Dünyada autizm diqanozu qoyulan
Yüklə 3,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
help autism now .com
velosiped və ya uşaq maşınını idarə edə bilmir 15
Autizm davranıĢ simptomları
www. help autism now .com SENSOR YÜKLƏNMƏLƏR
Autizmdən əziyyət çəkən uşaq cürbəcür səslər, küy, əşyaların səthi, həmçinin yeni təəssürat və yeni şəraitə qarşı həssas ola bilər. Sensor yüklənmələrin sayı nə qədər çox olarsa, davranışın təhrif olunması ehtimalı da bir o qədər yüksəkdir. 16
Autizm davranıĢ simptomları
SENSOR PROBLEMLƏR Saçının qırxılmasına imkan vermir
Təhlükəsizlik kəməri ilə bağlanmış halda oturmağı sevmir
Yeni təəssüratları, məsələn, ad günləri, yaxud bayramlardan olan təəssüratları (şarlar, şamlar, fişəng və s.) sevmir
www. help autism now .com
Su prosedurlarından qətiyyətlə imtina edir 17
Autizm davranıĢ simptomları
SENSOR PROBLEMLƏR
olan qoxulardan ürəkbulanma hiss edir
Musiqi səsinə güclə tab gətirir
www. help autism now .com
Əşyaları üzünə çox yaxın tutaraq fırladır
Bəzi hallarda kar kimi görünə bilər, çünki yüksək səslərdən diksinmir, amma bununla belə, digər hallarda eşitmənin normal olduğu hiss oluna bilər
18 Autizm davranıĢ simptomları
SENSOR PROBLEMLƏR
Qış fəslində isti paltarları həvəssiz geyinir
Paltar dəyişməyi xoşlamır
Öz paltarlarını cıra, onların üzərindəki etiket və ya sapları qopara bilər
help autism now .com
tələb edə bilər ki, ona qış paltarlarını geyindirsinlər 19
Autizm davranıĢ simptomları
www. help autism now .com ÖZÜNƏ XƏTƏRYETİRMƏ
Başını çırpır
Özünü dişləyir, bu zaman ağrı əlamətləri göstərmir
qaşıyıb cırmaqlayır
Öz saçını yolur 20
Autizm davranıĢ simptomları
help autism now .com 21
Autizm davranıĢ simptomları
TƏHLÜKƏSĠZLĠK MƏSƏLƏLƏRĠ
Əzilə və ya yaralana biləcəyi situasiyanı hiss edə bilmir
www. help autism now .com 22
Autizm davranıĢ simptomları
TƏHLÜKƏSĠZLĠK MƏSƏLƏLƏRĠ
Yüksəklik qorxusu yoxdur
www. help autism now .com 23
YANAġI XƏSTƏLĠKLƏR: MƏDƏ-BAĞIRSAQ SĠSTEMĠNĠN POZULMASI
Harvard Universiteti və Boston İctimai Mərkəzi xəstəxanasında fəaliyyət göstərən qastroenteroloq həkim Tim Bui autizmdən əziyyət çəkən 1000-dən çox uşağın endoskopiyasını etmişdir. O, 400 uşaqda qastroenteroloji problemləri aşkar etmişdir, belə problemlər adi uşaqlardan fərqli olaraq, autizmdən əziyyət çəkən uşaqlarda daha çox rast gəlinir. Aşkar olunmuşdur: o
o
12% qastrit, o
10% onikibarmaq bağırsağın iltihabı, o
o
Ehtiyac olduqda qastroenteroloqa müraciət etməyi tövsiyyə edin
İshal
Nəcisdə həzm olunmamış yemək
help autism now .com
Bilərəkdən yemək məhdudlaşdırma Hədsiz qidalanma Qəbizlik 24
YUXUNUN POZULMASI/ AĞRI HƏDDI/ QICOLMALAR
Yuxunun pozulması: Uşaqlar bir neçə gün ərzində ayıq qala və bu zaman qətiyyən yatmaq ehtiyacı duymaya bilərlər. Gecəni gündüzdən ayırmaya bilərlər. Güclə yuxuya gedib tez-tez oyana bilərlər. Çox qısa zaman ərzində, 1-2 saat yata bilərlər. Bunun nəticəsi olaraq valideynlər yuxusuz qalır.
