Dərslтф фomplОФtт тlə лкğlı tqdk-вк нкбТl olmuş Яə Кхıq müгкфтrələrНə лтlНТrТlmТş qОвНlər, ТrКНlКr Яə təФlТПlər əsКsınНК
Yüklə 271,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2
Respublik Кnın ümumtəСsТl məФtəЛlərТnТn 8- МТ sТnТПlərТ üхün “Biologiya” НərslТФ ФomplОФtТ MüəllТПlər: Nüşabə Məmmədova Brilвant Həsənova Leвla Fətiвeva BКФı: Şərq QərЛ, 2015. DərslТФ ФomplОФtТ Тlə ЛКğlı TQDK-вК НКбТl olmuş Яə Кхıq müгКФТrələrНə ЛТlНТrТlmТş qОвНlər, ТrКНlКr Яə təФlТПlər əsКsınНК СКгırlКnmış ВEKUN RƏВ
3
Yekun r əy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məгmunun ТşlənməsТ ЛКбımınНКn 2. DТl Яə вКгı üsluЛu ЛКбımınНКn 3. Diza вn Яə ЛəНТТ tərtТЛКt ЛКбımınНКn 4. TКpşırıqlКrın ОlmТ-mОtoНТФТ uвğunluğu ЛКбımınНКn 5. “MüəllТm üхün mОtoНТФ ЯəsКТt”in (MMV-nin) məгmununun ТşlənməsТ ЛКбımınНКn 1. Məгmunun ТşlənməsТ ЛКбımınНКn Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Burada verilmiş materiallar “CКnlılКrın quruluşu Яə müбtəlТПlТвТ”, “BТoloУТ prosОslər”,
və 14 alt standartın reallaşdırılmasına yönəlmişdir. Dərslik 3 tədris vahidi üzrə (“BТoloРТвК ОlmТ Яə ТnsКn orqКnТгmТ”, “NəгКrətхТ
49 mövzu və 176 səhifədən ibarətdir. Həmçinin burada “MünНərТМКt”, hər mövzu üzrə “Düşünün”, “ArКşНırın”, “SuКl Яə tКpşırıqlКr” kimi bölmələr də verilmişdir. Dərslikdəki materiallar fənn kurikulumundakı məzmun standartlarının reallaşdırılmasına, əsasən, imkan vermişdir. Nəzəri məlumatlarla praktik tapşırıqlar arasında vəhdət və mütənasiblik gözlənilmişdir. Mövzularda didaktik tələblərə, tədris vahidlərinin və materialların sadədən mürəkkəbə doğru ardıcıllığına, fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyaya, əsasən, əməl edilmişdir.
Sual və tapşırıqların verilməsində şagirdlərin yaş səviyyəsi, əsasən, nəzərə alınmışdır. Qeyd etm ək lazımdır ki, Təhsil Nazirliyinin rəsmi müraciətinə əsasən dərslik komplektinin qiym ətləndirilməsi ilə bağlı Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası t ərəfindən hazırlanmış rəydə göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə n əzərə alınmışdır. Lakin bəzi iradlar olduğu kimi qalıb, əlavə və dəyişikliklər zamanı is ə yeni səhvlərə yol verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: SəСТПə 7. 2-ci abzasda “HОвЯКnlКrНК rКst РəlТnən 4 nöЯ toбumК qrupu ТnsКn orqКnТгmТnНə Нə olur” cümləsinin “Ali hОвЯanlarНa rast gəlinən 4 toбuma qrupu insan orqaniгminНə Нə olur” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Çünki süngərlərdə və bağırsaqboşluqlularda 4 toxuma qrupu olmur. 4
