Dərslikdən Biznes və reklam sahəsində Menecmentin məqsəd və vəzifələri

Cədvəl 2.8. 
Reklam agentliyinin əsas bölmələrinin 
xarakteristikası 
Bölmənin adı 
Funksiyası 
Müştərilərlə 
şöbəsi 
İŞ 
Quruluşca  şöbə  işçi  qruplara  bölünüb,  onların 
hər biri konkret müştəri ilə məşğuldur. Qruplarm 
tərkibinə  yaradıcılıq,  istehsal  və  marketinq 
şöbələrinin nümayəndələri daxil edümişdir. 
Vəzifələr  müəyyən  olunduqdan  sonra  qrup 
büdcə üzrə təkliflərini hazırlayır. 
Sonra reklam müraciətinin konsepsiyası, reklam 
kampaniyasmm planı və s. işlənib hazırlanır. 
Qrupun  rəhbəri  müştərilərlə  danışıqlar  zamanı 
agentliyin  mənafeyini  və  agentliyin  daxilində 
müştərilərin mənafeyini təmsil edir. 
Yaradıcı şöbə 
İstehlakçıya  reklamm  təsir  qüvvəsi  həmin 
şöbənin 
işçilərinin 
peşəkarlığmdan 
və 
istedadmdan asılıdır. Onlar reklam müraciətinin 
ideyalarmm  yayılmasmı  həyata  keçirir,  həmin 
ideyalarm  həyata  keçirilməsi  üzrə  yekun 
variantları axtarıb tapırlar. 
81 

---

 
Yaradıcı şöbələr kampayterləri, art-di- rektorları, 
reklam  dizaynerlərini  birləşdirir.  Şöbə  yaradıcı 
direktora tabedir. 
Media şöbəsi 
Mediaplanlaşdırma  və  mediaalışla  məşğuldur; 
reklam 
yayım  kanallarmm  seçiminə  görə 
cavabdehdir, 
KİV-lərin, 
digər 
növ 
reklamdaşıyıcıların  tədqiqini  aparır,  reklam 
sahəsinin alışını (satın alınmasını) həyata keçirir. 
Reklam  kampaniyasının  gedişinə  və  icra-  sma 
nəzarət  şöbənin  vəzifəsinə  daxildir.  Şöbə 
müştərilərdən  ötrü  fotomonitorinq  hazırlayır, 
podratçılarla iş aparır. 
İstehsalat şöbəsi 
Agentlik  tərəfindən  işlənib  hazırlanmış  reklamın 
hazırlanması  ilə  məşğul  olur.  Xidmət  göstərdiyi 
firmalarla daimi işgüzar əlaqələr saxlayır. Lazımi 
hallarda  foto  modellərin;  tele  və  (kinoroliklərin) 
radio 
üçün 
audiosəsyazılarmın 
və 
s. 
hazırlanmasını  sifariş  edir.  POS  materialların 
hazırlanması da şöbənin vəzifəsinə daxildir. 
Agentliklərdəki bölmələrin adlan müxtəlif cür ola bilər; şöbələr, 
departamentlər, bölmələr, xidmətlər və s. 
Cədvəl 2.9. 
2009-cı ildə Azərbaycan reklam bazarının həcmi 
(məlumatlar AKAR-ındır). 
Media 
Reklam 
2008-ci ildə 
Artım, faizlə 
növləri 
yığımları 
reklam yı- 
 
 
2009-cı ildə, 
ğımları 
 
 
mlrd manat- 
mlrd, ma- 
 
 
larla 
natlarla 
ı
 
82 

---

Televiziya Radio 
Mətbuat, cəmi 
qəzetlər, 
jurnallar, reklam 
nəşrləri. Xarici 
reklam internet 
 
 
 
Sair daşıyıcılar, cəmi 
indoor Media 
Kino-teatrlarda 
reklam Yekunu 
 
 
 
