25 

 

Dinamikaya  keçid  za

manı  (1.3)  tənliyinə  Nyutonun  ikinci 

qanununun  

 

                 

F=K

1

m∙a

 

 

                        (1.4) 

  

və ümümdünya cazibə qanununun 

 

        

𝐹 = 𝐾

2

𝑚

1

𝑚

2

𝑟

2

                                   (1.5) 

 

tənlikləri əlavə edilir. 

Burada K

1

, K

2 

- mü

tənasiblik əmsalları; m, m

1

, m

2 

- cismin küt-

ləsi;  a-təcil;  r-cisimlər  arasındakı  məsafədir.  Iki  əlaqə  tənliyi  əlavə 

olunduqda,  iki  yeni  fiziki 

kəmiyyət-kütlə  və  qüvvə  daxil  edilir.  Bu 

halda  da  N-n  =2  

fərqi dəyişmir. Mexanikanın təzyiq, iş, güc və s. 

üçün  olan 

tənlikləri əlavə olunduqda da baxılan fərq dəyişmir. (1.4) 

və (1.5 tənliklərində K=1 götürmək olardı. Bu halda qüvvə və kütlə 

tö

rəmə fiziki kəmiyyətlər olardı. Əgər m=m

1

=m

2

  hesab et

sək, onda 

(1.4) 

və (1.5) tənliklərindən m =ar

2

 ifa

dəsini alırıq. Yəni kütlə vahidi 

elə  maddi  nöqtənin  kütləsidir  ki,  vahid  məsafədə  yerləşən  istənilən 

maddi  nöq

təyə  vahid  təcil  verir.  Kütlənin  belə  törəmə  vahidinin   

M

3

/s 

vəzni vardır və təqribən 1,5·10

10

 kq-a   

bərabərdir. Qeyd etmək 

la

zımdır ki, kütlə vahidinin belə anlayışla verilməsi, onun ifadə olun-

ması dəqiqliyini çox aşağı salardı. Buna görə də fiziki kəmiyyətlərin 

seçil

məsinin  ikinci,  dördüncü  və  beşinci  meyarlarını  nəzərə  alaraq 

“ar

tıq” əsas vahid kiloqram (kütlə vahidi) daxil edilmişdir. Bu halda 

Nyutonun  qanunla

rının  birində  (ikinci  qanun),  yaxud  ümümdünya 

ca

zibə qanunda mütənasiblik əmsalını saxlamaq tələb edilir. Mütəna-

siblik 

əmsalı təcrübədə daha az tətbiq olunan ümumdünya cazibə qa-

nununda  saxla

nılmışdır.  Dünya  konstantı  cazibə  sabiti 

γ

= 

(6,6720±0,041)·10

-11

  (H·m

2

)/kq

2

.  Fiziki 

kəmiyyətlərin  vahidlərinin 

alınmış  sistemi  birinci  meyara  görə  optimal  olmasa  da,  münasiblik 

nöqteyi 

nəzərindən optimaldır. 

Kiloqram,  kiloqra

mın  beynəlxalq  əslinin  kütləsidir,  platin  və 

iridiumun 

xəlitəsi olub, silindr şəklindədir. Qeyd etmək lazımdır ki, 

belə anlayışla fiziki kəmiyyətlər sisteminin  əsas vahidlərinin seçil-

məsinin baza meyarı ödənilmir. Kiloqram etalonu, SI sisteminin əsas 

26 

 

vahid

ləri icərisində məhv ola bilən  yeganə etalondur. O, köhnəlməyə 

məruz qalır və iri  yoxlama sxemləri tələb edir. Elmin müasir inkişaf 

səviyyəsi kiloqramı  yüksək dəqiqliklə təbii atom sabitləri ilə əlaqən-

dir

məyə imkan vermir. Onlardan, xüsusi adları olan  bəziləri cədvəl 

1.2-

də  verilmişdir. 

İstilik proseslərinin izahında ən cox istifadə olunan əsas fiziki 

kəmiyyətlərdən biri temperatur T - dir. 

Onun  vahidini 

həndəsənin  və  mexanikanın  əvvəlcədən  müəy-

yən  edilmiş  fiziki  kəmiyyətlərindən  istifadə  etməklə  törəmə  kimi 

almaq olar. 

