Ə. A.ƏLBƏndov

        

CaH

2

  çöl  şəraitində  hidrogenin  alınmasında,  su  uducu  mad-

də, Ca(OH)

2

 tikinti işlərində ağardıcı material kimi, CaCl

2

 tibbdə, 

CaC

2

 asetilenin alınmasında (

CaC

2

+2H

2

O=Ca(OH)

2

+C

2

H

2

) istifadə 

edilir və s.

 

 

                  

11.6. BƏZĐ  p - METALLARININ KĐMYASI

 

 

p

-metalları atomlarının xarici elektron təbəqəsinin p-yarım-

səviyyəsində  birdən  üçə  qədər  elektron  olur  (np

1-3

).  Belə  me-

tallara  Al, Ga, Đn, Tl, Sn, Pb, Bi daxildir. Bu metallara həmçinin 

Sb  və  At  polimetallarını  (bax  11.1.  Metallar  və qeyri-metallar) 

da daxil edirlər. Göstərilən 

p

-metallarından ən çox texniki, vacib 

metallar kimi Al, Sn və Pb-la tanış olaq. 

Alüminium  (...ns

2

np

1

).

 Alüminium yer qabığında yayılma-

sına  görə  (kütlə  payı  ilə  8,8  %)  oksigen  və  silisiumdan  sonra 

üçüncü yer tutur . 

Əsas  təbii  birləşmələrinə

  boksit 

Al

2

O

3

.nH

2

O,

  alunit 

K

2

SO

4

.

 

Al

2

(SO

4

)

3

.

 

2Al

2

O

3

. 

6H

2

O, nefelin  Na

2

O 

.

Al

2

O

3 

. 

2SiO

2

 daxildir.  

 

431

Alüminiumu Al

2

O

3

 və kriolit Na

3

AlF

6

 (kütlə payı 92-94%) 

qarışığının ərimiş məhlulunun elektrolizindən alırlar. O, gümüşü 

ağ rəngli yüngül metaldır (t

ər.

 = 660

o

 S, t

qay.

 = 2500

o

 S). Yüksək 

elektrik və istilik keçiriciliyinə malikdir. +3 oksidləşmə dərəcəsi 

göstərir. 

Alüminium  kimyəvi  aktiv  metallar  sırasına  daxildir,  qüv-

vətli reduksiyaedicidir (

V

E

Al

Al

o

66

,

1

/

3

−

=

+

). Birləşmələrində +3 

oksidləşmə  dərəcəsi  göstərir.  Otaq  temperaturunda  oksigenlə, 

xlorla, bromla qarşılıqlı təsirdə olur. 800

o

 S-də azotla reaksiyaya 

daxil olaraq alüminium nitrid 

AlN

 əmələ gətirir. Ftorla qarşılıqlı 

təsirdə səthi AlF

3

–dən ibarət passiv pərdə ilə örtülür. Kompleks 

birləşmələrində 4 və 6 koordinasiya ədədi ilə xarakterizə olunan 

tetraedrik və oktaedrik  quruluşlu komplekslər əmələ  gətirir. 

Alüminium oksigenlə qarşılıqlı təsirdə onu korroziyadan qo-

ruyan  oksid  pərdəsi  ilə  örtülür.  Bunun  nəticəsi  olaraq  alümi-

nium qatı nitrat və sulfat  turşuları ilə təsirdə olmur. 

Amfoter  metaldır,  oksid  və  hidroksidləri  də  daxil  olmaqla 

turşu və qələvi məhlullarında həll olur: 

 

                 2Al + 2OH

-

 + 6H

2

O = 2[Al(OH)

4

]

-

 + 3H

2 

                 Al

2

O

3

 + 2OH

-

 + 3H

2

O = 2[Al(OH)

4

]

- 

                 Al(OH)

3

 + OH

-

 = [Al(OH)

4

]

- 

 

Qatı qələvi məhlulu ilə təsirdə [Al(OH)

6

]

3-

 alınır. 