2.3. Reklam proqramının qiymətləndirilməsi 
və sahibkarlıq imici (nüfuzu) 
Dünya praktikası çoxdan bəri göstərmişdir ki, firma barədə əlverişli 
təqdimat  onun  mallarma,  yaxud  xidmətlərinə  qarşı  ən  yaxşı  sorğuya 
xidmət  edir.  Həmin  asılılığı  təbii  sərvətlərin,  işçi  qüvvəsinin  amansız 
istismarmdan  istehlakçılarm  zara  gəldiyi  ötən  əsrin  ortalarmda 
Amerikanm aparıcı firmaları yaxşı dərk etmişlər. İş elə yerə gəlib çatırdı 
ki,  istehlakçılar  cəmiyyətin  mənafelərini  nəzərə  almayan  firmalarm  ən 
keyfiyyətli məhsullarmdan da imtina edirdilər. 
Biznes  elə  həmin  andaca  güzəştlərə  getməyə  başladr  Məhz  bu 
zaman  institusional  reklam,  yəni  cəmiyyətin  öz  institularmm 
(təsisatlarımn) reklamı meydana çıxdı. Məhz bu zaman “pablik rileyşnz” 
biznesin kütlələrlə ünsiyyət üslubu kimi əmələ gəldi. 
İnstitusional  reklam  məntiqi  surətdə  müasir 
korporativ 
reklam  - 
korporasiyaların, firmalarm və digər iri və xırda sahibkar təşkilatlarınm 
reklamma çevrildi. 
Biznes potensial istehlakçılarda nə kimi sahibkarlıq təsəvvürlərinin 
imicinin  formalaşmasma  diqqət  verməyə  başladı  və  öz  imicinin 
(nüfuzunun) qayğısma qalmaqla, biznesin hansı 
83 

---

sosial  nemətləri  irəli  sürdüyü  barədə  korporativ  reklamla  əhalini 
məlumatlandırmağa  çalışdı.  Sahibkarlar  insanlarm  ehtiyaclarmm 
ödənilməsinə  yönəldilən  və  malların  buraxılışı  ilə,  yaxud  xidmətlərin 
təqdim  edilməsi  ilə  bilavasitə  bağlı  olmayan  proqramları  barədə  geniş 
şərhlər  verməyə  başladılar.  Korporativ  reklam  bu  və  ya  digər  firmanın 
təbiətin  mühafizəsinə,  həmin  müəssisədə  işləyəcək  kadrların  pulsuz 
hazırlıq  və  təhsilinə  nə  qədər  vəsait  sərf  etdiyi,  nə  qədər  iş  yerləri 
yaratdığı, milli azlıqları və əlilləri işə cəlb etdiyi və s. barədə məlumat 
verir. Başqa sözlə, biznes insanlara öz “sosial rentabelliyini” sübut edir, 
göstərir  ki,  sahibkarlar  yalnız  öz  mənfəətlərinin  deyil,  həm  də  ölkə 
vətəndaşlarının  ümumi  rifahının  qayğısma  qalır  və  biznesin  inkişafı 
cəmiyyətin birbaşa inkişafı ilə bağlıdır. 
Bəs, bizim ölkəmizdə necə? Təəssüf ki, tamamilə əksinədir. Bir sıra 
həm  obyektiv,  həm  də  subyektiv  səbəblər  var  ki,  bunlar  da  ölkəmizdə 
sahibkarlıq  nüfuzunun  nəyə  görə  bu  qədər  aşağı  səviyyədə  olmasma 
dəlalət edir. 
Kütləvi  şüurun  süstlüyündən  danışaq.  Bir  çox  illər  ərzində  bizim 
nəsilləri  sahibkarlığa,  fərdi  mülkiyyətçiliyə  və  bazar  münasibətlərinə 
qarşı yol verilməzlik (ikrah) ruhunda tərbiyə ediblər. 
İkinci səbəb sahibkarlığm neqativ imici haqqmda ölkə sahibkarları 
tərəfindən formalaşdırılan müəyyən davranışlarla bağlıdır. 
Üçüncü  səbəb  ölkə  sahibkarlarmm  fəaliyyətinin  işıqlandırılması 
sahəsində  kütləvi  informasiya  vasitələrimizin  araşdırmalar  aparmaması 
ilə bağlıdır ki, bu da sahibkarhq fəaliyyətinin natəmiz iş olması barədə 
təsəvvürlərinin yaradılması ilə əlaqədardır. 
Əlbəttə,  əmələ  gəlmiş  vəziyyətdə  sahibkarlıq  işinin  nüfuzdan 
salmması  sahəsində  marağı  olan  qüvvələrin  də  təsirini  istisna  etmək 
mümkün  deyil.  Hazırda  dəbdə  olan  kompromatm  tətbiqi  ilə  rəqabət 
mübarizəsi də mövcuddur. 
Nəhayət, dördüncü səbəb-bizi sahikarlarm özünəməxsus korafəhliyi 
ilə, xalq qarşısmda sosial məsuliyyət duyğusunu dərk 
84 