Qıcolmalar: qıcolmaları müşayiət edən patologiya yaş artdıqca çoxalır. Etiologiyası naməlumdur.
www. help autism now .com Ağrı həddinin dəyişməsi: aşağı/yox dərəcəsində ağrı həddi, yaxud yüksək ağrı həddi
25 AUTĠZMĠN AĠLƏYƏ TƏSĠRĠ
www. help autism now .com Autizmli uşağı olan ailə üçün adi həyat tərzi sürmək mümkün olmaya bilər. Valideynlər və qardaşlar/bacıların gərginliyi çox yüksək ola bilər. Yaxşı olardı ki, onlar yerli psixoloji dəstək qrupuna yönəldilsinlər.
26 ERKƏN KORREKSİYA TƏLİMİNİN ROLU
Əgər uşağın inkişafında hər hansı ləngimələrin olduğunu hiss edirsinizsə, ailəni testləşdirmə üçün erkən müdaxilə üzrə mütəxəssisə yönəldin (uşaq psixiatri). Uşağın xüsusiyyətlərindən asılı olaraq erkən müdaxilə üçün psixoloq, loqoped, və/yaxud fizioterapevt tövsiyyə edilə bilər
help autism now .com Araşdırmalar göstərir ki, erkən intensiv korreksiya təlimi uşaq və ailə üçün daha yaxşı nəticələnən inkişafa səbəb olur. Təməl strategiyanın məqsədi uşağa ətrafda baş verənlərə diqqət yetirməyi, ətraf mühitdə dəyişikləri görməyi, təqlidi öyrətməyi və bunun nəticəsi olaraq, ünsiyyət vərdişləri və s. inkişaf etdirməkdir.
27
AUTĠZMLĠ UġAQ ÜÇÜN POLĠKLĠNĠKA ZĠYARƏTĠNĠN OPTĠMALLAġDIRILMASI
Bir həkim olaraq Siz, ilk növbədə, xəstəliyi aşkar etmək təlimini almısınız. Autizmdən əziyyət çəkən uşaqlar nadir hallarda xəstə görünüşə sahib olurlar; onlar normal görünə və pediatrik cəhətdən öz bioloji yaşına uyğun qiymətləndirilə bilər
Onlar özünü, sadəcə, elə apara bilərlər ki, sanki onların üzərində sərt valideyn nəzarəti əksikdir. Onlar çox vaxt dəyişikliklərə etiraz edirlər, məsələn, yeni situasiyalara, yeni təəssüratlara, yeni adamlara.
www. help autism now .com 28
AUTĠZMLĠ UġAQ ÜÇÜN POLĠKLĠNĠKA ZĠYARƏTĠNĠN OPTĠMALLAġDIRILMASI
TELEFON VASĠTƏSILƏ VALĠDEYNLƏRLƏ ƏTRAFLI MÜZAKĠRƏ APARIN Bu sizə daha çox aşağıdakılarda kömək edəcək: 1. Fikirinizi söhbət zamanı iştirak edən uşağa yayındırmadan, valideynlərin öz dilindən problem haqqında hərtərəfli fikir almağa 2. Həkimə ziyarəti uşaq üçün maksimum şəkildə yüngülləşdirməklə bağlı onların təkliflərini dinləməyə 3. Valideynlərdən müayinə zamanı uşağa kömək edə biləcək motivasiyanı (məs. şirniyyat) özləri ilə gətirmələrini xahiş etməyə 4. Qan analizi alınacağı təqdirdə valideynlərə həkimə gəlməzdən öncə keyidici məlhəmdən istifadə etməyi tövsiyyə etməyə 5.
Həkim ziyarəti barəsində tibbi sosial hekayələri helpautismnow.com saytında dərc olunmuş məqalələrdən, məsələn, “Həkimə gedirik” və ya “Qan analizi veririk” və s. oxumaqla uşağı həkimlə görüşə hazırlamağı valideynlərə tövsiyyə etməyə
www. help autism now .com VALĠDEYNLƏRĠN FĠKĠRLƏRĠNƏ DĠQQƏT
öz uşaqlarını “oxumaq” üzrə ekspert adlandırmaq olar. Bütün fiziki simptomları, mümkün qədər, adi uşağınkı kimi şərh edin (imkan verməyin ki, autizm sizin düşüncələrinizi bədbinləşdirsin).
