Dilorom qosimova menejment nazariyasi

3 .4 . M enejm entda vaziyat yondashuvi
M e n e j m e n t v a z if a la rin i b a j a r i s h d a k o rx o n a v a ta r m o q l a r
o 'r ta s id a v a z iy a t o 'z g a ris h la ri deb atala d ig a n fa rq larg a e ’tibor 
berish lozim. Ular ikki xil bo'ladi: tashqi va ichki. Ichki o'zgarishlar 
aniq korxona, tarmoqni tavsiflaydi. Ichki m uhitga korxona maqsad- 
lari, resurslari, kattaligi, vertikal va gorizontal m eh n at taqsimoti 
va h.k. kiradi. Korxonalar o'rtasidagi ichki farqlar binolar o'rtasidagi 
farqqa o'xshaydi. Masalan, binolar arxitekturasi, materiali, kattali­
gi bilan farq qilib, bu farq natijasida ularning biri klub, boshqasi 
kishilar yashaydigan uy bo'lishi m um kin. Xuddi shunday tarzda 
korxonalarning ichki farqlari ularning vazifalarini belgilaydi. Bu
55

---

o 'z g a ris h la rn i m a ’lum d ara ja d a n a z o r a t qilish m u m k in va ular 
boshqaruv qarorlari natijasida vujudga keladi. Rahbariyat tom onidan 
ichki o 'z g a ris h la r borasida qabul qilinadigan qarorlar qanchalik 
samarali va unum dor faoliyat yuritishni belgilaydi.
K o rx o n a n in g k a ttaligi ichki farqlar k o rxona ni b o sh q a rish g a
qanday t a ’sir etishini yorqin n am oyon qiladi. Yirik aksiyadorlik 
jam iyatini boshqarish bilan kichik korxona, do'konni boshqarish 
o 'r ia s id a k a t ta farq m avjud. K orxona q a n c h a k a t t a b o 'lsa, uni 
boshqarish ham shunchalik qiyin bo ‘ladi.
Tashqi o'zgarishlar korxonadan tashqaridagi muhit omillaridir. 
Ular qatoriga yirik raqobatchi korxonalar texnika va texnologiyani 
olish manbalari, ijtimoiy omillar, davlat boshqaruvi kiradi. Tashqi 
muhit, tashqi o ‘zgarishlar korxona faoliyatiga turlicha t a ’sir ko‘rsatadi. 
Shu sababli boshqaruv qarorlarini qabul qilishda vaziyatni hisobga 
olish zarur. Qaysi o'zgarishlar korxona muvaffaqiyatiga kuchliroq 
t a ’sir q ilis h in i k o ' r s a t i s h y e t a r l i e m a s . T u rli t u m a n v a z i y a t
k o ‘rsatkichlari va m en ejm en t jarayonining barcha vazifalari o'zaro 
bog'liq hamda ularni bir-biridan ajratib k o ‘rib chiqish m um kin emas- 
ligi m a ’lum qiyinchiliklarga olib keladi. Suvga tashlangan tosh b u ­
tu n k o i b o ‘ylab tarqa luvchi to lq in la r n i hosil qilgani kabi, biror 
m uhim omilning o'z garishi b u tu n korxona faoliyatida aks etadi.
Korxona faoliyati samaradorligiga ko ‘plab ham ichki, ham tashqi 
omillar t a ’sir etishi sababli u m en ejm en tn in g en g yaxshi usuli -
aniq vaziyatni hisobga olgan holda belgilanadi, Shu vaziyatga eng 
mos bo'lgan usul en g samarali usul bo'ladi. Shu sababli muvaffa- 
qiyatli boshqaruv integratsiya qilingan yondashuvni talab etadi.
V aziyat yondashuvi bilan bevosita bog'liq tizimli yondashuv- 
ga turli xususiy yondashuvlar, m enejm ent vazifalari uzviy bog'liq 
bo'lib, korxona q ator o'z aro bog'liq kichik tizim dan iborat tizim 
sifatida o'rganiladi; tizim nazariyasi rahbarlarga tizim ning a ’lohida 
qismlari o'rta sid a g i tizim va uni o'rab tu rg a n m u h it o 'rtasidagi 
bog'liqlikni t u s h u n ish g a imkon beradi. Vaziyat yondashuvi tizim 
nazariyasini amalda qo'llashni korxonaga t a ’sir etuvchi asosiy ich­
ki va tashqi o'zgarishlarni aniqlash yo'li bilan kengaytiradi, qo'yilgan 
m aqsadga erishish uchun m en ejm en tn in g aniq usullarini aniq vaziyat 
bilan bog'lab am alga oshirish imkonini beradi.
56

---