Onlardan birincisi Mendeleyev-Klayperon qanunu adla

nır: 

 

𝑝𝑉 =

𝑚

𝑀 𝑅𝑇

 

 

Burada  p  -  qa

zın təzyiqi; V, m - uyğun olaraq onun həcmi və 

küt

ləsi; M - molyar kütlədir. R - universal qaz sabiti, mütləq tempera-

turu, 

təzyiqin, bir mol qazın həcminə bölünməsinə  mütənasib olan 

kəmiyyət kimi təyin edir. 

 

İdeal  qazların  kinetik  nəzəriyyəsinin  inkişafı  temperaturu, 

ideal qa

zın molekulunun irəliləmə hərəkətinin orta kinetik enerjisinə 

mü

tənasib kəmiyyət kimi təyin etməyə imkan verir: 

 

𝑊 =

3

2 𝐾

𝑏

𝑇.

 

 

Burada K

B 

- Bolsman sabitidir. 

Stefan-Bolsman  qanunu  temperaturu,  elektromaqnit 

şüalanma-

nın həcmi sıxlığı W

R

 

ilə əlaqələndirir: 

 

W

R

 = σT

4

. 

B

urada 

σ - Stefan-Bolsman sabitidir. 

Vinin  yer

dəyişmə qanunu maksimum şüalanmanı yaradan dal-

ğa uzunluğunu  λ

m

  temperaturla 

əlaqənlədirir: 

27 

 

𝜆

𝑚

=

𝑏

𝑇

 

Burada 

λ

 

 Vin sabitidir. 

Termodinamikada gös

tərilir ki, yuxarıda verilmiş hər dörd tən-

lik eyni termodinamik adlanan temperaturu 

təyin edir. Düsturlarda is-

ti

fadə edilən R, K

b

 

,σ, yaxud b əmsallarının hər birini vahidə bərabər 

götür

mək olardı. Bu temperaturun törəmə vahidi kimi müxtəlif vəzn-

lərini təmin edərdi. 

Temperatur kelvin

lə ölçülür. Bir kelvin suyun üçqat nöqtəsinin 

termodinamik temperaturunun 1/273,16 his

səsinə bərabərdir. 

Di

gər  istilik  vahidləri,  məlum  əlaqə  tənliklərinin  köməyi  ilə, 

onlarla 

və  əvvəlcədən  müəyyən  edilmiş  fiziki  kəmiyyətlərin  vasitə-

silə yaranır.                                                                      

Akustik 

kəmiyyətlərin izahı üçün yeni əsas kəmiyyətlərin daxil 

edilməsi tələb edilmir. Uyğun olaraq akustikada istifadə edilən bütün 

fiziki 

kəmiyyətlər, törəmə fiziki kəmiyyətlərdir. 

Elektromaqnit  hadi

sələrin  fizikasında  mexanika  tənliklərinə 

aşağıdakıları əlavə etmək vacibdir: kulon qanununun (elektrostatika-

nın əsas qanunu) tənliyi, Amper qanununun (elektrodinamikanın əsas 

qanunu)  

tənliyi. Bu tənliklərdə dörd yeni fiziki kəmiyyət : elektrik 

cərəyanı  I,  elektrik  yükü  q,  maqnit  keçiriciliyi  µ

0

,  µ  və  dielektrik 

keçiriciliyi 

ε

ε

,

0

  daxil  edil

mişdir. Bu halda N-n = 1. µ və ε kimi 

nisbi keçiricilik, 

µ

0

 

və ε

0

 kimi 

isə, vakuumun mütləq keçiriciliyi nə-

zərdə tutulur. 

SI  sistemin

də əsas vahid kimi mütləq maqnit keçiriciliyi  µ

0

= 

4π  ∙  10

-7

  H

n

/m  seçilmiş  və  maqnit  sabiti  adlandırılmışdır.  Formal 

olaraq 

əsas vahid amper hesab edilir. Bu əsas vahidi seçərkən, onun 

həqiqi  qiymətinin  etalon  şəklində  maddiləşdirməsinin  mümkün 

olması ilə əlaqədardır. Ona görə də belə bir vahidin reallaşdırılması 

hər  hansı bir törəmə vahidlə həyata keçirilir. Məsələn: sürət vahidi 

metr etalonu, maqnit keçiriciliyi vahidi 

isə amper etalonu ilə maddi-

ləşdirilir.  SI  sisteminin  elektromaqnitizm  bölməsində  dünya  sabiti 

yoxdur. 