Alüminium  hidroksid  suda  praktiki  həll  olmayan əsasdır. 

onu  alüminiumun  həll  olan  duzu  məhluluna  qələvilərin  təsirin-

dən  alırlar.  Zəif  əsas  olduğundan  Al

3+

duzları  sulu  məhlullarda 

hidroliz edir: 

               

      

     Al

3+

 + H

2

O     AlOH

2+ 

+ H

+ 

                    AlOH

2+ 

+ H

2

O     Al(OH)

2

+

 + H

+

  

 

Alüminiumun  sulfat,  nitrat,  xlorid  duzları  suda  yaxşı  həll 

olur. Al

3+

 çox  zəif  əsasi  xassəli olduğundan  onun  zəif  turşu-

→ 

← 

→ 

← 

 

432

larla  (karbonat,  sulfid  və  s.)  duzları  sulu  məhlullarda  tam  hid-

roliz edirlər. Odur ki, sulu məhlullarda Al

3+ 

duzlarına həll olan 

karbonat və ya sulfidlərlə təsir etdikdə alüminiumun karbonat və 

ya  sulfidi  deyil,  bu  duzların  axıra  qədər  hidroliz  məhsulu  olan 

Al(OH)

3

  əmələ gəlir. Məsələn: 

 

           2Al

3+

 + 3CO

3

2-

 + 3H

2

O      2Al(OH)

3

↓ + 3CO

2 

 

Al

2

O

3

-ün təbiətdə korund  adlanan  kristal formasına rast gə-

linir. Olduqca yüksək bərkliyə malikdir. Qarışıqlarla rənglənmiş 

şəffaf qırmızı (rubin) və göy (sapfir) növləri qiymətli daş kimi 

istifadə  olunur.  Hazırda  alüminium  oksidi  elektrik  sobalarında  

əritməklə süni rubinlər əldə edirlər. Onlar bəzək işləri ilə yanaşı 

dəqiq  cihazların  hissələrinin  hazırlanmasında  və  digər  texniki 

məqsədlərlə  tətbiq  olunur.  Tərkibində  az  miqdar  xrom  3-oksid 

qa-rışığı olan rubindən istiqamətlənmiş monoxromatık süalanma 

əmələ gətirən kvant generatorları - lazerlər kimi istifadə olunur. 

Boksiti  közərtməklə  alund  adlanan  Al

2

O

3

-ün  şəkildəyişməsini 

alırlar. Alund abraziv və odadavamlı material kimi tətbiq edilir. 

Al(OH)

3

-ün  400

0

S-də  termiki  parçalanmasından  alınan  Al

2

O

3

 

suyu yaxşı udur, adsorbent kimi tətbiq edilir. 

AlCl

3

  üzvi  sintezdə,  KAl(SO

4

)

2

.

12H

2

O  dərilərin  aşılanma-

sında, toxuculuq sənayesində və içməli suların təmizlənməsində 

istifadə olunur. 

Yüksək möhkəmlik, plastiklik, korroziyaya qarşı davamlılıq, 

elekltrik keçiricilik xassələrinə və zəhərli olmamasına görə alü-

minium çox geniş tətbiq sahələrinə malikdir. O, elektrik naqillə-

rinin  və  kondensatorların,  kimyəvi  cihazların,  qab-qacaqların, 

farmasevtik  və  qida  sənayesi  uçun  falqaların  hazırlanmasında 

istifadə  edilir.  Alüminium  ərintiləri:  düralümin  (küt.payı:  Al-

94%,  Cu-4%,  Mq,  Si,  Mn-hər  biri  0,5%)  və    silumin  (Al-85-

95%,  Si-10-14%,  Na-0,1%)  konstruksiya

 

materialı  kimi  avto-

mobil,  aviasiya,  kosmik,  gəmiqayırma  və  digər  sənaye  sahələ-

rində tətbiq edilir. Alüminium həmçinin lehirləyici komponenet 

kimi bir çox ərintilərin tərkibinə daxildir. 

