Ə. A.ƏLBƏndov

Yanacaq  elementləri

.  Elektrokimyəvi  enerji  qurğuları. 

Yanacaq  elementlərində  oksidləşdirici  və  reduksiyaedici  ele-

 

375

Şəkil 9.6. Oksigen-hidrogen 

yanacaq  elementi 

1. anod; 2. elektrolit; 3. katod

 

mentdən  xaricdə  saxlanılır  və  iş  zamanı  elektrodlara  verilir. 

Odur kı, element uzun müddət işləmə qabiliyyətinə malik olur.

  

Belə  elementlər  yanacaq 

qalvanik  elementləri  adlanır. 

Yanacaq 

elementlərində 

ayrı-ayrılıqda fasiləsiz olaraq 

elektodlara  verilən  oksidləş-

diricinin 

və 

reduksiyaedicinin  kimyəvi 

enerjisi  elektrik  enerjisinə 

çevrilir.

   

Yanacaq  elementlərində 

maye və  ya qazvari reduksi-

yaedicilərdən (hidrogen, me-

tanol, 

metan) 

və 

oksidləşdiricilərdən  (adətən 

oksigen  və  hava)  istifadə 

olunur. 

      

 

Qələvi elektrolitli oksiqen-hidrogen sistemi əsasında işləyən 

yanacaq elementinin iş prinsipi ilə tanış olaq (şək.9.6). 

Elementin  işlənməsi  əsasında  hidrogenin  H

2

  +  1/2O

2

=H

2

O 

tənliyi  üzrə  oksidləşmə  reaksiyasının  kimyəvi  enerjisinin 

elektrik  enerjisinə  çevrilməsi  durur.  Anoda  yanacaq 

(reduksiyaedici,    göstərilən    misalda  H

2

),  katoda  isə 

oksidləşdirici (O

2

 və ya hava) verilir. Elektrod kimi kömür və ya 

nikel  elektrodlardan  istifadə  olunur.  Elementi  sxematik  olaraq 

aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: 

 

                          -(Ni) H

2  

KOH (30-40%)  O

2

 (Ni) + 

 

 

376

Element  işləyərkən  katod  və  anodda  aşağıdakı  elektrokim-

yəvi proseslər baş verır: 

 

Katodda:           2H

2

 + 4OH

-

 = 4H

2

O + 4e 

 

Anodda:             O

2

 + 2H

2

O + 4e = 4OH

-

 

 

Yekun reaksiya:         2H

2

 + O

2

 =  2H

2

O  

 

Yanacaq  elementləri  kosmik  gəmilərdə,  peyklərdə,  sualtı 

qayıqlarda və s. istifadə edilir.  

Akkumlyatorlar.

  Elektrik  cərəyanının  təsirindən  tam 

regenerasiya  olunan  qalvanik  elementlərdir.  Texnikada  ən  çox 

tətbiq olunan akkumulyator qurğuşun akkumlyatorlardır. 

Qurğuşun  akkumlyator. 

Đstismara  hazır  olan  qurğuşun 

akkumliyator  hər  biri  PbO

2

 

ilə  doldurulmuş  şəbəkəli  qurğuşun 

löv-hələrdən  təşkil  edilmişdir.  Lövhələr  30-35%  H

2

SO

4

 

məhluluna daxil edilmiş olur. 

Akkumlyator  işlədikdə  (boşaldıqda)  Pb-nun  oksidləşməsi, 

PbO

2

-nin  isə  reduksiyasından  ibarət  aşağıdakı  elektrokimyəvi 

proseslər baş verir: 

   

Anod prosesi

:   

Pb + SO

4

2-

 - 2e = PbSO

4

  

               

Katod prosesi:  PbO

2

 + 4H

+

 +SO

4

2-

  + 2e = PbSO

4

 + 2H

2

O 

 

Yekun tənlik:                    

                           

Pb + PbO

2

 + 4H

+ 

+ 2SO

4

2-

 = 2PbSO

4

 + 2H

2

O 

   

 

377

Akkumlyatoru  yüklədikdə  mənfi  qütbü  mənfiyə,  müsbət 

qütbü  müsbətə  olmaqla  xarici  elektrik  dövrəsinə  birləşdirirlər. 

