№
|
Mavzular
|
Qisqacha mazmuni
|
Soati
|
1
|
Makroiqtisodiyot" ga kirish
|
«Makroiqtisodiyot» ning shakllanish tarixi, predmeta va ob’ekta. Dastlabki makroiqtisodiy tahlil elementlari, "Kene jadvali". Iqtisodiyotga davlat aralashuvining zarurligi. Keyns nazariyasining mohiyati. Makroiqtisodiyot fanining shakllanishi. Asosiy makroiqtisodiy muammolar. Uy xo‘jaliklari, firmalar, davlat va tashqi dunyo makroiqtisodiyot sub’ektlari sifatida. Makroiqtisodiyotning iqtisodiyot sohasidagi boshqa fanlar bilan aloqadorligi. Makroiqtisodiyot va mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. Agregatlashning afzalliklari va kamchiliklari. Makroiqtisodiy modellar. YOpiq va ochiq iqtisodiyot. Endogen va egzogen o‘zgaruvchilar. Doiraviy aylanish modeli. "Daromadlar-harajatlar" va "resursdar-mahsulotlar" oqimi. Qarama-qarshi oqimlar o‘rtasidagi tenglikning buzilishi sabablari. Makroiqtisodiyot sub’ektlarining o‘zaro aloqalari, maqsad va funksiyalari. "Oqimdan chetga chiqish" va "chetdan oqimga qo‘shilish"lar. Makroiqtisodiy siyosat ko‘rinishlari.
|
2
|
2
|
Asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar
|
Milliy iqtisodiyotni tahlil qilishda qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar tizimi., Milliy hisoblar tizimining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichi sifatida Yalpi ichki maxsulot (YAIM) ko‘rsatkichining mohiyati. Iqtisodiy hudud. Rezident. Oraliq hamda yakuniy tovarlar va xizmatlar. Bozor baholari. YAIMni hisoblashning ishlab chiqarish usuli. Qo‘shilgan qiymat, bir qiymatni ikki bor hisobga olishni istisno etish. YAIMni harajatlar bo‘yicha hisoblash. SHaxsiy iste’mol harajatlari. Yalpi investitsiyalar. Tovarlar va xizmatlarning davlat haridi. Sof eksport. O‘zbekiston Respublikasida YAIMning ishlab chiqarish hamda yakuniy iste’molga ko‘ra tarkibi. YAIMni daromadlar bo‘yicha hisoblash. Boshlang‘ich daromadlarning taqsimlanishi va qayta taqsimlanishi. Yalpi milliy daromad. Sof ichki maxsulot. Sof milliy daromad. Shaxsiy daromad. Shaxsiy tasarrufdagi daromad. Iste’mol. Jamg‘arish. Yalpi milliy tasarrufdagi daromad. Asosiy makroiqtisodiy ayniyatlar. Daromadlar va harajatlar tengligi. Investitsiyalar va jamg‘armalar tengligi. Xususiy, davlat va tashqi dunyo jamg‘armalari. Nominal va real YAIM. Baholar indekslari. YAIM deflyatori (Paashe indeksi). Iste’mol narxlari indeksi (INI). Fisher indeksi. YAIMni hisoblash usullarini takomillashtirish zaruriyati va yo‘nalishlari.
|
2
|
3
|
Iqtisodiy tebranishlar. Ishsizlik
|
Iqtisodiy davrlarning mohiyati. Iqtisodiy tebranishlarning sabablari: Ilmiy texnika taraqqiyoti. Siyosiy hodisalar. Jahon bozorida energoresurslar narxlarining o‘zgarishi. Tabiat xodisalar. Talab va taklif o‘rtasidagi nisbat. Yalpi xarajatlardagi o‘zgarishlar. Iqtisodiy davrlarning bosqichlari va ularning tavsifi. Iqtisodiy tebranishlarning turli tarmoqlarga ta’siri. Iqtisodiy tebranishlarning hozirgi kundagi xususiyatlari. Moliyaviy-iqtisodiy inqirozlar. Iqtisodiy tebranishlarga bozorlardagi monopol tuzilmalar, davlatning taribga soluvchilik roli, ilmiy texnika taraqqiyoti va ishlab chiqarishnig baynalminallashuvi ta’siri.