вОrə Квrılır. BoşluqlКrНК вОrləşən orqКnlКr НКбТlТ orqКnlКrНır” fikrinin əvəzinə “BəНən boşluqlarınНa вОrləşən orqanlar Нaбili orqanlar aНlanır” yazılması tövsiyə edilir. Çünki sonra yalnız daxili orqanlara aid misallar qeyd edilmişdir. Yen ə həmin səhifədə 4-cü abzasda “İnsКn orqКnТгmТnНə dayaq-hərəkət КpКrКtı, örtük, həzm, qan-damar, tənəffüs, ifrazat, cinsiyyət, endokrin və sinir sisteml əri mövcuddur” cümləsinin “İnsanın orqaniгminНə sümük, əzələ, örtük, h əzm, qan-damar, tənəffüs, ifrazat, cinsiyyət, endokrin və sinir sistemləri mövcuddur” kimi yazılması məqsədəuyğundur. S əhifə 9. Sonuncu abzasda “Müasir təsəvvürlərə görə, МКnlılar dünya oФОКnınНКФı МКnsıгlКrНКn вКrКnmışlКr” cümləsinin “Müasir təsəvvürlərə görə, Мanlılar Нünвa okОanınНakı qОвri - üzvi maddələrdən вaranmışlar” kimi yazılması m əqsədəuyğundur. SəСТПə 12. Sonuncu abzasda “İnsКn tКrТбТ ТnФТşКПın ТlФ mərСələsТnНə НТРər МКnlılКr ФТmТ КnМКq təФКmülün ЛТoloУТ СərəФətЯОrТМТ qüЯЯələrТnТn təsТrТnə məruг qКlmışНır” cümləsi “İnsan, tariбi inkişaПının ilk mərhələsinНə təkamülün Нaha хoб bioloji hərəkətЯОriМi qüЯЯələrinin təsirinə məruг qalmışНır” cümləsi ilə əvəz edilməlidir. Çünki insanın əcdadları sürü halında yaşamış, ona görə də onların təkamülündə bioloji amillərlə yanaşı sosial amillərin də mühüm rolu olmuşdur.
formalaşmasına əsasən ağız boşluğu, burun boşluğu və alt çənənin formasında baş verən dəyişikliklər səbəb olmuşdur.
ТnsКnlКrın əməФ ПəКlТввətТ РОtdikcə НКСК НК РОnТşlənНТ Яə mürəФФəЛləşНТ” cümləsinin “ƏЯЯəllər вalnıг oЯхuluq Яə вığıМılıqla məşğul olan insanların əmək Пəaliввəti getdikcə Нaha Нa gОnişlənНi Яə mürəkkəbləşНi” kimi verilməlidir. Belə ki, əkinçilik çox gec (təqribən 10 min il əvvəl) yaranmışdır. SəСТПə 16. 1-ci abzasda “кoбКlmК, qТНКlКnmК Яə qışlКmК Тlə əlКqəНКr СəвКtК ФОхТrТlən mТqrКsТвК nətТМəsТnНə ЛəгТ nöЯlərНə РüМlü nəsТl qКвğısınК qКlmК ПormКlКşmışНır” cümləsi düzgün deyil. Çünki miqrasiyadan asılı olmayaraq, bütün quşlar, məməlilər və bəzi cücülər nəsil qayğısına qalır. Bu cümlədən sonra verilmiş şəkillər məzmuna uyğun deyil. Belə ki, dəniz ayğırları və apoqon balıqları miqrasiya etmir.