Bu zaman akkumliyatorun boşalmasına əks istiqamətdə elektrik 

cərəyanı  keçir.  Bunun  nəticəsi  olaraq  elektrodlarda  elektro-

kimyəvi proseslər geriyə qayıdır. Bu zaman qurğuşun elektrodda 

Pb

2+

-nın reduksiyası, 

PbO

2

-dən ibarət anodda isə 

Pb

2+

nin 

PbO

2

-yə 

oksidləşməsi prosesi baş verir:  

 

Katodda

:   

PbSO

4 

+ 2e = Pb + SO

4

2-

 

 

Anodda:    PbSO

4

+ 2H

2

O – 2e =  PbO

2

 + 4H

+

 + SO

4

2-

 

 

Yekun tənlik: 

           2PbSO

4

 + 2H

2

O = Pb + PbO

2

 +

-

 4H

+

 + 2SO

4

2-

 

 

Qurğuşun  akkumlyatorlar  avtomobillərdə,  digər  nəqliyyat 

vasitələrində, elektrik və telefon stansiyalarında və s. geniş tət-

biq edilir. 

Qələvi  akkumlyatorlar. 

Qələvi  akkumlyatorlardan  ən  geniş 

istifadə  olunanları  nikel-kadmium  və  nikel-dəmir  akkumlyator-

larıdır.  Müsbət  elektrod  rolunu 

Ni(OH)

2

,

  mənfi  elektrod  rolunu 

icə uyğun olaraq nikel və ya dəmir oynayır. Đon kecirici rolunu 

isə  20-23%-li 

KOH

  məhlulu  yerinə  yetirir.  Bu  akumlyatorların 

dolması  (yüklənməsi)  və  boşalmasını  aşağıdakı  yekun  elektro-

kimyəvi reaksiya tənlikləri ilə ifadə etmək olar: 

                                                     

                                       

      

 

       yüklənmə 

    2NiOOH + Cd +2H

2

O                2Ni(OH)

2

+Cd(OH)

2

; E

e

0

=1,45V      

                                   

boşalma 

   

                                                  

                                         yüklənmə                                                   

   NiOOH + Fe +2H

2

O              2Ni(OH)

2

+ Fe(OH)

2

;  

E

e

0

= 1,48V 

                                         boşalma 

 

378

 

Nikel-dəmir 

akkumlyatorları 

yükləyicilərdə, 

mədən 

elektrovozlarında, 

nikel-kadmium 

akkumlyatorları 

isə 

radioqəbuledici-lərdə,  maqnitafonlarda  və  müxtəlif  elektron 

cihazlarında tətbiq edilir. 

 

                                                                         

 

379

Onuncu fəsil 

 

 

KORROZĐYA VƏ METALLARIN  MÜDAFĐƏSĐ 

 

Ətraf mühitin təsirindən metalların öz-özünə dağılması pro-

sesi korroziya adlanır. 

Bu zaman metallar oksidləşərək şəraitdən 

asılı  olaraq  müxtəlif  tərkibli  korroziya  məhsulları  əmələ  gəti-

rirlər. 

Korroziya  öz-özünə  gedən  proses  olduğundan  Hibbs  ener-

jisinin  azalması  ilə  baş  verir.  Bu  zaman  kimyəvi  reaksiyanın 

enerjisi istilik şəklində ayrılıb ətraf mühitə səpələnərək onun en-

tropiyasını artırır. Boruların, çənlərin, maşın hissələrinin, gəmi-

lərin gövdələrinin, dəniz qurğularının və s. korroziyası hesabına 

xalq  təsərrüfatına  olduqca  böyük  ziyan  vurulur.  Hər  il  istehsal 

olunan  metalların  təxminən  15%  istismardan  çıxmış  olur.  Bir 

çox  hallarda  korroziya  hesabına  dolayı  itkilər,  metalın  birbaşa 

korroziyasından xeyli çox olur. Korroziyaya uğramış qazanın və 

ya  böyük  istilik  elektrik  stansiyasının  yenisi  ilə  əvəz  olunması 

enerji sisteminə əsaslı dərəcə də ziyan vurur. 