Belə ki,  bu sistem optimaldır və “artıq” vahidə malik deyil-

dir. 

28 

 

Təyininə  görə  amper  vakuumda  biri  digərindən  1m  məsafədə 

yer

ləşmiş sonsuz uzunluğa və çox kiçik dairəvi en kəsiyə malik iki 

paralel  keçirici

dən  keçən  dəyişməz  cərəyanın  gücü  olub,  uzunluğu 

1m olan keçiricinin 

hər bir sahəsində 2·10

-7

 H-a 

bərabər qarşılıqı təsir 

qüv

vəsi yaradır. 

SI  sistemin

də  işığın  vakuumda  sürəti  299792458  m/s  qəbul  

edildiyin

dən, elektrik sabiti adlandırılan,  vakuumun elektrik keçiric-

liyi 

ε

, 

dəqiq sabit olacaqdır 

 

ε

= 1 / (µ

0

 S

02

) = 8,854187187∙10

-12

 F/m. 

 

İşıq  ölçmələri,  daha  doğrusu  dalğalarının  uzunluğu  0,38  dən 

0,76  mkm-

ə  qədər  olan  elektromaqnit  titrəmələrinin  parametrlərinin 

ölçül

məsi göz vasitəsi ilə işıq selini qəbul edən insanın hissiyatında 

böyük rol oyna

yır. Buna görə  işıq ölçmələri tam obyektiv deyil. Mü-

şahidəçiləri elektromaqnit titrəmələrinin yalnız o hissəsi maraqlandı-

rır ki, o, gözə birbaşa təsir edir. Buna görə belə ölçmələrin  nəticələ-

rinin adi energetik xarakteristikalarla izah edil

məsi o qədər də müna-

sib  deyildir. Energetik 

və işıq kəmiyyətləri arasında birmənalı qarşı-

lıqlı  əlaqə  mövcuddur  və  işıq  kəmiyyətlərinin  ölçülməsi  üçün  yeni 

əsas  kəmiyyətlərdən  istifadə  edilməsinə  heç  bir  ehtiyac  yoxdur.  SI 

siste

minə  qədər  yaranan  əsas  fiziki  kəmiyyətləri,  həmçinin  ölçmə 

subyekti  olan  insa

nın  işıq  ölçmələrinin  nəticələrinə  böyük  təsirini 

nəzərə alaraq işığın güc vahidi-kandellanın qəbul edilməsi qərarı ve-

ril

mişdir. 

Kandella-

işığın, 540∙10

12

 Hs tezlik

də monoxromatik şüalanma 

yaradan 

mənbənin  verilmış  istiqamətdə  elə  güçünə  deyilir  ki, 

şüalanmanın energetik gücü bu istiqamətdə 

1/683 Vt·sr 

-1

  olsun. 

Apa

rılan  tədqiqatlar  göstərir  ki,  insanın  gözü  dalğanın  uzun-

lu

ğu  0,555  mkm  olduqda  ən  böyük  həssaslığa  malik  olur  və  bu  

540∙10

12

    Hs  tez

liyinə  uyğun  gəlir.  Gözün  həssaslığının  şüalanma 

dal

ğasının  uzunluğundan  belə  asılılığı,  mütləq  işıq  effektivliliyi  ilə 

ifadə edilir. Bu işıq selinin (yəni şüalanmanın güçünün gözlə qiymət-

ləndirilməsi)  tam  şüalanma  selinə  (elektromaqnit  şüalanmanın  tam 

güçün

ə) nisbətinə bərabərdir. İşıq effektivliyi, elektrik kəmiyyətlərin-

dən işıq kəmiyyətlərinə keçməyə imkan verən  kəmiyyət kimi qəbul 

29 

 

edilir.  O,  lyumen  bölünsün  vattla  ölçülür.  Maksimal 

işıq  effektivli-

yinə dəqiq qiymət verilmışdir, K

m

=683 Lm/Vt. Be

ləliklə 0 fundamen-

tal sabit 

dərəcəsinə qaldırılmışdır. Bununla əlaqədar Kandella dolayı 

ölç

mə yolu ilə təyin edilir. Formal olaraq əsas kəmiyyət olsa da, əs-

lin

də törəmə fiziki kəmiyyət olaraq qalır. Qalan işıq kəmiyyətləri, tö-

rəmə  işıq  kəmiyyətləridir  və  əvvəlcədən  müəyyənləşdirilmiş  fiziki 

kəmiyyətlər vasitəsi ilə ifadə olunur. 