29 AUTĠZMLĠ UġAQ ÜÇÜN POLĠKLĠNĠKA ZĠYARƏTĠNĠN OPTĠMALLAġDIRILMASI
KABİNETİNİZİ MÜAYİNƏ ÜÇÜN HAZIR VƏZİYYƏTƏ GƏTİRİN
Hazırlıq aşağıdakıları ehtiva edə bilər: Parlaq olmayan sakit otaq. Pəncərəsiz, parlaq işıqlandırmasız, musiqisiz otaq Lazım gəldiyi təqdirdə, uşağın tullaya və silah kimi istifadə edə biləcəyi bütün əşyaları əl altından götürün
www. help autism now .com GÖZLƏMƏ VAXTINI MÜMKÜN QƏDƏR AZALDIN
Uşağı qəbulunuza birinci yazın (qəbula 10 dəqiqə tez gələn uşaq qalan pasieyntləri görməyəcək) Mümkün üstünlüklər riski minimallaşdırır: 1. Uşağın davranışındakı əskiklikləri 2. Digər pasiyentlərin qəbul qrafikinin pozulmasını 3. Valideynlərin narahat vəziyyətə düşməsini 4. Gözləmə otağına xətər yetirilməsini Mümkün olduğu halda, uşağı qəbula telefon vasitəsilə əvvəlcədən yazın.
30 AUTĠZMLĠ UġAQ ÜÇÜN POLĠKLĠNĠKA ZĠYARƏTĠNĠN OPTĠMALLAġDIRILMASI
Hər Ģey siz düĢündüyünüzdən daha fərqli ola bilər
Autizmli uşaqların qayğıdan məhrum və ya valideynlərin pis rəftarının qurbanları olduğu təəssüratını yaratmalarına baxmayaraq, aşağıdakılara diqqət yetirin: Özünə xətər yetirməyə yönəlmiş hərəkətlər: dişləmə, başını çırpma, cırmaqlama və s. Ağrı hissinin məhdud və ya yox dərəcəsində olması Uşaqda təhlükə hissinin və ya yaralana bilməsi hissinin olmaması Sensor xüsusiyyətli ciddi problemlər çimmək və ya paltar dəyişməklə bağlı fəaliyyəti, əməli olaraq, mümkünsüz edir
GÖZLƏNİLMƏZLİKLƏRƏ HAZIR OLUN!
31 AUTĠZMLĠ UġAQ ÜÇÜN POLĠKLĠNĠKA ZĠYARƏTĠNĠN OPTĠMALLAġDIRILMASI
Bəziləri cizgi filmlərini əzbərdən danışa bilsələr də, qəhrəmanların adlarını çəkməyi və ya cizgi filmini izləyərkən necə hislər keçirdiklərini danışmağı bacarmırlar. Səs informasiyasının analizi zamanı çətinlik çəkə bilərlər.
AUTĠZĠMĠN SĠZĠN AĠLƏYƏ OLAN TƏSĠRĠNĠ ANALĠZ EDĠN
uşaqları olan ailələrə psixoloji dəstək verən xüsusi təşkilatlar, yaxud digər psixoloji xidmətlərə müraciət edin.
www. help autism now .com
32
MƏRKƏZLƏR VƏ İCTİMAİ BİRLİKLƏR
1. Memoria Center. Uşaq Reabilitasiya Mərkəzi Ceyhunbəy Hacıbəyli 181. Əlaqə telefonu: 496 97 62 http://memoriacenter.com/
https://www.facebook.com/memoriacenter?fref=ts
2. Peşəkar Psixologiya Mərkəzi Ünvan: Yasamal r-nu, T.Şahbazi Küç. 110, Dövlət Statistika komitəsinin arxası KATV 1 ilə üzbəüz Əlaqə telefonu: 012 538 74 31, 050 492 67 25, 055 350 22 34
3. Mədinə Tibb Mərkəzi Ünvan: Azadlıq pros. Binəqədi şosesi 10 Əlaqə telefonu: 012 412 59 19/29; 050 286 11 03 E-mail: medine-sa@mail.ru
Website: www.pediatrics.az
4.
Müasir Psixologiya Mərkəzi Narimnov r-nu, Əhməd Rəcəbli küç. 19/65, MZ Plaza 4-cü mərtəbə, 55 otaq( “Dogtaş” mebel evinin yanı) Əlaqə telefonu: 012 408 97 16; 050 367 12 38; 070 330 07 18 www.mpm.az
5.
Sosial Xidmətlər Təşəbbüsü İctimai Birliyi Bakı, Afiyəddin Cəlilov 26. Əlaqə telefonu: 012 489 51 83 E-mail:
office@ssi.org.az
website: www.ssi.org.az
https://www.facebook.com/SocialServicesInitiative?fref=ts
6. “Autist Uşaqların Reabilitasiyasına Kömək” İctimai Birliyi Bakı, N.Nərminanov r-n, Şamil Mustafayev küç. 27 Tel: 012 566 75 67, 055 742 00 75
7.