 

Metalla  kontaktda  olan  xarici  mühitin  xarakterindən  asılı 

olaraq  korroziya  kimyəvi  və  elektrokimyəvi  korroziyaya  təsnif 

olunur.  

   

 

 

10.1. KĐMYƏVĐ KORROZĐYA 

 

 

Kimyəvi korroziya metalların quru qazlarla və ya elektirik 

cərəyanı  keçirməyən  mayelərlə  qarşılıqlı  təsirindən  baş  verir. 

Başqa  sözlə,  kimyəvi  korroziya  elektrik  cərəyanı  keçirməyən 

mühit üçün xakterikdir. Kimyəvi korroziyada metal ətraf mühi-

tin oksidləşdiricisi ilə biləvasitə təsirdə olur. Kimyəvi korroziya 

qaz və maye korroziyasına təsnif olunur. 

Qaz  korroziyasına

  metalların  qazvari  oksidləşdiricilərlə: 

hava oksigeni, daş kömürün və digər yanacaq növlərinin yanma 

məh-sulları  ilə  oksidləşmə  daxildr.  Qaz  korroziyasına  yüksək 

 

380

temperaturda  metalın  hava  oksigenı  ilə  və  ya  metalın  səthində 

kondensləşməyən  buxarla  oksidləşməsinı  misal  göstərə  bilərik. 

Məsələn,  250-300

0

S-də  dəmirin  səthində  hiss  olunan  dərəcədə 

onun oksidlərindən ibarət yanıq pərdəsi meydana çıxdığı halda, 

600

0

S və ondan yuxarı temperaturlarda metalın səthi onun müx-

təlif  oksidləşmə  dərəcəsinə  uyğun  gələn  oksidlərlərdən  (FeO, 

Fe

2

O

3

,  Fe

3

O

4

)  ibarət  təbəqə  ilə  örtülmüş  olur.  Lakin  bu  təbəqə 

çatlara  və  məsamələrə  malik  olduğundan  metalı  sonrakı  korro-

ziyadan  qoruya  bilmir.  800

0

S-dən  yuxarı  temperaturda  dəmirin 

oksidləşməsi daha sürətlə davam edir. 

Maye  korroziyasına 

neft,  benzin,  kerosin  və  s.  kimi  qeyri-

elektrolit mühitində baş verən  kimyəvi korroziya daxildir.        

Bir  sira  metalların  havada  oksidləşməsindən  əmələ  gələn 

oksid təbəqəsi metalın səthinı çıx örtərək metalı ətraf mühitdən 

təcrid edir. Odur ki, belə metallar adi şəraitdə korroziyaya qarşı 

davamlı  olurlar.  Bu  metallara  Zn,  Al,  Sn  və  s.  misal  göstərə 

bilərik. 

Kimyəvi  korroziyanın  termodinamikası. 

Kimyəvi  korro-

ziya  yüksək  temperaturda  oksidləşdirici  qaz  (O

2

,  halodenlər, 

SO

2

) mühitində metalın Hibbs enerjisinin azalması istiqamətin-

də  (∆G  <  0)  baş  verən  öz-özunə  dağılma  prosesidir.  Kimyəvi 

korroziya  mahiyyət  etibarilə  oksidləşmə-reduksiya  reaksiyası 

olub  elektronların  metal  reduksiyaedicidən  oksidləşdirici  qaza 

keçmə reaksiyasından ibarətdir. 