Ishsizlik tushunchasi. Ish bilan bandlar va ishsizlar. Ishsizlikning neoklassik va keynscha konsepsiyalari. A.Piguning neoklassik konsepsiyasi. Real ish haqi, ish kuchi taklifi va unta talab. Ishsizlikning keynscha konsepsiyasi. Majburiy ishsizlik. Bandlilik mul’tiplikatori. Ishsizlik turlari va ish bilan to‘la bandlik. Ishsizlikning haqiqiy va tabiiy darajasi. Potensial va haqiqiy YAIM. Ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari. Ouken qonuni. Ishsizlikning ijtimoiy oqibatlari.
O‘zbekiston Respublikasida yangi ish o‘rinlar yaratish va aholining ish bilan bandligini ta’minlash siyosatining xususiyatlari va yo‘nalishlari.
|
2
|
4
|
Inflyasiya va inflyasiyaga qarshi siyosat
|
Inflyasiya: mohiyati, hisoblanishi va turlari. Inflyasiya darajasi. Inflyasiyani midoran o‘lchash. Narxlarning barqaror o‘sishi sharoitida inflyasiya darajasi. Inflyasiyaning sabablari, puling miqdoriy nazariyasi. Pul massasining ko‘payishi. Pulning aylanish tezligi ortishi. Mahsulot ishlab chiqarish xajmlarining pasayishi. Iqtisodiyotdagi monopolizm darajasi. Davlat harajatlari. Inflyasion soliq. Inflyasiyaning sur’atlariga ko‘ra turlari. Talab inflyasiyasi: mohiyati va modeli. Inflyasion kutish. Inflyasiyaning kritik nuqtasi. Harajatlar inflyasiyasi: mohiyati va modeli. Firmalar monopolizmi va kasaba uyushmalari monopolizmi. Xomashyo va energiya baholarining o‘sishi. Talab va taklif inflyasiyasining qo‘shilish modeli. Inflyasion spiral. Ochiq va bosib turilgan inflyasiya. Bozor mexanizmi deformatsiyasi. Baho signallarining buzilishi.
Kutilgan va kutilmagan inflyasiya. Inflyasiya va foiz stavkalari. Fisher samarasi. Inflyasiyaning ijtimoiy oqibatlari. Inflyasiya va ishsizlik. Fillips egri chizigi. Inflyasiya sur’ati va ishsizlik darajasi o‘rtasidagi optimal mutanosiblik. Inflyasiyaga qarshi siyosatning mohiyati, vositalari. "Karaxt qilib davolash" va gradualizm. Adaptatsiya siyosati. Inflyasiyaga qarshi siyosatning monetarstik yo‘nalishi. Daromadlar va narxlarni tartibga solish siyosati. O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotidagi inflyasiya jarayonlari va antiinflyasiya siyosati xususiyatlari
|
2
|
5
|
Yalpi talab - yalpi taklif modeli
|
Yalpi talab tushunchasi. AD egri chizig‘i. Baho omillari. Foiz stavkasi samarasi. Boylik samarasi va import haridlari samarasi. AD egri chizigi traektoriyasi. Pulning mikdoriy nazariyasi. Baholar darajasi va yalpi talab o‘rtasidagi teskari bog‘liklik. Bahodan boshqa omillarning yalpi talabga ta’siri. Iste’mol xarajatlaridagi, investitsiya harajatlaridagi, davlat harajatlaridagi va sof eksportdagi o‘zgarishlar. Yalpi taklif tushunchasi va egri chizig‘i. Resurslar bahosning o‘zgarishi. Unumdorlikning o‘zgarishi. Soliqlarning o‘zgarishi. Yalpi taklifdagi o‘zgarishlar. YAlpi taklifning klassik modeli. Nominal kattaliklarning o‘zgaruvchanligi. Real kattaliklarning qat’iyligi. AS egri chizig‘ining vertikalligi. AS egri chizig‘ining ishlab chiqarish omillari va texnologiyalar ta’sirida siljishi. Yalpi taklifning keynscha modeli. Nominal kattaliklarning nisbatan kat’iyligi. Real kattaliklarning nisbatan o‘zgaruvchanligi. YAlpi talab ta’sirida yalpi taklif egri chizig‘idagi siljishlar. Baholarning muvozanatli darajasi. Ishlab chiqarishning muvozanatli hajmi. Umumiy muvozanat tushunchasi. Val’rasning umumiy muvozanat tenglamasi. AD-AS modelida muvozanatning ta’minlanshpi mexanizma Talab shoklari. Taklif shoklari. Yalpi taklif o‘zgarishining oqibatlari. Barqarorlashtirish siyosati. Pul taklifi va davlat harajatlarining o‘zgartirilishi.