→ 

← 

 

433

Qalay  və  qurğuşun  (...ns

2

np

2 

). 

Yer  qabığında  nisbətən 

yayılmış  elementlər  sırasına  daxildirlər.  Cəd.11.5-də  qurğuşun 

və qalayın yer qabığında yayılması, əsas mineralları və alınma-

ları verilmişdir. 

         

 

Asan əriyən (t

ər.Sn

 = 232

o

 S; t

ər.Pb

 = 327

o

 S), yumşaq, uyğun 

olaraq    gümüşü  ağ  və  göyümtül  rəngli  metallardır.  Qalay  ağ 

qalay  (

β

-forma)  və  boz  qalay  (

α

-forma)  adlanan  allotropik 

şəkildəyişmələr əmələ gətirir. Bu şəkildəyişmələrin xüsusi çəki-

ləri bir-birindən əsaslı fərqlənir (7,3 q/sm

3

 və 5,75 q/sm

3

). Odur 

ki,  ağ  qalay  boz  qalaya  çevrildikdə  qalay  toz  halına  düşür.  Bu 

hal qalay cuması adlanır. Ağ qalay 14

0

S-dən  yuxarı, boz qalay 

isə  14

0

S-dən  aşağı  temperaturlarda  davamlıdır.  Ağ  qalayın  boz 

qalaya çevrilməsı -30

o

 S-dən aşağı temperaturlarda sürərtlə baş 

verir. 

Qalay və qurğuşun üçün +2 və +4 oksidləşmə dərəcəsi xa-

rakterikdir. Sn

2+

 ionları qüvvətli reduksiyaedici olduğundan sulu 

məhlullarda hava oksigeni ilə tədricən Sn

4+

 ionlarına oksidləşir. 

Qurğuşunda isə əksinə, yəni Pb

4+

 ionları qüvvətli oksidləşdirici 

olduqlarından asanılqla Pb

2+

 ionlarına reduksiya olunurlar. Mə-

sələn:  

                         SnCl

2

 + FeCl

3

 = SnCl

4

 + FeCl

2

 

                        

                         PbO

2

 + 4HCl = PbCl

2

 + Cl

2

+2H

2

O 

 

Cədvəl 11. 5. Sn  və Pb –nun

 

yer qabığında yayılması,  

əsas mineralları və  alınması 

 

 

 

Metal 

Yayılması, 

 % ,(küt.p) 

          Əsas mineralları 

           Alınması 

Sn 

8.10

-2 

     SnO

2

-qalay daşı    

             (kassiterit) 

SnO

2 

+ 2C = Sn + 2CO 

Pb 

1,6.10

-3 

    PbS-qurğuşun parıltısı    

             (qalenit) 

2PbS + 3O

2 

= 2PbO +   

                       + 2SO

2 

 

PbO

2 

+ 2C = Pb + 2CO

 

 

434

Qalay  otaq  temperaturunda  havada  oksidləşmir.  Ərimə 

temperaturundan yuxarı temperaturda oksidləşərək SnO

2

-yə çev-

rilir. Qurğuşun isə havada sürətlə oksidləşərək onu korroziyadan  

müdafıə edən oksid təbəqəsi ilə örtür. 

Qalay və qurğuşun su ilə təsirdə olmur. Lakin havanın işti-

rakı ilə su qurğuşunu korroziyaya uğradır: 

 

                  2Pb + O

2

 + 2H

2

O = 2Pb(OH)

2 

 

 Duru xlorid və sulfat turşuları qalayala şox zəif, qurğuşunla 

işə praktiki təsirdə olmur. Bunun səbəbı hidrogenin bu metallar 

üzərində ifrat gərginliyə malik olması, PbCl

2

 və PbSO

4

-ün  suda 

pis həll olması ilə bağlidlr. 

