Dvigatelning ishlash prinsipi

Dvigatelning ishlash prinsipi.

Dvigatelning vazifasi yonilg’ining issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantirib avtomobilni harakatlantirish. Hozirgi vaqtda avtomobillarni harakatlantirishning eng keng tarqalgan turi ichki yonuv dvigatellari hisoblanadi. Shu sababli, avtomobil uchun ichki yonuv dvigateli asosiy kuch uskunasi bo’lib hisoblanadi. Ichki yonuv dvigatelining ishlash prinsipi sxematik ravishda 1.1-rasmda keltirilgan.

.

Benzinli ichki yonuv dvigatelining ishlash prinsipi

To’rt taktli dvigatellar Porshenli dvigatellar ikki turga tasniflanadi, 2 taktli va 4 taktli. Dvigatelning ishlashi yoqilg’i va havodan iborat yonuvchi aralashma yonganda sodir bo’ladi, yonuvchi aralashma yonganda porshen o’ziga kuchni qabul qiladi va porshenning ilgarilama-qaytma harakati tirsakli valning aylanma harakatiga aylanadi. Hozirgi vaqtda deyarli barcha avtomobillar 4 taktli dvigatellardan foydalanmoqda. 4 taktli ish sikli 1867-yilda Nikolaus Otto tomonidan ixtiro qilingan, shuning uchun uning sharafiga Otto sikli ataladi. Grafikdagi gorizontal o’qi yonish kamerasi ichidagi bosimni ifodalaydi va vertikal o’q esa yonish kamerasining hajmini ifodalaydi.  

Grafikdagi to’rt chiziqlar:

• Grafikdagi to’rt chiziqlar:
• 1. Kiritish takti (A-B):
• Porshen yuqoridan pastga harakatlanadi, bu paytda kiritish klapani ochiq. Benzinli dvigatellarda silindrga yoqilg’i va havo aralashmasi kiritiladi. Dizel dvigatellarida esa silindrga faqat havo kiritiladi.
• 2. Siqish takti (B-C):
• Porshen pastdan yuqoriga harakatlanib yonuvchi aralashmani siqadi, bu paytda yonuvchi aralashmaning bosimi va harorati ortadi. (Bu paytda kiritish va chiqarish klapanlari yopiq) Yoqilg’i issiq havoning hisobiga bug’lanadi. Benzinli dvigatellarda siqish darajasi 10:1 atrofida, dizel dvigatelida esa u 25:1 atrofida bo’ladi.
• 3. O’t oldirish/yonish takti (C-D):
• Porshen yuqorida, bu holat porshenning Yuqori Turish Nuqtasi (YuTN) deyiladi. Benzinli dvigatellarda o’t oldirish elektr uchquni yordamida svecha orqali amalga oshiriladi. Dizel dvigatellarida porshen yuqori turish nuqtasiga (YuTN) yetmasdan siqilgan havoga yoqilg’i purkaladi va yonuvchi aralashma alangalanadi. Bu vaqtda yonuvchi to’liq yonmaydi. Natijada, o’t olish hisobiga juda qisqa vaqtda silindr ichida bosim ortib ketadi. Gazlar bosimi ortib porshenni pastga harakatlantiradi.
• 4. Chiqarish takti. (D-E):
• Porshen pastda, bu holat porshenning Pastki Turish Nuqtasi (PTN) deyiladi, porshen pastda yuqoriga harakatlanadi, chiqarish klapani ochiq va ish bajargan gazlar chiqarish quvurlari orqali tashqariga chiqarib yuboriladi.
• Dvigatel yangi sikllarni bajarish uchun tayyor, endi u havo va gaz aralashmasidan iborat yana bir zaryadni qabul qila oladi.