|
2
|
6
|
Iste’mol, jamg‘arish va investitsiya
|
Yalpi talab komponentlari orasida iste’molning o‘rni. Iste’mol funksiyasining algebraik va grafik ko‘rinishi. "Asosiy psixologik qonun". Avtonom iste’mol. Daromad (shaxsiy tasarrufdagi daromad) va iste’mol o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liklik. Jamg‘arish funksiyasi va grafigi. Foiz stavkasi va jamg‘arish. Xususiy, davlat va tashqi dunyo jamg‘armalari. Iste’molga (ARS) va jamg‘arishga o‘rtacha moyillik (APS). Iste’molga (MPC) hamda jamg‘arishga (MPS) chegaraviy moyillik. O‘zbekiston Respublikasida iste’mol va jamg‘arish jarayonlari xususiyatlari.
Investitsiya tovarlariga talabining yalpi talabdagi o‘rni. Avtonom investitsiyalar. Foiz stavkasi. Kutilayotgan sof foyda normasi. Tobin koeffitsenti. Investitsiyalarga talab funksiyasi. Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi boshqa omillar. Akselerator modeli. To‘liq investitsiya funksiyasi. Investitsiyalashga chegaraviy moyillik. Investitsiyalarning beqarorligini belgilovchi omillar. O‘zbekiston Respublikasi investitsiya siyosatining o‘ziga xos xususiyatlari.
|
2
|
7
|
Keynsning tovarlar va xizmatlar bozorida makroiqtisodiy muvozanat modeli
|
Klassik makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi tanqidi. Keynsning makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi. Bozor mexanizmi tomonidan yalpi talab va yalpi taklif muvozanati ta’minlanishining doimiy emasligi. "Investitsiya - jamg‘arish" modeli. Investitsiyalash va jamg‘arish rejalarining turlicha ekanligi.
"Daromadlar - harajatlar" modeli - Keyns xochi. Xaqiqiy va rejalashtirilgan harajatlar. Modelni tuzishdagi asosiy shartlar. Sof eksport funksiyasi. Importga chegaraviy moyillik. Modelda makroiqtisodiy muvozanatga erishish mexanizmi Tovar moddiy zahiralarining rejalashtirilmagan o‘zgarishlari. Haqiqiy investitsiyalar va rejalashtirilgan investitsiyalar tengligi. Zaxiralarning o‘zgarishi. Avtonom harajatlar dinamikasi va uning ta’sirida muvozanatli YAIM xajmining o‘zgarishi. Mul’tiplikator samarasi. Avtonom harajatlarning mul’tiplikatsiyasi mexanizmi. Iste’molga chegaraviy moyillik va mul’tiplikatsiya samarasi. Mul’tiplikator formulasi. Retsession va inflyasion uzilish.
|
2
|
8
|
Davlat byudjeti, soliqlar va davlat qarzi
|
Davlat byudjetining mohiyati, tarkibi va funksiyalari. Daromadlarni qayta taqsimlash. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish va ragbatlantirish. Fan-texnika taraqqiyotini rag‘batlantirish. Ijtimoiy siyosatni moliyaviy ta’minlash. Pul mablag‘larining markazlashgan fondlarini tashkil etish va foydalanilishi ustidan nazorat. Davlat byudjeti daromadi. Davlat nobyudjet jamg‘armalari. Konsolidatsiyalashgan byudjet. Soliqlar. Soliqlarning turlari, funksiyalari. Davlat byudjeti daromadlarining soliqlar turlari bo‘yicha tarkibi. Soliq siyosati. Soliqqa tortish mezonlari. Adolatlilik. Samaradorlilik. To‘lovga kodirlilik. Soliq yuki. Laffer egri chizig‘i. CHegaraviy soliq stavkasi. Davlat byudjeti harajatlari. Davlatning iqtisodiyotda ishtiroki darajasi. Vagner konuni.