Qatı xlorid və sulfat turşularında hər iki metal həll olur.  Qa-

tı sulfat turşusunun qurğuşuna təsiri PbCl

2

 və  PbSO

4

-dən fərqli 

olaraq əmələ gələn Pb(HSO

4

)

2

-ün suda həll olması ilə əlaqədar-

dır: 

                 

     M + 2HCl(qatı) = MCl

2

 + H

2

↑   

     Sn + 4H

2

SO

4

(qatı) = Sn(SO

4

)

2

 + 2SO

2

↑ + 4H

2

O 

     Pb + 3H

2

SO

4

 (qatı)= Pb(HSO

4

)

2

 +SO

2

↑ + 2H

2

O 

 

Nitrat  turşusu  hər  iki  metalı  özündə  həll  edir.  Bu  zaman 

Pb(NO

3

)

2

,  turşunun  qatılığından  asılı  olaraq  Sn(NO

3

)

2

  və 

H

2

SnO

3 

alınır:  

 

      4Sn + 10HNO

3

(duru) = 4Sn(NO

3

)

2

 +NH

4

NO

3

 + 3H

2

O 

 

      Sn + 4HNO

3

(qatı) = ↓H

2

SnO

3

 + 4NO

2

↑ + H

2

O 

 

Qalay  və  qurğuşun  PbO,  SnO,  SnO

2

,  PbO

2

,  Pb

2

O

3

,  Pb

3

O

4

 

tərkibli  oksidlər  əmələ  gətirir.  Pb

2

O

3

  və  Pb

3

O

4

  qarışıq  oksidlər 

(PbO.PbO

2

;  2PbO.PbO

2

)  hesab  edilir.  PbO,  SnO  uyğun  gələn 

əsaslar suda az həll olan birləşmələrdir. Onları Pb(II) və Sn(II)-

 

435

nin  həll  olan  duzu  məhlullarına  qələvi  məhlullarının  təsirindən 

almaq olar:  

   

                  M

2+

 + 2OH

-

 = M(OH)

2

↓ 

 

Pb,  Sn,  PbO  və  SnO  və  bu  oksidlərə    uyğun  gələn  əsaslar 

amfoter xassəli olub qələvi məhlullarında həll olurlar:  

 

              M + 2KOH +2H

2

O =K

2

 [M(OH)

4

] + H

2 

              MO + 2KOH + H

2

O =K

2

 [M(OH)

4

] 

              M(OH)

2

 + 2KOH = K

2

[M(OH)

4

] 

 

Sn

2+

-nin  xlorid,  sulfat,  nitrat,  Pb

2+

-nin  nitrat  duzları  suda 

həll olurlar. 

  Qurğuşun və onun birləşmələri çox zəhərlidir.  

Qalay  qədim  dövrlərdən  insanlara  məlum  olan  bir  metal 

kimi  hal-hazırda  texnikanın  müxtəlif  sahələrində  geniş  tətbiq 

olunur. Qalay havaya qarşı davamlıdır, polad əşyaların qalay ör-

tüyü üzvi turşu mühitində anod örtüyi rolunu oynayır, korroziya 

məhsulu zəhərli deyildir. Odur ki, qalay konservləşdirmə səna-

yesində istifadə olunan qalaylanmış dəmir tənəkələrin hazırlan-

masında geniş istifadə olunur. 

Qalayın sürmə və mislə ərintisi diyircəkli yastıqların hazır-

lanmasında, qurğuşunla ərintisi lehimləmədə istifadə olunur. Le-

hirləyici metal kimi bir şıra ərintilərın tərkibinə daxildir. 

Đstehsal  olunan  qurğuşunun  əsas  hissəsi  akkumlyatorların, 

kabellərin  örtüklərinin  hazırlanmasında, 

γ

-şüalardan  qorunma-

da istifadə olunur. 

Birləşmələri içərisində əsas praktiki əhəmiyyət kəsb edənlərı 

PbO və PbO

2

-dir. PbO optiki və büllur şüşələrin hazırlanmasın-

da istifadə olunur. Pb

3

O

4

-surik (parlaq-qırmızı), PbCrO

4

 (narın-

cı-qırmızı)  və  2PbCO

3

.