5
qurur, sonrК вumurtlКвır Яə Фürt вКtırlКr” cümləsinin “Yazda uхub gələn quşlar əЯЯəlМə Мütlər əmələ gətirir, вuЯa qurur, sonra вumurtlaвır Яə kürt вatırlar” kimi yazılması məqsədəuyğundur. S əhifə 19. 4-cü abzasda “İnsКn orqКnТгmТnТn ЛəгТ orqКnlКrınНК НКТm хoб z əif elektrik cərəвКnlКrı əmələ gəlir” cümləsi dəqiq deyil. Çünki insan orqanizminin b əzi deyil, bütün orqanlarında daim çox zəif elektrik cərəyanı əmələ g əlir. SəСТПə 24. Mövzunun izahında 1-ci abzasda “Sinir sisteminə вКlnıг ТnsКnlКrНК Яə СОвЯКnlКrНК rКst РəlТnНТвТ СКlНК, ОnНoФrТn sТstОmə Сəm Нə ЛТtФТlərНə rКst РəlТnТr” cümləsi verilmişdir. Lakin ibtidai heyvanlarda sinir sistemi olmadığı üçün bu cümlənin “Sinir sisteminə вalnıг insanlarНa Яə хoбhüМОвrəli hОвЯanlarНa rast gəlinНiвi halНa, ОnНokrin sistОmə həm Нə bitkilərНə rast gəlinir” kimi yazılması məqsədəuyğundur. SəСТПə 25-26. Sonuncu abzasda “İnsКn orqКnТгmТnНə sКНə Яə mürəФФəЛ rОПlОФslər ЛКş ЯОrТr. QıМıqlКnНırıМı mКННələrТn təsТrТnНən РöгНən вКş КбmКsı, Лurun ЛoşluğunК вКН МТsТmlər НüşНüФНə ЛКş ЯОrən КsqırmК, ləггətlТ qТНК qoбusunНКn Кğıг suвunun ТПrКгı, ТtТ Яə ТstТ əşвКlКrК toбunНuqНК əlТn Яə КвКğın tОг ФənКrК хəФТlməsТ ЛОlə rОПlОФslərə КТННТr” fikrindən aydın deyil ki, bunlar sadə, yaxud mürəkkəb reflekslərə aiddir. Ona görə də “ЛОlə rОПlОФslərə КТННТr” ifadəsinin “mürəkkəb rОПlОkslərə aiННir” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Mövzuda sadə refleksin tərifinin və ona aid misalların verilməsi də tövsiyə edilir. “İnsКn orqanizmind ə sКНə Яə mürəФФəЛ rОПlОФslər ЛКş ЯОrТr” cümləsi isə 5-ci abzasda mürəkkəb reflekslərin tərifindən əvvəl verilməlidir. SəСТПə 28. 1-ci abzasda onurğa beyni haqqında verilmiş “ВuбКrıНКn uгunsoЯ beyi nlə ЛТrləşТr, КşКğıНКn Тsə onurğКnın ЛОl şöЛəsТnə qəНər uгКnКn Кğ qКвtКn ПormКsınНКНır” cümləsindən sonra “Onurğa bОвni onurğa sütununun bel şöbəsinНə qurtarsa Нa, bОвin konusu büгНümə qəНər uгanır” cümləsinin əlavə edilməsi tövsiyə edilir.
SəСТПə 29. “BКş ЛОвnТn СТssələrТ Яə onlКrın ПunФsТвКlКrı” şəkil-sxemində beyincik haqqında verilmiş məlumatda “СərəФətlərТn НüгРünlüyünü” ifadəsinin “hərəkətlərin Нəqiqliвini” və ya “hərəkətlərin koorНinasiвasını”
kimi yazılması məqsədəuyğundur. 6
əhifə 37. Sonuncu abzasda “Qalxanabənzər vəгТnТn Сormonu Кrtıq ТПrКг olduqda Bazedov, az ifraz olduqda is ə miksedema xəstəlТвТ ЛКş ЯОrТr” cümləsinin “Qalxanabənzər vəгinin hormonu artıq iПraг olНuqНa BaгОНoЯ, вОtkin insanlarНa aг ifraz olduqda is ə miksedema xəstəliвi baş ЯОrir” kimi yazılması tövsiyə edilir. S əhifə 42. 1-ci abzasda “Sümük hüceyrələrТ хıбıntılКrК mКlТФНТr Яə toбumКnın 1/3 СТssəsini təşФТl ОНТr” cümləsinin “Sümük hüceyrələri sümük toбumasının 1/3 hissəsini təşkil ОНir” kimi yazılması tövsiyə edilir. SəСТПə 43. 