Qaz korroziyası kimi metalın oksigen mühitində korroziyası 

ilə tanış olaq:

 

 

                              n

M + 

2

m

O

2

 = M

n

O

m

 

 

Termodinamık baxımdan göstərilən proses öz-özünə baş ve-

rən  reaksiyalara  aid  olub  Hibbs  enerjisinin  azalması  ilə  gedir. 

Bəsit  maddələrin  əmələ  gəlməsinin  Hibbs  enerjisi  dəyişməsi 

sıfıra bərabərdir (∆

ƒ

G = 0). Deməli, yuxarıdakı tənlik üzrə Hibbs 

 

381

enerjisi dəyişməsi alınan oksidin əmələ gəlməsinin Hibbs ener-

jisi dəyişməsinə (∆

ƒ

G

3

2

O

Al

) bərabərdir. Metalların oksigenlə ok-

sidləşmə reaksiyasının Hibbs enerji dəyişməsi aşağıdaki reaksi-

ya tənliyi ilə hesablana bilər: 

 

                    

2

0

.

mRT

G

G

reak

+

∆

=

∆

 ln

2

O

p

                      10.1

 

 

Burada ∆G

0 

- reaksiyanın standart Hibbs enerjisi dəyişməsi, 

2

O

p

-isə oksigenin parsial təzyiqidir. ∆G

0

 məlumat kitablarından 

götürülür. 

Əksər metalların oksidləşmə reaksiyaları üçün Hibbs enerji 

dəyişməsi sıfırdan kiçik olur. Bu da onların oksigenin atmosfer 

təzyiqində korroziyasının mümkünlüyünü göstərir. 

Kimyəvi  korroziyanın  kinetikası.

  Kimyəvi  korroziyanın 

sürəti bir çox amillərdən, birinici növbədə korroziya məhsulları-

nın  xarakterindən  asılıdır.  Oksidləşmə  prosesində  metalın  sət-

hində  bərk  oksid  təbəqəsi  əmələ  gəlir.  Korroziyanın  davam  et-

məsi  üçun  metal  ionlarının  və  ya  oksigenin  və  ya  hər  ikisinin 

oksid  pərdəsi  vasitəsilə  diffuziyası  tələb  olunur.  Metal  ionu 

neytral metal atomundan kiçik radiusa malik olduğundan metal-

oksid sərhəddindən metal ionları oksid pərdəsinin səthinə doğru 

diffuziya  edir.  Eyni  zamanda  göstərilən  istiqamətdə  elektronlar 

yer  dəyişmiş  olur.  O

2-

-ionları  isə  oksigen  atomuna  nisbətən 

böyük  ölçüyə  malik  olduğundan  metal-qaz  sərhəddindən  oksid 

təbəqəsinin daxilinə oksigen ionları deyil onun atomları diffuzi-

ya edir və burada ionlaşdıqdan (O+2e→O

2-

) sonra metal ionları 

ilə qarşılıqlı təsirdə olub oksidlər əmələ gətirir. 

Korroziyanın  sürəti  oksid  təbəqəsinin  tamlığından,  onun 

müdafiə xassələrindən və onda çatların olmasından və s. asılıdır. 

Korroziya məhsullarının metalın səthində əmələ gətirdikləri ör-

tük adətən kövrək və az plastikliyə malik olur. Odur ki, örtükdə 

çatların əmələ gəlməsi və onun dartılmaya davamlılığı göstərilən 

 

382

xassələrlə  bağlı  olur.  Bu  da  öz  növbəsində  korroziya  məhsul-

larının (oksidlərin) həcmi (V

ok

.

) ilə bu məhsulları əmələ gətirən 

metalın həcmi (V

m

) arasındakı nisbətdən asılıdır: 

 

                              

.

.

.

ok

M

M

ok

M

ok

nM

M

V

V

ρ

ρ

=

                                 10.2 

Burada  M

ok. 

-  oksidin  həcmi, 

M

ρ

-metalın  sıxlığı,  n–oksid 

molekulunda  atomların  sayı,  M

M 

-metalın  molyar  kütləsi, 

.

ok

ρ

- 

isə oksidin sıxlığıdır. 

