38-rasm. Kanalar (Asarina)
K analar o ‘rgim chaksim onlar
sinfiga m ansub b o iib , 6000 dan
ortiq turi mavjud. Ularning ko'pchiligi o ‘sim likv ah ayv on organizmi
parazitlari hisoblanadi.
Kanalarni hayot tarzi va zarar keltirishiga k o ‘ra ikki guruhga
b o iis h mumkin;
1. Don m ahsulotlari bilan bevosita oziqlanuvchi.
Bu guruh kanalarining yuqorigi j a g i
yaxshi rivojlangan b o iib ,
don bilan bem alol oziqlana oladi.
Faqatgina suyuqlik bilan oziqlanuvchi ularning o g ‘iz b o ‘shlig‘i
sanchuvchi-so‘ruvchi tipda b o iib , o ‘sim lik va hayvon organizm iga
yopishib oladi va so ‘ra boshlaydi.
Saqlashda kanalar donga quyidagicha zarar yetkazishi mumkin;
- don bilan oziqlanadi;
- don, un va yorm ani o ‘zining hayot faoliyati
chiqindilari bilan
(p o ‘sti, eksprementlari, o iim tik lari) ifloslantiradi;
- m ahsulotda yoqim siz hid hosil qiladi, rangi va ta ’mi o ‘zgaradi;
- don m assasida q o ‘shimcha issiqlik va nam lik hosil qiladi;
- mikroorganizmlar rivojlanishiga qulay sharoit keltirib chiqaradi;
- don m urtagini zararlaydi va unishini pasaytiradi.
Kanalar o ‘simliklarni ekin m aydonida ham kuchli zararlaydi.
Q uyida keng tarqalgan b a ’zi turlari bilan tanishib chiqamiz.
97
D on massasi, don, un, yorma, saqlanadigan
inshootlarda uning
quyidagi turlari keng tarqalgan.
U n kanasi (Asarus siro yoki Turoglurhusfarinae).
Birinchi m arta unda topilgan. U ndan tashqari к о ‘pgina donlarda
(bug‘doy, javdar) yorm ada, quritilgan sabzavot va mevalarda,
dorivor giyohlarda, terida, pishloqda, quritilgan g o ‘sht
va boshqa
m ahsulotlarda yaxshi rivojlanadi.
Tanasi oval shaklda, oqish, boshi va oyog‘i pushti yoki q izg‘ish,
sochchalari qisqa. Tanasining uzunligi 0,35-0,70 mm. Yaxshi
sharoitda (yetarlicha nam lik va 20-25°C harorat) 14-16 kunda t o i iq
rivojlana oladi. U rg‘ochisi 200 tagacha tuxum q o ‘yadi. Un kanasi
donga nisbatan unda va yorm ada yaxshi rivojlanadi.
Tabiatda keng
tarqalgan b o iib , don kanalari ichida eng k o ‘p uchraydi.
R odionov kanasi (Caloglurhus Rodionivi A. Zashv) kattaligi
0,6 -1 ,2 mm, q iz g is h tusli 20% dan kam b o im a g a n nam likda k o ‘-
payadi. Issiqlikka talabchan. Issiqlik va nam likka b o ig a n yuqori
talabi uning k o ‘payishini chegaralab turadi.
98