"Oriqami" Uşaq Reabilitasiya Mərkəzi AZ1133,Bakı, Yeni Günəşli, Suraxanı, “D”yaşayış massivi Əlaqə telefonu: (012) 478 29 21/22
8. Müşviq Adına Əlil Uşaqlara Yardım İctiami Birliyi Ünvan: Qaradağ rayonu, Sahil qəsəbəsi, dostluq 3 Əlaqə telefonu: 012 446 58 36; 050 667 18 82 E-mail: mushfig97@mail.ru
33
9.
Sumqayıt Uşaq İnkişaf Mərkəzi Ünvan: Sumqayıt şəh, məh. 14, ev 19A, mən.7 Əlaqə telefonu: 055 661 96 42 E-mail: d_qahramanova@mail.ru
Azərbaycana BirgəYardım–UAFA Bakı, H.Cavid prospekti, 520-ci məhəllə, ev 2 Əlaqə telefonu: (+994 12) 496 70 35; 497 25 19; Mobil: +994 55/50 316 8448 E-mail: office@uafa.az
Website: www.uafa.az
AUTIZM MÖVZUSUNDA INTERNET ġƏBƏKƏSINDƏ OLAN BƏZI RESURSLAR
www.aap.org/healthtopics/autism.cfm
www.thearc.org
www.autism-pdd.net/resources-by-state.html
www.autisminfo.com
http://lists.autismlink.com/lists/
www.autisticliving.com/
Autism Research Center, Cambridge University, England www.autismresearchcenter.com
www.autism.com
http://osiris.sunderland.ac.uk/autism/aru.htm .
www.autism-society.org
www.autismsocietycanada.ca
34
www.autismspeaks.org
Autismweb.com www.autismweb.com/
www.cdc.gov/ncbddd/autism/index.htm
www.autismkey.com/ , www.autismkey.com/autism_directory.htm Autism Today www.autismtoday.com Kitablar 1.
2.
Lorna Wing: Otizmin el rehberi 3.
Pınar Küçükaras: Kelimelerin Ötesinde Bir Otizm Hikayesi 4.
BarışKorkmaz: Yağmur Çocuklar- Otizm Nedir? 5.
Temple Grandin: ResimlerleDüşünmek 6.
Ирина Мамайчук: Помощь психолога детям с аутизмом 7.
Роберт Шрамм: «Детский аутизм и АВА. Терапия, основанная на методах Прикладного Анализа Поведения» 8.
Тео Питерс: Аутизм. От теоретического понимания к педагогическому воздействию 9.
свободы... Книга для тех, чья жизнь связана с аутичными детьми 10.
Ловаас Ивар «книга Я» http://www.childneurologyinfo.com/education- text-The_Me_Book2.php
11.
Янушко Е. «Игры с аутичным ребѐнком» http://www.e- reading.org.ua/book.php?book=103887
12.
Книги по логопедии и дефектологии: http://pedlib.ru/
13. Аршатская О. «О психологической помощи детям … при … синдроме детского аутизма» http://pedlib.ru/Books/4/0448/4_0448-1.shtml
14.
Информационный портал РИА-новости «Диагноз которого нет»: http://www.ria.ru/trend/autism_02042012/
15. http://www.childneurologyinfo.com/main.php
35
TEACCH — Лечение и обучение детей, страдающих аутизмом и нарушениями общения: http://vseodetishkax.ru/osobye-deti/13-autizm- detskij-autizm-/20-autizm-korrekczionnye-podxody
АВА-терапия: http://autism-aba.blogspot.com/2011/08/chto-takoe-aba- terapija.html
ABA kursları: http://www.aba-kurs.com/
http://www.behavioranalysiseducation.com/
фильм "Другие дети": http://youtu.be/Ol-cXzDNKWI
Канал «АВА по-русски»: http://www.youtube.com/user/UpuHo4ka?feature=watch
36
Kitab Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 27 dekabr 2011- ci il tarixli 1938 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyini artırmaq sahəsində Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi üzrə Səhiyyə Nazirliyinin Tədbirlər Planının 2.8.6 və 2.8.7. bəndlərinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi və “Sosial Xidmətlər Təşəbbüsü” təşkilatı tərəfindən hazırlanmış və çap edilmişdir . Yüklə 3,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|