Dukakli don ekinlarining zararkunandalari va ularga qarshi kurash usulari

Hayot kechirishi. Bu qo’ng’izlar o’zlari zararlagan o’simliklarning, ayniqsa loviyaning donlari ichiga kirib olgan holda tarqaladi va shu donlarda qishlaydi. Bu zararkunanda daladagi o’sishdan to’xtagan o’simliklarda, shuningdek omborlarda saqlanayotgan donlarda rivojlana beradi. Qo’ng’izlar tuxumlarini ombordagi donlar sirtiga yoki don solingan qoplarga, dalalarda esa asosan pishib yetilib, qobig’i qurigan dukkaklar ustiga qo’yadi. Urg’ochi qo’ng’iz taxminan 100 ta tuxum qo’yadi va 1 kunda 26 tagacha tuxum qo’ya oladi.
Bu zararkunanda harorat 23,5 dan 31°S gacha bo’lganida yaxshi rivojlanadi. Bunday sharoitda tuxumlarning inkubasiyasi 5—6 kun davom qiladi, harorat ancha pasayganida esa rivojlanishi keskin darajada sekinlashadi.Harorat 17,6°S bo’lganida tuxumdan lichinkalar 45 kunda chiqadi.Tuxumdan chiqqan lichinkalar don ichiga kirib, uni kemira boshlaydi; kemirib teshilgan yo’llar tobora kengayadi, lichinka chiqindilari bilan to’ladi.Loviyaning bitta donida 28 tacha lichinka rivojlana oladi. Sharoit qulay bo’lganida lichinkaning rivojlanishi 24 kungacha davom qiladi. Lichinkalar donning po’sti tagida o’zlari yasagan kamera ichida g’umbakka aylanadi.Kavkazning Qora dengiz qirg’oqlari sharoitida qo’ng’izlar hosilni o’rib-yig’ib olishgacha donlardan chiqib ulgura olmaydi va don bilan birga omborlarga ketadi.Loviya qo’ng’izi o’zi yashayotgan har xil joylarda yiliga 3—8 bo’g’in (masalan, Abxaziyada 4, Fransiyaning janubida 4-5, Braziliyada 8 bo’g’in) beradi. Ko’klam faslida loviya qo’ng’izi omborlardan chiqib 2,5 kilometrgacha joyga uchib bora oladi.
Kurash choralari. Karantin maqsadida, loviya donini hamda bu zararkunanda tushadigan dukkakli o’simlik donlarini chetdan kirgizish masalasi loviya qo’ng’izining tarqalish doirasiga qarab tartibga solinadi. Bu qo’ng’iz tarqalgan mintaqalardan loviya keltirish zarur bo’lib qolgan taqdirda hamda loviya qo’ng’izi belgilari bo’lgan donlar dezinseksiya qilinadi. Loviya va boshqa dukkakli o’simlik donlari omborlarda hamda bu zararkunanda tarqalgan joylarda dezinseksiya qilinadi.Omborlarni dezinseksiya qilish uchun eng yaxshi preparat sinil kislotadir.Binoning har 1 m3 ga 100 g natriy sianid va 200 g sulfat kislota sarflanadi.Dezinseksiya qilishda binoning har 1 m3 ga 15—35 g hisobidan metil bromid yoki 400—450 g hisobidan xlor aralashmasi yoki 25—35 g hisobidan xlorpikrin ishlatsa ham bo’ladi. Oziq-ovqatga ishlatiladigan loviya va dukkaklar termik usulda ham yuqumsizlantiriladi. Bu zararkunanda tushgan dalalarda qo’ng’izlar uchayotgan davrda o’simliklar 12 % li geksaxloran dusti bilan changlanadi.Loviya va boshqa dukkakli ekinlarni, donlarning to’kila boshlashiga yo’l qo’ymasdan, o’z vaqtida o’rib-yig’ib olish zarur. Don yanchilgan joylarda qolgan xas-cho’plarni yo’qotish lozim