1-ci abzasda verilmiş “ƏməФ КlətТ olКn əl quruluşunК Рörə Пərqlidir” cümləsinin “Əmək aləti olan əl quruluşuna görə hОвЯanların pənМəsinНən ПərqliНir” kimi yazılması məqsədəuyğundur. SəСТПə 47. Sonuncu abzasda “Dayaq-СərəФət sТstОmТnТn əСəmТввətТ” əvəzinə “Dayaq-hərəkət aparatının əhəmiввəti” yazılmalıdır. SəСТПə 51. “Sınıq” yarımbaşlığında açıq sınıq zamanı hansı ilkin
yardımın göstərilməsinin qeyd edilməsi tövsiyə edilir. SəСТПə 60. “Düşünün” bölməsində “CəmТlТn əlТ ФəsТlmТşНТ. ВКrКnı ЛКğlКвКn ЛКМısı orКНКn хıбКn qКnК ЛКбКrКq ПТФТrləşНТ: “QКnın ТхТnНə nə ЯКr? OnlКr nəвə lКгımНır?” SТгНə Лu СКqНК СОх ПТФТrləşmТsТnТгmТ?” əvəzinə “Poliklinikaya analiz üхün qan ЯОrməвə gəlmiş Cəmil buraНakı sınaq şüşələrinНə olan qana baбaraq ПikirləşНi: “Qanın iхinНə nə Яar? Onlar nəвə laгımНır?” Siz Нə bu haqda heç fi kirləşmisiniгmi?” yazılması və şəklin dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Çünki verilmiş motivasiya pedaqoji baxımdan düzgün deyil.
cümləsinin “Bir qisim insanların qanınНa bu гülallar yoxdur” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
səciyyəvi deyil. Bu cür eritrositlər oraqvari hüceyrə anemiyası xəstəliyinə xasdır. SəСТПə 73. 1-ci abzasda “İlФ НəПə 1779-Мu ТlНə EНuКrН CОnnОr təЛТТ хТхəФ бəstəlТвТnə tutulmuş бəstə ТnəвТn süН ЯəгТsТnТn qoЯuqМuğunНКn mКвО РötürüЛ, 8 вКşlı oğlКnın əlТnТn НərТsТnin КltınК вОrТtmТşНТr” cümləsində “Eduard Cenner” əvəzinə “Edvard Cenner” yazılmalıdır. 7
v erilmədiyi halda, 3-cü tapşırıqda onun bakteriya və ya virus mənşəli olması soruşulur. SəСТПə 80. Sondan 2-ci abzasda “BТr НəqТqəНə ortК вКşlı КНКmlКrНК təqrТЛən 16 tənəППüs СərəФətТ ЛКş ЯОrТr” cümləsinin “Sakit ЯəгiввətНə bir НəqiqəНə orta вaşlı aНamlarНa təqribən 16 tənəППüs hərəkəti baş ЯОrir” kimi yazılması məqsədəuyğundur. SəСТПə 92. İnsanın həzm sisteminə aid sxemdə “anus”, “вoğun ЛКğırsКq”dan sonra verilməlidir. Çünki anus yoğun bağırsağın (düz bağırsağın) tərkib hissəsidir.
verdiyi enerjinin miqdarı dəqiq deyil. Burada “yumurta” əvəzinə “toвuq вumurtası” yazılmalıdır. Həmçinin bu cədvəldə verilən “alma”, “pomidor” yaxud
çox kiçik ola bilər), onların verdiyi enerjinin də göstərilən miqdarı dəqiq deyil. Ona görə bu məlumatların cədvəl şəklində deyil, onlardan bir neçəsinin adi bir misal kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Həm də qida maddələrinin (I cədvəl) və qida məhsullarının (II cədvəl) ayırdığı enerji müxtəlif vahidlərlə (kC, kkal) verilmişdir ki, bu da şagirdlərdə ayrı-ayrı ərzaq məhsullarının enerji tutumu haqqında düzgün nəticə çıxarmağa maneçilik törədə bilər.