Ne’matlarni iste’mol qilish jarayonidagi tashqi samaralar. Ijobiy va salbiy samaralar. Byudjet taqchilligi. O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjetining daromadlari va harajatlari tarkibi
|
2
|
9
|
Byudjet-soliq siyosati
|
Byudjet-soliq (fiskal) siyosati: mohiyati, maqsadlari, vositalari. Rag‘batlantiruvchi va cheklovchi fiskal siyosat. YOpiq va ochik iqtisodiyotda davlat harajatlari mul’tiplikatori. Soliq mul’tiplikatsiyasi mexanizmi. Soliq mul’tiplikatori. Balanslashgan byudjet mul’tiplikatori. Soliqlarni kamaytirilishi samarasi va davlat harajatlarini oshirilishi samarasi. Diskret fiskal siyosat. Davlat byudjeta taqchilligi va profitsiti. Nodiskret fiskal siyosat. Avtomatik barqarorlashtirgichlar. Progressiv soliq tizimi. Davlat transfertlari tizimi. Davriy taqchillik va davriy profitsit. Davlat byudjetining tarkibiy taqchilligi. Tarkibiy profitsit. Taqchillikni moliyalash uslullari. Taqchillikni monetlashtirish va Oliver-Tanzi samarasi. Davlat obligatsiyalarini chiqarish va siqib chiqish samarasi. O‘zbekiston Respublikasi byudjet-soliq- siyosatining o‘ziga xos xususiyatlari.
|
2
|
10
|
Pul bozorida muvozanat
|
Pul tushunchasi va funksiyalari. Pul agregatlari: M1, M2, M3, L, "kvazi pullar". Pulga talabga monetarcha yondoshuv. Fisher va Kembrij tenglamalari. Pulning aylanish tezligi. Baholar darajasi, real YAIM xajmi va pulga talab. Pulga bo‘lgan real talab. "Pul mablag‘larining real zahirasi". Pulga talabning keynscha nazariyasi - likvidlilikni afzal ko‘rish nazariyasi. Bitimlar uchun, ehtiyotkorlik shartiga ko‘ra va mulk sifatida pulga (spekulyativ) talab. Pulni saqlashning muqobil qiymati. Pulga spekulyativ talab va qimmatli qog‘ozlar daromadliligi darajasi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlik. Pulga talab funksiyasi. Pulga talab egri chizig‘i grafigi. Fisher samarasi. Nominal foiz sgavkasi va pulga talab. Pulga talabga portfelli yondoshuv. Aktivlar portfelining tarkibi, unda naqd pulning ulushi. Jamg‘arilgan boylik xajmi va pulga talab.
Pul taklifi. Naqd pullar va depozitlar. Tijorat banklari tomonidan "pul massasining yaratilishi". Kredit mul’tiplikatsiyasi. Depozitlarni majburiy zahiralash normasi. Majburiy va orgiqcha zahiralar. Bank mul’tiplikatori. Pul taklifining qiskartirilgan modeli. Pullarning depozitlardan naqd pullarga oqib o‘tishi, deponentlash koeffitsenti. Pul bazasi. Pul mul’tiplikatori. Pul taklifining kengaytirilgan modeli. Markaziy Bank tomonidan pul taklifini nazorat qilish va tartibga solish vositalari. Baholar darajasi qayd kdlingan va daromadlarning belgilangan darajasi sharoitda pul bozorida qisqa muddati muvozanat. Foiz stavkasi va pul massasining muvozanatli darajalari o‘zgarishiga daromadlar darajasi va pul taklifi o‘zgarishining ta’siri. Pulning likvidliligi egri chizig‘i (LM)- Xansen modeli. Keynscha pul siyosatining mohiyati. Likvidlilik tuzog‘i. Likvidlilik tuzog‘i sharoitida pul siyosatining samarasizligi. Pul bozorida uzoq muddatli muvozanat.
