Detallarda sodir bo‘layotgan buzilish jarayonlari

Truba birikmalari
Bunday birikmalar suv, gaz, bug’ trubalarni bir – biriga ulash yoki ularning yo’nalishini o’zgartirish uchun ishlatiladi. Trubalarni bir – biriga ulash uchun fitinglar ishlatiladi. Ular turlicha bo’ladi: uch yoqli, krest va boshqalar. Rezba trubalarda tashqi tomondan va fitinglarda ichki tomondan tayyorlanadi. 195-shakl.
Bunday birikmalarning turlarida fitingdan tashqari gayka ham ishlatiladi. Bundan maqsad, birikmadan suyuqlik yoki gaz chiqib ketmaslik uchun, fiting bilan gayka oralig’ida moylangan kanop zichlagich o’ralib, gayka bilan mustaxkamlanadi.
Vazifani bajarishda quyidagilarga ahamiyat berish kerak.

1. 
   bo’lt va shpilkadagi rezbaning ichki diametri, ularning uchidagi faska chizig’iga borishi, lekin faska uchidan o’tmasligi kerak.
   
2. 
   bo’lt kallagidagi va gaykadagi faska olingandan hosil bo’lgan egri chiziqlarni, to’g’ri chiziqlar bilan kesishgan nuqtalarning frontal va profil proyeksiyalari bir to’g’ri chiziqda yotadi.
   
3. 
   shpilka buralib kirgizilgandan so’ng, detalning qolgan qismidagi rezbaning tashqi va ichki diametri, shpilkaning tashqi va ichki diametri to’g’risida bo’ladi, lekin shpilka faskasining uchidan o’tmasligi shart.
   

195- shakl
Spesifikasiya.
Biror buyum yoki detalni tarkibiga kiruvchi barcha asosiy tarkibiy qismlarning ro’yxati kiritilgan jadval spesifikasiya deyiladi. 196-shakl.
Spesifikasiya alohida A4 formatda tuziladi. Spesifikasiya – yig’ma birlik, kompleks va komplektlar tarkibini aniqlash, konstruktorlik xujjatlarini komplektlash, ko’rsatilgan buyumlarni ishlab chiqarishga joriy etishni planlashtirish uchun kerak.
Spesifikasiya quyidagi bo’limlardan iborat: ,,Xujjatlar’’, ,,Komplekslar’’, ,,Detallar’’, ,,Standart buyumlar’’, ,,Materiallar’’ va boshqalar. Har bir bo’limning nomi Spesifikasiyaning ,,Nomi’’ grafasi sarlovha sifatida ko’rsatiladi va ostiga ingichka chizib qo’yiladi.
1.,,Format’’ grafasi: Bu grafada spesifikasiyada nomi yozilgan hujjatlarning formati keltiriladi. Agar hujjatlar har xil formatlarda bir necha varaqlarda bajarilgan bo’lsa, bu grafaga yulduzcha (*) belgisi qo’yilib, ,,Eslatma’’ grafasiga esa hamma formatlar yoziladi.

2. 
   ,,Zona’’ grafasi. Agar chizma sathi zonalarga bo’linsa, buyumning tarkibiy qisimlari joylashtirilgan zonalari ko’rsatiladi.
   
3. 
   ,,Pozisiya’’(poz) grafasi. Bu grafada spesifikasiyasi yozilayotgan buyum tarkibiga bevosita kiruvchi qismlarning tartib raqamlari spesifikasiyada yozilgan tartibda ko’rsatiladi.
   

4.,,Belgisi’’ grafasi. Bu grafada yoziladigan hujjatlarning belgisi ko’rsatiladi. ,,Standart buyumlar’’, ,,Boshqa buyumlar’’ va ,,Materiallar’’ bo’limlari uchun bu grafa to’ldirilmaydi.
5.,,Nomi’’ grafasi. Bu grafada quyidagi ma’lumotlar beriladi:
a)Buyumning o’zi uchun tuzilgan hujjatlarning nomi, masalan, ,,Yig’ish
chizmasi’’, ,,Gabarit chizmasi’’, ,,Montaj chizmasi’’, ,,Texnikaviy shartlar’’ va boshqalar.b) Buyumning nomi konstruktorlik hujjatlarining asosiy yozuvidagi nomiga ko’ra to’ldiriladi, masalan, detallar uchun:,,Vtulka’’, ,,o’q’’, ,,Kran korpusi’’, ,,qopqoq’’ va boshqalar.
d),,Standart buyumlar’’ grafasida standartlar tomonidan buyumga berilgan
raqam va belgilar keltiriladi.
6.),,Soni’’ grafasida:a) Buyumning tarkibiy qismlari uchun spesifikasiyasi yozilayotgan bitta buyumdagi detallarning soni yoziladi.b),, Materiallar’’ grafasida spesifikasiyasi tuzilayotgan mazkur materialning umumiy soni va o’lchov birligi yozib ko’rsatiladi.d),,Hujjatlar’’ bo’limi uchun bu grafa to’ldirilmaydi.7.),,Eslatma’’ grafasida: Ikki va undan ortiq varaqlarda va turli formatlarda bajarilgan hujjatlar uchun bu grafada formatlar belgisi
ko’rsatiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   U. Abdullayev. “chizma geometriya va chizmachilik asoslari”.
   
2. 
   T. “O’zbekiston”. 1999.
   
3. 
   A.Abdurahmonov. “Chizmachilikdan grafik ishlar tizimi”.
   
4. 
   T. “Cho’lpon”.2005.
   
5. 
   J.Mirhamidov, G.Alaviya, H.Abidov. “Perspektiva va perspektivada soyalar”. T. “O’zbekiston”.2005.
   
6. 
   T.Azimov/ Chizma geometriya amaliy darslar uchun/T/2008/
   
7. 
   J.Mirhamidov va boshqalar.”Qurilish chizmachiligi”. Toshkent kitob-jurnal fabrikasi. T. 2002.
   
8. 
   J.Mirhamidov, H.Abidov. “Injenerlik grafikasi”. O’zbekiston Matbuot va Azborot agentligi. T. “O’qituvchi”. 2005.