verildiyindən, sidikəmələgəlmə prosesində 2 dəfə süzülmənin olduğu qeyd edilmişdir. Bu isə düzgün fikir deyil. Süzülmə 2 dəfə getmir, belə ki, əvvəlcə kapilyar yumağının divarından qan plazmasının kapsulun boşluğuna süzülməsi baş verir, sonra isə qıvrım kanalcıqlarda geriyə sorulma (əks sorulma) prosesi gedir. ВОnə СəmТn səСТПəНə 2-ci abzasda “SТНТФ ФТsəsТ qКrın Лoşluğunun КşКğı tərəПТnНə вОrləşТr” cümləsinin “SiНik kisəsi хanaq boşluğunun aşağı hissəsinНə вОrləşir” kimi yazılması məqsədəuyğundur. SəСТПə 137. 1-ci abzasda verilən “Göгün torlu qТşКsınНК rОsОptorlКr хoб olan yer sarı ləkə, Рörmə sТnТrТ хıбКn вОr Тsə kor ləkə КНlКnır” cümləsi “Gözün torlu qişasınНa kolbacıqlar хoб olan вОr sarı ləkə, kolbaМıqlar Яə хöpМüklər olmaвan, görmə siniri хıбan вОr isə kor ləkə aНlanır” kimi yazılması məqsədəuyğundur. ВОnə СəmТn səСТПəНə “Göг бəstəlТФlərТ” başlığının “Görmə qüsurlКrı Яə Рöг бəstəlТФlərТ” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Çünki burada verilmiş çəpgözlülük və daltonizm xəstəlik deyil, görmə orqanlarının qüsurlarıdır. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, çəpgözlülüyün səbəbi yalnız gözü hərəkət etdirən əzələlərdəki
8
uyğunsuzluq deyil, həm də astiqmatizm, habelə yaxından, yaxud uzaqdangörmə də ola bilər. SəСТПə 140. “EşТtmə Яə müЯКгТnət orqКnı – qulaq” mövzusunda verilmiş sxem
də yalnız səs dalğasının keçdiyi yol deyil, həm də yaranan sinir impulsunun keçdiyi yol göstərilir. Ona görə də sxemin adının “Səs НКlğКsının ФОхНТвТ вol” deyil, “Səs Нalğasının Яə onun вaratНığı sinir impulsunun kОхНiвi вol” kimi yazılması tövsiyə edilir.
cümləsinin “Bu da sümük Яə əгələ sistОminə təsirsiг qalmır” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Dərsliyin rus dilində olan variantında aşağıdakı qüsurlara rast gəlinir: SəСТПə 6. Mövzunun izahında 1-ci abzasda “ , ” cümləsində “ ” əvəzinə “ ” yazılması məqsədəuyğundur.
” kimi
yazılması məqsədəuyğundur. S əhifə 7. 1-ci abzasda “ , ” cümləsində “ ” əvəzinə “ ” yazılmalıdır. S əhifə 8. “ ” hissəsində 1-ci tapşırıqda “Э ” sözü əvəzinə “Э ” yazılmalıdır.
1-ci abzasda “ , ( ) ” cüml
əsinin “ , ” kimi yazılması tövsiyə edilir. Yen ə həmin səhifədə
3-cü abzasda “ , , ” cümləsi “К , , ” kimi yazılmalıdır. Yen ə həmin səhifədə 5-ci abzasda “ , , , , 4 S- 9
( ), ” cümləsində “ ” ifadəsi dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantında olmadığından çıxarılmalıdır. S əhifə 12. Sonuncu abzasda “ ” cümləsində “ ” sözü “ ” kimi
yazılmalıdır.
sonda verilmiş “* – “anthropos” – “ ”, “genesis” – “ ” fikrində “ ” və
“ ” sözləri dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantına uyğun olaraq dırnaq işarəsiz yazılmalıdır.
sözü
“ ” kimi yazılmalıdır. Yen ə həmin səhifədə
2-ci abzasda “ .Э , ” cümləsindəki “ ” ifadəsi “ ” kimi yazılmalıdır. Yüklə 271,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|