SI  sisteminin 

axırıncı əsas vahidi mol əvvəl daxil edilmiş altı 

vahid

dən 11 il sonra, 1971-ci ildə XIV çəki və ölçü Baş Konfransın-

da daxil edil

mişdir. 

Mol - küt

ləsi 0,0012 kq olan karbon 12-nin tərkibindəki qədər 

struktur element

ləri olan sistemin maddəsinin miqdarıdır. Mol tətbiq 

edi

lərkən sturuktur elementlərinin xüsusiyyətləri müəyyənləşdirilmə-

lidir.  Onlar,  atomlar,  molekullar,  ionlar,  elektronlar 

və başqa hissə-

cik

lər, yaxud hissəciklər qrupu ola bilərlər. 

Bu vahidin SI siste

minə daxil edilməsi elmi ictimaiyyət tərəfin-

dən birmənalı qarşılanmamışdır. Belə ki, mol qəbul edilərkən fiziki kə-

miy

yətlərin qurulmasının bir sıra prinsiplərinə əməl olunmamışdır. Ilk 

növ

bədə, əsas anlayış kimi “maddənin miqdarına” dəqiq və birmənalı 

təyinat verilməmişdir. Maddənin miqdarı kimi, verilmiş maddənin küt-

ləsi,  yaxud  struktur  vahidlərinin  miqdarı  başa  düşülə  bilər.  Ikincisi, 

əsas vahidin təyinatından, ölçmənin  köməyi ilə fiziki kəmiyyət haq-

qında obyektiv miqdarı məlumatın necə alınması aydın deyildir. 

Bununla 

əlaqədar molun SI-nin əsas vahidləri arasında  yerinə 

yetirdiyi  funksiya  sual  al

tında  qalır.  Istənilən  əsas  vahid  iki  əsas 

funksi

yanı  yerinə  yetirməlidir.  Əsas  vahid,  etalonu  əks  etdirdiyin-

dən, nənki özünün fiziki kəmiyyətinin, eyni zamanda, vəzninin for-

ma

laşdırılmasında  iştirak  etdiyi  törəmə  kəmiyyətlərin  də  ölçü  va-

hidliyini 

təmin edir. Formal  mövqedən baxdıqda, xüsusi kəmiyyətlə-

rin qurulma

sında  mol onların vəznlərinə daxil olur. Bununla belə xü-

susi 

kəmiyyətləri  fiziki  kəmiyyətlərin  törəmələri  ilə  eyniləşdirmək 

olmaz. 

Xüsusi 

kəmiyyətlər, uyğun fiziki kəmiyyətlərdən yalnız miqdarca 

fərqlənir. Onlar, ölçülən xassənin eyni miqdarı aspektini təqdim edir. Fərq 

yal

nız ondadır ki, xüsusi kəmiyyətlər ya kütlə vahidinə, ya həcm vahidinə 

və yaxud baxılan haldakı kimi mola aid edilir. Buradan məlum olur ki, 

30 

 

mol 

əsas fiziki kəmiyyətin vahidinin mühüm  funksiyasını  yerinə  yetirə 

bilmir. Mol eyni zamanda mad

də miqdarının ölçü vahidliyinin təmin edil-

məsi funksiyasını da yerinə yetirə bilmir. Bəzi ədəbiyyatlarda molun he-

sablama vahidi ol

duğu və onun təsəvvür edilməsi üçün etalonun olmadığı 

bildirilir [1]. Eyni zamanda molun 

təyininə uyğun ölçülməsi üçün də hec 

bir metod 

və vasitə yoxdur. 

Bütün bunlar molun fiziki 

kəmiyyətlərin əsas vahidləri sırasın-

dan 

cıxarılacağına dəlalət edir. 

SI sistemi

nə iki əlavə vahid, radian və steradian daxil edilmiş-

dir.