---

etməməsilə,  cəmiyyətdəki  həddindən  artıq  gərgin  sosial  vəziyyəti 
saymazyana tərzdə vəziyyəti nəzərə almaması ilə bağlıdır. 
Ölkəmizin  əhalisi  bu  və  ya  digər  firmanın  və  bütövlükdə 
Azərbaycan sahibkarlarının nüflızu barədə reklama görə fikir yürüdür. Bu 
da  təbii  haldır.  Əgər  hakimiyyət  orqanları  əhali  ilə  qanun,  fərman  və 
sərəncamların  dili  ilə  ünsiyyət  saxlayırsa,  kommersiya  strukturlarının 
əsas ünsiyyət vasitəsi reklamlardır. 
Reklam - biznesin dilidir. 
Sahibkarlar reklam vasitəsilə nə barədə məlumat verirlər? Hər şey 
barədə. Özü də müxtəlif tərzdə. 
Zənnimizcə,  bu  kimi  “lovğa  -  təkəbbürlük”  nümunəsi  olan 
reklamlarımız az deyil: “Ağalar! Əgər siz ağa deyilsinizsə, biz sizə gərək 
deyilik”, “Yalnız varlılar üçün!”, “Ağalar!” Siz milyon manatı yenə də 
pul hesab edirsiniz?” Yaxud hər hansı bir radio dalğasından ehtiraslı bir 
səs eşidilir: “Mən Antalyaya getmək istəyirəm. Ora çox cəlbedicidir!” 
Aşağıdakı  reklam  elanlarında  isə  kütləvi  istehlakçıya  hədsiz  ikrah 
hissi var: “Havay adaları - sizin ailəniz üçün ən yaxşı istirahət yeridir!”, 
“Bizim firmamız heç vaxt qışı olmayan Floridaya sizi sürətlə çatdırar!” 
Bu  kimi  “elitar”  reklam  vasitəsilə  baltanı  lap  dibindən  vururlar.  Zinət 
əşyalanna  ehtiyac  varsa,  onun  reklam  obyekti  olmasına  da ehtiyac  var. 
Lakin hərənin öz yeri var prinsipinə əməl edilməldir. Qoy, malikələr və 
çox  ekzotik  səyahətlər  müvafiq  sahə  jurnallarında  və  nəşrlərində  rek- 
lamlaşdırılsın. Onilliklərlə təşəkkül t^mış kütləvi təfəkkür yalnız varlılar 
üçün nəzərdə tutulan reklamı şapalaq kimi qarşılayır. 
Ən  sadə  üsullardan  biri  sosial  reklamdan  istifadə  olunmasından 
ibarətdir. Göstərmək lazımdır ki, sahibkarlarımızı yalnız ciblərini pul ilə 
doldurmaq  maraqlandırmır.  Bütün  ölkənin  diqqət  mərkəzində  duran 
işsizlik, kimsəsizlik, yurdsuzluq, narkomaniya, alkoqolizm məsələləri də 
onu düşündürür. 
İndi  isə  firmanın  bilavasitə  nüflızu  məsələlərinə  keçək.  Bunun 
kompenentlərindən  hər  biri  vacibdir.  Müsbət  nüfiiz  qazanmaq  çətindir, 
buna vaxt lazımdır. Onu dağıtmaq isə çox asandır, bircə dəqiqənin işidir. 
Buna  gör  də  firmam  nüfuzunu  əmələ  gətirən  vasitələrə  təmkinlə 
yanaşılmahdır. 
85 