Pb(OH)

2

  (qurğuşun  ağardıcısı)  lak-boya 

istehsalında  tətbiq olunur. 

 

 

436

11.7. d - ELEMENTLƏRĐ  KĐMYASININ  ƏSAS 

QANUNAUYĞUNLUQLARI

 

                 

Elektron  quruluşları. 

Əksər  d-elementlərinin  xarici  elek-

tron təbəqəsinin ns səviyyəsində iki (ns

2

), xaricdən daxilə ikinci 

elektron  təbəqəsinin  d-yarımsəviyyəsində  isə  birdən  ona  qədər 

[(n-1)d

1-10

] elektron olur. Kənara çıxmalar, yəni ns-yarımsəviy-

yəsindən bir  elektronun, palladiumda isə iki elektronun (n-1)d-

yarımsəviyyəsinə  keçməsi  ΙB  qrup  elementlərində  [(n-1)d

10

ns

1

] 

və  VB  (Nb  ...4d

4

5s

1

),  VΙB  (Cr  ...3d

5

4s

1

 

və  Mo  ...4d

5

5s

1

)  və 

VΙΙΙB (Ru..4d

7

5s

1

; Rh ...4d

8

5s

1

;

 Rt ...5d

9

6s

1

; Pd ...4d

10

5s

0

) qrup-

larının bəz elementlərində də baş verir. Belə kənara çıxmaların 

energetik baxımdan izahı paraqraf 1.5-də verilmışdir. Dövri sis-

temdə d-elementləri dövri sistemin ortalarında s və p-elementləri 

arasında  yerləşir  və  keçid  elementləri  adlanır.  Bu  elementlərin 

formalaşdırıcı elektronları d-elektronlarıdır. ns, np və (n-1)d-ya-

rımsəviyyələri  arasında  enerji  fərqi  az  olduğundan  bəsit  mad-

dələrin  (metalların)  əmələ  gəlməsində  ns  və  np-səviyyələri  ilə 

yanaşı,  qismən  (n-1)d-səviyyəsi  də  keçiricilik  zonasının    mey-

dana çıxmasında iştirak edir. Metalların keçiricilik zonasında hər 

atoma düşən delokallaşmış d-elektronlarının sayı 1,5-2,5 arasın-

da  dəyişir.  Odur  ki,  d-metalları  bir  qayda  olaraq  kub  və  ya 

heksaqonal  sistemdə kristallaşırlar.  

d-

keçid  elementləri  xarici  elektronlarının  sayına  [iki  (əksər 

hallarda)  və  ya  bir]  görə  sərbəst  halda  metalı  parlaqlığa  malik 

elektriki, istiliyi yaxşı keçirən plastiki metallardır. 

d

-metallarının  mühüm  xüsusiyyətlərindən  biri  qonşu  atom-

lar  arasında  d-elektronları  hesabına  kovalent  rabitənin  əmələ 

gəlməsidir  ki,  bu  da  metalların  xassələrinə  əsaslı  təsir  göstərir. 

Belə ki, dövrlərdə elementdən elementə keçdikcə d-elektronların 

sayının  dəyişməsi  metalların  fiziki  və  kimyəvi  xassələrinin  də-

yişməsinə səbəb olur.  

Eyni  qrup  daxilində  elementin  sıra  nömrəsinin  artması  ilə  

elektron quruluşunda baş verən dəyişikliklər bir neçə  səbəblərlə 

bağlı olur. Bu səbəblərə boş f, sonra isə g-orbitallarının meydana 

 

437

çıxması,  s-elektronlarının  əv-

vəlcə d, sonra isə f və d-ekran-

ları  altına  düşməsi  və  f-sıxılma 

daxildir. Odur ki, beşinci və al-

tıncı dövrün d-metallarının xas-

sələri  dördüncü  dövrün  d-me-

tallarının  xassələrindən  kifayət 

dərəcədə fərqlənir 

Fiziki  xassələri.

  d-metalla-

rının fiziki xassələrinə lokallaş-

mış  kovalent  rabitədə  iştirak 

edən  qoşalaşmamış  d-elektron-

ları    əsaslı  təsir    göstərir.  VB-

VΙB  qruplarının  d-səviyyəsində 

3-4 elektron olan keçid metalları 

ən  yüksək  ərimə  temperaturuna 

malikdirlər  (şək  11.8).  Bu  elementlər  həmçinin  maksimum 

atomlaşma entalpiyasına malik olurlar (şək. 11.9). 