V

ok.

/V

M

 

< 1 olduqda əmələ gələn oksid təbəqəsi öz tamlığını 

saxlaya bilmədiyindən metalı qoruya bilmir. Belə metallarda ok-

sid  təbəqəsinin  qalınlığının  artma  sürəti  zamandan  asılı  olma-

yaraq praktiki dəyişməz qalır (şək.10.1). 

Örtüyün  qalınlığı  oksidlkəşməyə  sərf  olunan  zamanla  düz 

mütənasibdir: 

 

                             

τ

δ

k

=

                                              10 .3 

 

 

Burada 

δ

-örtüyün  qalınlığı, 

k

-mütənasiblik  əmsalı, 

τ

-isə 

oksidləşməyə sərf olunan zamandır. 

Qələvi  və  qələvi-torpaq 

metallarında oksid pərdəsinin 

qalınlaşma  sürəti  göstərilən 

tənlik  üzrə  xətti  xarakter  da-

şıyır.  Temperaturun  artması 

bu  metalların  sürətlə  oksid-

ləşməsinə səbəb olur. Əmələ 

gələn  oksidlər  boş  quruluşa 

malik olur və reaksiyadan ay-

rılan  istiliyin  ətraf  mühitə 

ötürülməsini 

çətinləşdirir. 

Odur ki, metalın qızması baş 

verir  və  bu  da  oksidləşməni 

kəskin artırmış olur. 

Şəkil 10.1. Müdafiə örtüyü 

qalınlığının (

δ

)

 artma sürətinin 

zamandan asılılığı: 1) xətti;  

2) parabolık; 3) loqarifmik 

 

 

383

Əmələ  gələn  oksid  pərdəsinin  qalınlığının  zamandan  asılı 

olaraq  xətti  artması  yüksək  temperaturda  uçucu  oksidlər  əmələ 

gətirən  metallar  (V,  W  və  Mo)  üçün  də  müşahidə  olunur 

(şək.10.1; 1). 

Kimyəvi korroziya zamanı bütov örtük əmələ gətirən  metal-

larda  (V

ok.

/V

M

 

>  1)  reagentlərin  örtük  vasitəsi  ilə  diffuziyası   

korroziya prosesini tormozlaşdırmış olur. Örtüyün qalınlığı art-

dıqca  onun  sonrakı  inkişafı  daim  ləngiməyə  məruz  qalır.  Belə 

metalların  (Fe,  Co,  Ni,  Mn,  Ti)  oksidləşmə  sürəti  parabolik 

xarakter daşıyır (şək.10.1; 2). Bu hallar üçün örtüyün qalınlığı-

nın müxtəlif amillərdən asılılığıı sadə şəkildə aşağıdakı tənliklə 

ifadə oluna bilər. 

 

                                         

2

2

O

kDc

=

δ

τ

                               10.4 

 

Burada k - sabit kəmiyyət, D -ionun diffuziya əmsalı, 

2

O

c

-

qazda  oksigenin  qatılığı, 

τ

-isə  zamandır.  Bəzi  metallarda  (Zn, 

Al,  Cr)  örtüyün  qalınlığının  zamandan  asılılığı  loqarifmik 

xarakter daşıyır (şək.10.1; 3). 

 

                                         

k

=

δ

ln

τ

                                     10.5 

 

Burada k-sabit kəmiyyətdir. 

Oksigenlə  yanaşı  bir  sıra  qazlar  da  yüksək  temperaturda  

metala  qarşı  aqressiv  xassələrə  malikdir.  Ən  çox  aqredsivliyə 

malik  qazlara  ftor,  xlor,  kükürd  4-oksid,  hidrogen-sulfid  daxil-

dir. Onların aqresivliyi müxtəlif metallara qarşı müxtəlifdir. Mə-

sələn, alüminium və onun ərintiləri, xrom və tərkibində yüksək 

miqdarda xrom olan poladlar havada oksigenə qarşı davamlı ol-

duqları  halda,  atmosferdə  xlor  iştirakına  qarşı  tamamilə  da-

vamsız olurlar. Nikel kukurd 4-oksid mühitində davamlı oldüğu 

halda, mis bu mühitdə davamsızdır və s. 