---

Yüz ildən də artıq bir müddət bundan əwəl Alfred Nobel çox gözəl 
sözlər deyib: “Yaxşı ad, təmiz köynəkdən də vacibdir. Köynəyi yuyub 
təmizləmək  olar,  adı  isə  heç  yəchlə  öz  üzərindən  götürə  bilməzsən”. 
Çoxdan bəri bazarda mövcud olan firmanın yaxşı adı əslində çox böyük 
sərvətdir. Yaxşı ad və şöhrət-elə nüfiiz deməkdir. 
Firmanın  nüfuzu  hazırda  rəqabət  mübarizəsində  ən  güclü 
vasitələrindən biridir. Firmanın nüfuzuna qarşı diqqətsizlik adətən onun 
iflasa uğraması ilə başa çatır. 
Əlbəttə,  hər  bir  firmanın  nüfuzu,  hər  şeydən  əvvəl,  onun  istehsal 
etdiyi  məhsulların  və  göstərdiyi  xidmətlərin  keyfiyyətilə  müəyyən 
olunur.  Bundan  başqa,  həmin  nüfiızu  firmanın  adı,  həmin  adın  tərkib 
hissələri, ticarət markasmın, firma üslubunun nişanları və s. əmələ gətirir. 
Burada  əhəmiyyətsiz  heç  bir  şey  yoxdur,  hətta  firma  klerklərinin 
(xidmətçilərinin)  müştərilərlə  ünsiyyət  üslubu  da  müəyyən  dərəcədə 
firmanın nüfuzunu həm yarada, həm də dağıda bilər. 
Bundan  başqa,  firmaların  adlarmda  əcnəbi  sözlərdən  daha  çox 
istifadə edilir, elə bil ki, öz Azərbaycan dilimiz bu baxımdan kasaddır. 
Əgər həmin mağazalar xarici firmalara məxsus olsalar bu başqa məsələ 
ola bilər, halbuki onların hamısı bizimkidir. Tez- tez mübahisə edirlər ki, 
məgər  idxal  məhsulları  ilə  ticarət  edən  mağazaları  öz  sözlərimizlə 
adlandırmaq  düzgündürmü?  Əlbəttə  ki,  əgər  ticarət  yalnız  firma 
məhsulları ilə həyata keçirilərsə, bu, doğru olar. Axı ad - firma üslubunun 
yalnız  bir  hissəsidir,  özü  də  bəzən  o,  mağazanın  loqotininə  çevrilir  və 
həmin söz Azərbaycan hərfləri ilə yarıtmaz şəklə salınır ki, bunun özü də 
firma  üslubunun  pozulması  deməkdir.  Hamı  tərəfindən  anlaşılan 
“Coca-Cola”  firma  adı  Azərbaycan  transkripsiyasmda  eybəcər  hala 
düşür. 
Bizi  Azərbaycan  firmaları  və  mağazalarının  əcnəbi  dəbə  uyması 
tamamilə  başqa  məsələdir.  Bütün  bunlara  dair  ölkəmiz  boyunca  çoxlu 
nümunələrə rast gəlmək olur. 
86 

---