|
2
|
11
|
Pul-kredit siyosati
|
Bank tizimining tarkibi. Markaziy bank va tijorat banklarining funksiyalari. Banklarning asosiy operatsiyalari va bozor iqtisodiyotidagi roli. Pul-kredit siyosatining mohiyati, pirovard maqsadlari va oraliq mo‘ljallar. Majburiy zahira normasi. Hisob stavkasi (qayta moliyalash stavkasi). Ochiq bozordagi operatsiyalar. Qayta sotib olish to‘g‘risida kelishuv (REPO). Qat’iy va yumshok pul kredit siyosati. Pul kredit siyosatining ta’sirini ishlab chiqarish xajmiga etkazish mexanizmi. Etkazish mexanizmidagi buzilishlarning sabablari va oqibatlari. YAIMning o‘sishi va pul-kredit siyosati. Pul-kredit siyosatining ko‘zda tutilmagan salbiy samaralari. Pul-kredit va byudjet-soliq siyosatini muvofiklashtirish muammolari, siqib chiqarish samarasi. O‘zbekiston Respublikasida bank tizimi barqarorligini oshirish va pul-kredit siyosatini takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlari.
|
2
|
12
|
IS-LM modelining shakllanishi va tadbiqi
|
Xiks-Xansen modelining mohiyati. Tovarlar va xizmatlar hamda pul bozorlaridagi muvozanatni umumlashtiruvchi model. Modelning tenglamalari va asosiy o‘zgaruvchilari. Ekzogen va endogen o‘zgaruvchilar. Empirik koeffitsentlar. Tovarlar va xizmatlar bozoridagi muvozanat. IS egri chizig‘i. IS egri chizig‘ining daromadlar o‘qiga nisbatan yotiqdigi va tikligi. IS egri chizig‘ining tenglamasi. IS egri chizig‘ining surilishlarini belgilovchi omillar.
Pul bozoridagi muvozanat. LM egri chizig‘i. Egri chiziqningdaromad o‘qiga nisbatan yotiqligi va tikligi. LM egri chizig‘ining tenglamasi. LM egri chizig‘ining gorizontal, ko‘tarilib boruvchi va vertikal kesimlarida mul’tiplkator samarasi. Daromadlar, pulga talab va foiz stavkasi. LM egri chizig‘ining algebrik natijasi. LM egri chizig‘i siljishlari. IS-LM modelidagi muvozanat. Tovar va pul bozoridagi muvozanat. Baholar darajasi pasayishi natijasida ikki bozor tizimida muvozanatning o‘zgarishi. IS-LM modelida byudjet soliq siyosati. Davlat harajatlari va soliq stavkalarining o‘zgartirilishi. Siqib chiqarish samarasi va byudjet soliq siyosati samaradorligi. IS-LM modelida pul-kredit siyosati. Pul-kredit siyosatining samaradorligi. Likvidlilik tuzog‘i. Investitsiya tuzog‘i. Baholar O‘zgarishi sharoitida rag‘batlantiruvchi fiskal va pul-kredit siyosati. Modelda qisqa muddatli va uzoq muddatli muvozanat.
|
2
|
13
|
Iqtisodiy o‘sish: umumiy tavsifi, neokeynscha va neoklassik
modellari
|
Iqtisodiy o‘sish tushunchasi, ahamiyati. Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig‘i. Ishlab chiqarishning potensial hajmi dinamikasi. Iqtisodiy o‘sishning o‘lchanishi, real YAIM va aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan real YAIM dinamikasi. Ekstensiv va intensiv iqtisodiy o‘sish. Ekstensiv o‘sishning resurs, texnologik va ekologik cheklovlari. Iqtisodiy o‘sishning taklif, talab va taqsimot omillari. Ishlab chiqarishning moddiy-ashyoviy omillari. Mehnat unumdorliginini oshiruvchi omillar. Iqtisodiy o‘sish modellarining mohiyati va ahamiyati. Iqtisodiy o‘sishnig neokeynscha modellarining o‘ziga xos xususiyatlari, kapitalning chegaraviy unumdorligining doimiyligi, ishlab chiqarish omillarining substitut emasligi. E.Domar modeli. Investitsiyalar - talab omili. Akselerator prinsipi. Investitsiyalar- taklif omili. Talab tenglamasi. Taklif tenglamasi. Kapital unumdorligi. Mul’tiplikator. Talab va taklif muvozanati tenglamasi. R.Xarrod modeli. Ishlab chiqarish va investitsiya xajmlari o‘rtasidagi bog‘liqlik modeli. Haqikiy, kafolatlangan va tabiiy o‘sish sur’atlari. To‘liq bandlik sharoitida barqaror o‘sish formulasi. O‘zbekiston Respublikasida iqtisodiy o‘sish sur’atlari va omillari.