Metalların  korroziya  sürətinin  müxtəlif  mühitdə  müxtəlif 

olması birincı növbədə metalların səthində əmələ gələn müdafiə 

 

384

pərdələrinin  xassələri  ilə  bağlıdır.  Xarıci  mühitin  tərkibi  dəyiş-

dikdə müdafiə pərdəsinin tərkibi və fiziki-kimyəvi xassələri də-

yişir.  Digər  tərəfdən  müxtəlif  reagentlər  müdafiə  pərdəsindən 

müxtəlif sürətlə diffuziya edir. 

Beləliklə, kimyəvi korroziyanın sürəti birinci növbədə  me-

talın təbiətilə müəyyən olunan qoruyucu pərdənin xassələrindən 

və temperaturdan asılıdır. 

 

 

10.2. ELEKTROKĐMYƏVĐ  KORROZĐYA 

 

Elektrokimyəvi  korroziya  ionkeçirici  mühitdə  metalın  (re-

duksiyaedicinin) anod oksidləşməsi,  

                             

                                 M - ne → M

n+

 

 

oksidləşdiricinin isə katod reduksiyası 

 

                                  Ox + ne → Red 

 

proseslərini  özündə birləşdirir. 

Korroziya  zamanı  oksidləşdirici  rolunu  O

2

,  Cl

2

,  H

+

,  Fe

3+

, 

NO

3

-

 və s. oynaya bilər. Bir çox hallarda korroziya zamanı oksi-

genin reduksiyası baş verir: 

           Neytral və ya qələvi mühitdə: 

 

                           O

2

 + 2H

2

O +4e → 4OH

-

 

 

            Turş mühıtdə: 

 

                           O

2

 + 4H

+

 +4e → 2H

2

O  

 

             Hidrogenin ayrılması: 

 

                                  2H

+

 + 2e→H

2 

 

385

Oksigenin iştirakı ilə  gedən elektrokimyəvi korroziya oksi-

gen udulmaqla korroziya 

(şək.10.2), hidrogen ionlarının iştirakı 

ılə  gedən  elektrokimyəvi  korroziya  isə  hidrogen  ayrılmaqla 

korroziya

 adlanır (şək.10.3). Elektrolit rolunu duzların, turşula-

rın və əsasların məhlulları, tərkibində oksigen, karbon qazı, kü-

kürd  4-oksid  olan  atmosfer  suyu,  dəniz  suyu,  torpaq  suyu 

oynaya bilər.  

Elektrokimyəvi  korroziyada  anod  və  katod  reaksiyaları  ilə 

yanaşı metalda elektronların, məhlulda isə ionların hərəkəti baş 

verir. Elektrokimyəvi korroziyalarda həmçinin ikinci tərtib reak-

siyalar da meydana çıxır. Məsələn, metal ionları katod reaksiyası 

hesabına  mühitdə  qatılığı  artan  OH

-

  -ionları  ilə  Me(OH)n  tər-

kibli hidroksidlər əmələ gətirir: 

 

                       M

n+ 

+ nOH

-

  → M(OH)

n

                                                        

 

Elektrokimyəvi korroziyanın qalvanik elementdə gedən pro-

sesdən  əsas  fərqi  onda  xarici  dövrənin  olmamasıdır.  Belə  ki, 

korroziya  zamanı  elektronlar  metaldan  xaricə  çıxmayaraq  me-

talın daxilində hərəkət edirlər. Metalın oksidləşməsinin kimyəvi 

enerjisi  iş  şəklində  deyil,  istilik  şəklində  meydana  çıxır.  Elek-

trokimyəvi korroziyanı iki növə ayırmaq olar. 

