Dukakli don ekinlarining zararkunandalari va ularga qarshi kurash usulari

Kurash choralari. Bunga qarshi kurashda ekin tevaragida paydo bo’lgan yovvoyi dukkakli o’tlarni yo’q qilib turish katta ahamiyatga ega. Ekinda bu zararkunanda ko’plab paydo bo’lganida, hosilni yig’ib-terib olishdan kamida 20 kun oldin ekinning gektariga bir litr suvga 1,5 g anabazin sulfat yoki 1,0 g nikotin sulfat va 3 g sovun qo’shib purkash yoki 5 foyizli nikodust, yoki 7 foyizli anabadust aralashtirib voyaga yetgan qurtlarga qarshi ishlatsa bo’ladi. Bundan tashqari, gektariga 10—12 kg hisobidan kalsiy arsenat dusti changlash yoki 1 l suvga 3 g kalsiy arsenat aralashtirib, yoki 1 l suvga 1 g parij ko’ki va 2 g so’ndirilgan ohak aralashtirib (gektariga bu suyuqliklardan 1000—1500 l) purkash zarur.
Dukkakli don ekinlarining karantin zararkunandalari.Loviya qo’ng’izi (Acanthoscelides obtectas Say.).Zarari. Bu qo’ng’iz dalalarda hamda omborlarda loviya, soya, burchoq, yasmiq, sigir no’xat urug’larini zararlaydi.
Tarqalishi. Loviya qo’ng’izining vatani Janubiy Amerika hisoblanadi.
Hozir bu qo’ng’iz keng tarqalgan bo’lib, Eron, Turkiya, Hindiston, Xitoy, Yaponiya, Shimoliy va Janubiy Amerikada, Azor, Gavay orollarida, Madeyra orolida, Meksika va AQSh da hamda Fapbiy Yevropaning ko’pchilik mamlakatlarida uchraydi.
Rossiyada Krasnodar o’lkasining Qora dengiz qirg’og’ida, Abxaziya va Adjariyada tarqalgan.
Ta’rifi. Qo’ng’izning tanasi cho’zinchoq oval shaklda; ustki tomoni to’q qo’ng’ir, qanotustliklari bo’ylab och rangli tukchalardan iborat dog’lar o’tadi; tanasining pastki tomoni hamda pigidiyasi och kul rang yoki sarg’ish qizil, tanasining ustki va pastki tomonlari sarg’ish yashil, tanasi tilla rang tusdagi kalta tuklar bilan qoplanganligidan ipak singari yaltirab turadi. Mo’ylovlari qizg’ish, qanotustliklarining tubigacha boradi. Orqasining old qismi ko’pdan-ko’p nuqtali chiziqlar bilan qoplangan, chiziqning asos qismi uchiga nisbatan kengroq. Keyingi boldirlarining ichki tomonida 3 ta kichkina tikancha bor. Erkak qo’ng’izning pigidiyalari urg’ochi qo’ng’iznikiga qaraganda ancha qalqib turadi. Erkagining tana uzunligi 2—3,5 mm, urg’ochisiniki 5 mm gacha bo’ladi. Tuxumi oq, cho’zinchoq, uzunligi 0,6—0,7 mm.
L ic h i n k a s i xira oq yoki oq; ustki labi, qanshari, peshonasining cheti va ustki jag’lari qo’ng’ir; tanasi yoysimon bukik, oyoqlari yo’q, tanasining sirti qator- qator tikanchalar va siyrak qilchalar bilan qoplangan, uzunligi 4—5 mm gacha yetadi. Fumbagi dastlab oq bo’lib, qo’ng’izlar chiqish oldidan qo’ng’irlashadi.