Noklassiklar tomonidan iqtisodiy o‘sishning keynscha - nazariyasi tanqidi. Kapitalnin chegaraviy unumdorligi va ishlab chiqarish omillari nisbatining o‘zgarishi. Robert Solou modeli, modelda yalpi taklif funkdiyasi. Kobb-Duglasning ishlab chiqarish funksiyasi. Mehnat va kapital xajmlari hamda unumdorligi. Modelda yalpi talabning o‘sishi. Kapital jamg‘arish. kapitalning chiqib ketishi. Mehnatning kapital bilan kurollanganligi darajasi. Jamg‘arish normasi. Aholi sonining o‘sishi. R.Solou modelida texnik taraqqiyot va kapital bilan kurollanganlikning barqaror darajasi. Jamg‘arish normasi va E. Felpsning "oltin qoida"si. Jamg‘arish normasini o‘zgartirish siyosati. Texnik taraqqiyotni rag‘batlantirish. A.Lьyuisning iqtisodiy o‘sish modeli. Agrar va sanoat sektori. Mehnat resurslarini qishloq xo‘jaligidan sanoatga qayta taqsimlash. Modelning qo‘llanishi imkoniyatlari.
|
2
|
14
|
Xalqaro savdo nazariyalari. Tashqi savdo siyosati
|
Xalqaro savdoning zarurligi va ko‘rinishlari. Jahon iqtisodiyotida xalqaro savdo ko‘lamlarining ortib borishi. A.Smitning mutlaq ustunlik nazariyasi. Mutlaq harajatlardagi farq. Tashqi savdodan yutuq. D.Rikardoning nisbiy ustunlik nazariyasi. Turli tovarlarni ishlab chiqarish harajatlari o‘rtasidagi nisbat. Ishlab chiqarish harajatlari va o‘rni almashtirish harajatlari doimiyligi shartlari. Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chiziqdari. To‘liq ixtisoslashish. O‘rin almashtirish harajatlarining ortib borishi. Qisman ixtisoslashishdan maksimal manfaat ko‘rish. Xeksher-Olin nazariyasi. Ishlab chiqarishning ortiqcha va taqchil omillari. Mamlakatda va tashqi davlatlarda omillar o‘rtasidagi nisbat darajasi. "Leont’ev paradoksi (taajjubi)". M.Porter nazariyasi, raqobat ustunligini belgilovchi omillar. Jahon bozorida talab va taklif. Muvozanatli baho. Manfaatlarning taqsimlanishi.
Tashqi savdo siyosati: mohiyati va maqsadlari, usullari. Tarif va notarif usullari. Import tariflari. Tariflarning baholar darajasi, iste’molchilar va ishlab chiqaruvchilarga ta’siri. Davlat ko‘rgan yutuq. Milliy farovonlikning sof yo‘qotilishi. Ta’riflarni yoqlovchi hamda ularga qarshi fikrlar. YAngi paydo bo‘lgan tarmoqlarni himoya qilish. Ichki bandlilik va davlat daromadlarining o‘sishi. Dempingdan himoya. Resurslarni raqobatbardosh bo‘lmagan sohalarga yo‘naltirshp. "Optimal tarif" Ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar. Tarifga nisbatan afzalliklari, kamchiliklari va qo‘llash muammolari. Eksportga bojxona bojlari: qo‘llashdan kutilgan maqsadlar, aholi turmush darajasi, ishlab chiqaruvchilar va davlat manfaatlariga ta’siri. Eksportni “ixtiyoriy” cheklash: mohiyati va qo‘llanishining iqtisodiy natijalari. Eksport subsidiyalari va kompensatsiyalovchi import bojlari. Import kvotalari. Kvotalashning iste’molchilar, ishlab chiqaruvchilar va davlat manfaatlariga ta’siri. Import litsenziyalarini taqsimlash uslublari. O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdo siyosatining o‘ziga xos xususiyatlari. Belgilovchi shart-sharoitlar va ustuvorliklar. Tashqi savdo dinamikasi, tovarlarga ko‘ra tarkibi va diversifikatsiyalash.
