Dilorom qosimova menejment nazariyasi

11.3. Stress h o la tin i (ru h iy zarb an i) boshqarish
Ko'pchilik rahbarlarni qo'l ostida ishlovchilar so g 'lig'iga zarar 
keltirish, oilalarda ruxiy tushkunlik holati vujudga kelgan sh aro it­
da ularga rahm -shafqat qilishda ayblaydilar. Lekin tadqiqotlar natija- 
si bunday q arash lar n o to 'g 'ri ekanligini nam oyon qilm oqda: ra h ­
barning, b a’zi tadqiqotchilarning fikricha, oilani qo'llab-quvvatlashi 
vaziyatni m ushkullashtiradi. Chunki oilaviy nizoda biror tom onning 
tarafida bo'lish yoki uni oqlash ziddiyatning kuchayishiga olib kela­
di. X odim larni ruxiy tu sh k u n lik davrida qo'llab-quvvatlash lozim. 
X atto en g nam unali oila ham ishda olingan ruxiy zarbani bartaraf 
qilolmaydi, rah b arn in g esa bunga im koniyati m avjud bo'ladi.
Yaxshi rah b ar doim o o 'z xodim lari haqida g'am x o 'rlik qiladi, 
ruxiy zarbalarsiz unumli m ehnat uchun sharoit yaratadi, qo'l ostida 
ishlovchilar ahvolidan doimo xabardor bo'ladi. U xodim larning vazi- 
fasini o'zi bajarishga harakat qilmaydi, shu bilan birga, ularga o'z 
vazifalarini ishonib topshiradi, m ustaqil ishlashlarini bildirish uchun 
harakat qiladi. B unday rahbar qorni och kishiga tayyor tutilgan baliq 
berishdan ko'ra, uni tutishni o'rgatish m uhimligidan kelib chiqadi.
132

---

Ishonchli rahbar o 'z qo'l ostidagilarni ortiqcha m uam m olardan 
xolos etadi. Tajribali rahbar xodimlarini ruhiy zarba natijasida kelib 
chiquvchi jism oniy va ruxiy tushkunlikdan xim oya qila oladi. Tad- 
q iq o tch ilar k o 'p in ch a rux iy zarb a ostid a bo'luv chi, lekin ra h b ar 
q o 'llab -q u v v a tlo v c h i x o d im la r b u n d ay q o 'llab -q u v v a tla m a y d ig an
xodim larga nisbatan ikki m arta kam kasalga chalinishlarini ko'rsatdi.
Shunisi qiziqarliki, o'z oilasi tom onidan n isbatan ko'proq qo'llab- 
q u v v a tla sh y om on deb hisoblovchi x o d im lar ru h iy z a rb a bilan 
bog'liq kasalliklarga ko'proq chalinar ekanlar. Bunday holat, xatto, 
yuqori ish haqi yoki k a tta lavozim ga ega bo'lish kabi ijtim oiy omil 
t a ’sirida bo'lganlar orasida ham kuzatilar ekan.
Ruxiy tushkunlik, zarba ehtimolini kam aytiruvchi omillar qatori- 
g a o v q a tla n is h ta r ti b i g a rio y a q ilish , jis m o n iy ta r b iy a b ilan
s h u g 'u lla n ish kabi om illar ham kiradi. Q uyidagi jadvalda ruxiy 
zarbaga beriluvchan va un g a berilm aydigan hayot tarzi o'rtasidagi 
farq k o'rsatilgan.