1.Öz-özünə əmələ gələn qalvanik dövrədə metalın anod ro-

lunu oynayaraq oksidləşməsi. Belə elektokimyəvi korroziya qal-

vanokorroziya

 adlanır. 

2.Xarici cərəyan mənbəyindən ayrılan cərəyanın (azan cərə-

yanın) təsirindən öz-özünə yaranan elektroliz sistemində metalın 

anod  rolunu  oynayaraq  oksidləşməsi.  Bu  tip  elektrokimyəvi 

korroziya elektrokorroziya adlanır. 

Qalvanokorroziyada metal adətən anod rolunu oynayır. Ka-

tod rolunu isə elektronkeçiriciliyinə malik çox müxtəlif maddə-

lər oynaya bilər. Buraya anoda nisbətən daha elekronofilliyə ma-

lik  metallar,  məsələn,  Sn,  Pb,  Hg,  Aq  və  s.;  elektronkeçiricili-

 

386

yinə  malik  çox  müxtəlif  qeyri-metal  materiallar,  məsələn,  pas, 

qrafit dənəcikləri,  kömür, sementit (Fe

3

C) və s. daxildir. 

Korroziyaya  uğrayan  metalda  əmələ  gələn  elektrod  sahələ-

rinin ölçülərinə görə qalvanokorroziya mikro- və makroqalvano-

korroziyaya ayrılır. 

Mikroqalvanokorroziya. 

Bu  korroziyanın  əsasında  metalın 

qeyri-bircinsli  səthinin  ionkeçirici  mühitlə-elektrolitlə  təmasda 

olduqda çox sayda mikroqalvanik cütlərin əmələ gəlməsi durur. 

Belə qalvanik cütlərin eyni vaxtda işləməsi əsas metalın korro-

ziyasına səbəb olur. Mikroqalvanik korroziyaya misal olaraq po-

ladın korroziyası ilə tanış olaq.  

Məlumdur ki, polad nəmli havada olduqda korroziyaya  mə-

ruz qalır. Bu zaman havanın nəmi  nə qədər çox olarsa korroziya 

bir  o  qədər  sürətlə  davam  edir.  Metalın  səthini  örtmüş  su  pər-

dəsinin    tərkibində  H

+

,  OH

-

,  HCO

3

-

,  həll  olmuş  O

2

  və  s.  olur. 

Odur ki, bu təbəqə elektrolit kimi ionkeçirici faza rolunu oynayır. 

Nəticədə dəmir anod, onun tərkibinə daxil olan qarışıqlar, məsə-

lən, qrafit isə katod rolunu oynayaraq ionkecirici faza ilə birlikdə 

çoxlu sayda qalvanik cütlər əmələ qətirir. Bu cütlərin eyni vaxtda 

işləməsi  poladın  elektrokimyəvi  korroziyasına  səbəb  olur.  Bu 

korroziyanın əsasında duran prosesləri sxematik göstərək: 

 

+ (Fe) Anod prosesi:        2Fe - 2e → 2Fe

2

  

 

– (qrafit) Katod prosesi:  O

2

 + 2H

2

O + 4e → 4OH

-

 

 

 Đkinci tərtib reaksiyalar: 

 

1.Dəmir 2-hidroksidin əmələ gəlməsı: 

             

2Fe

2+

 + 4OH

-

 = 2Fe(OH)

2

 

 

2.Oksigenin və nəmin təsirindən qonur rəngli hidratın əmələ 

gəlməsı: 

 

387

           4Fe(OH)

2

 + O

2

 + 2H

2

O = 4Fe(OH)

3 

 

1. 

Qismən dehidratlaşma: 

                                                     O 

                        Fe(OH)

3 

→ Fe         + H

2

O 

                                                      OH                              

                      O 

 Fe(OH)

3 

→ Fe             və  ya Fe

2

O

3

.H

2

O tərkibinə görə  ən  çox  

                      OH 

təsadüf  olunan   qonur  rənglı pasın tərkibini təqribi ifadə edir.