|
2
|
15
|
To‘lov balansi. Valyuta kursi
|
To‘lov balansi tushunchasi, makroiqtisodiy roli, tuzish tamoyillari. Iqtisodiy hudud. Rezident. Ikki bor yozuv. Kredit. Debet. Operatsiyalar bahosi. Tashqi savdo balansi. Joriy operatsiyalar balansi. Tovarlar eksporta va import. Omildan olingan daromadlar. eksportga va importga o‘xshash operatsiyalar. Sof joriy transfertlar. Joriy operatsiyalar balansi qoldigi va uni makroiqtisodiy tartibga solish. Kapital harakati va moliyaviy operatsiyalar balansi. Sof xorijiy investitsiyalar va kreditlar. Aktivlarni sotish va sotib olish. To‘lov balansi tarkibiy qismlari o‘rtasidagi aloqadorlik. Ichki va tashqi balans. To‘lov balansi tahlili. To‘lov balansi taqchilligi. To‘lov balansini makroiqtisodiy tartibga solish. Markaziy Bankning rasmiy valyuta zahiralari bilan operadiyalari. To‘lov balansi inkirozi va undan chiqish. Almashinuv kursining o‘zgartirilishi.
Valyuta bozori. Valyuta ayirboshlash zarurati. CHeg el valyutasiga talab. CHet el valyutasini taklif etish. CHet el valyutasiga talab va uni taklif etishning kichik mamlakat modeli. Valyuta bozorida muvozanatning kichik mamlakat modeli. Valyuta kursi. To‘g‘ri, bilvosita va teskari kotirovka. Egiluvchan va qayd etilgan valyuta kursi. Valyutaning kadrsizlanishi va qimmatlashishi. Deval’vatsiya va reval’vatsiya. Nominal valyuta kursi. Real va real samarali valyuta kurslari. Harid qobiliyati poriteti. Nominal va real valyuta kurslarining uzoq muddatli dinamikasi. Valyuta kursiga ta’sir etuvchi omillar: foiz stavkalarining o‘zgartirilishi, ishlab chiqarishning real xajmlari, inflyasiya, hukumat siyosati, savdo balansi, joriy operatsiyalar balansi. Muvozanatli valyuta kursi. Makroiqtisodiy siyosatning muvozanatli valyuta kursiga ta’siri.
|
2
|
16
|
Ochiq iqtisodiyotda makroiqtisodiy siyosat. Mandell-Fleming modeli
|
Ochiq iqtisodiyotda muvozanatli ishlab chiqarish hajmi. Ochiq iqtisodiyotda yalpi ishlab chiqarish xajmi. Ichki harajatlar va savdo balansi. Sof eksport. Ichki harajatlar va milliy ishlab chiqarish xajmi. Eksport va importning milliy iqtisodiyotga ta’siri. Eksport va import o‘rtasidagi bog‘liqlik. Sof eksport va muvozanatli ishlab chiqarish xajmi. Ochiq iqtisodiyot uchun Keyns xochi. Mandell- Flemingning ochiq iqtisodiyot modeli. Ochiq iqtisodiyotda pul-kredit siyosati. Qayd kilingan valyuta kursi va kapitalning yuqori mobilligi sharoitida pul-kredit va fiskal siyosat. Fiskal siyosatning samaraliligi. Deval’vatsiyaning ishlab chiqarish xajmiga ta’siri. Kapitalning past mobilligi sharoitida pul-kredit va fiskal siyosat. Erkin suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida iqtisodiy siyosat.
|
2
|
|