Xarici  s-yarımsəviyyəsin-

də  bir  elektron  olan  d-metal-

ları  bir  qayda  olaraq  yüksək 

elektrik  keçiriciliyinə  malik 

olurlar. Belə metallara Cr, Mo 

və  xüsusən  Cu,  Ag,  Au 

daxildir.

        

d-

yarımsəviyəsində 

bir  

elektronu    olan    üçüncü  qrup 

elementləri  xassələrinə  görə 

qonşu  qələvi-torpaq  metal-

larına, ikinci qrupun d- səviy-

yəsi tamamlanmış  d-element-

ləri isə qonşu p-elementlərinin 

(qallium yarımqrupu) xassələ-

rinə oxşardır. 

Şəkil 11.8.  d - elementlərinin 

ərimə temperaturunun 

qrupları üzrə dəyişməsi

 

Şəkil 11.9.  d-elementlərinin 

atomlaşma entalpiyasının  

qruplar üzrə dəyişməsi

 

 

438

Kimyəvi  xassələri.

  Bütün  d-metalları  reduksiyaedicidirlər. 

Elektromənfiliyin  (şək.  11.10)  qrupun  nömrəsindən  və  standart 

elektrod  potensiallarının  (şək.11.3)  elementin  sıra  nömrəsindən 

asılılığı  VΙΙΙ-Ι  qrup  metallarında  maksimumdan  keçir.  d-me-

talları içərisində ən qüvvətli reduksiyaedicilər üçüncü qrupun və 

eləcə də ikinci qrupun sink və kadmium metallarıdır. Uyğun ola-

raq  platin  qrupu  və  birinci  qrup  metallarından  başqa  digər  d-

elementləri  turşu  məhlullarından  hidrogen  ayrılmaqla  korro-

ziyaya məruz qalması termodinamik baxımdan mümkündür (∆G 

<  0).  Lakin  əksər  d-elementlərində  oksidlərdən  ibarət  müdafiə 

pərdəsi əmələ gəlir ki, bu da onları passivləşdirərək korroziyaya  

qarşı davamlı edir. Passivləşməyə ən  çox meyilli olan metallar 

ΙV-VΙ qrupun d-metallarıdır. ΙΙΙ-ΙΙ qrup metalları (civədən baş-

qa) turşularla asanlıqla təsirdə olur. Bəziləri isə, məsələn, lantan 

su ilə reaksiyaya girir. d-metallarının ümumi xassələrinə bu me-

talların hamısının dəyişkən oksidləşmə dərəcəsinə malik olmala-

rı  da  daxildir.  Belə  ki,  d-elementlərinin  xarici  elektron  təbəqə-

sində əksər hallarda iki elektron olduğundan onlar  +2 oksidləş-

mə dərəcəsi göstərirlər. d-orbitallarında elektron cütləri olmayan 

elementlərdə  (ΙΙΙ-VΙI  qruplar)  elementlərin  maksimum  oksid-

ləşmə  dərəcəsi  qrupun  nömrəsinə  uyğun  gəlir.  d-orbitallarında 

elektron  cütləri  olan  VΙΙΙ  qrup  elementləri  üçün  yüksək  oksid-

ləşmə dərəcəsi xarakterik deyildir. 

Bu qaydadan birləşmələrində +8 oksidləşmə dərəcəsi  gös-

tərən  Os və Ru kənara çıxır.

 

d-

elementləri birləşmələrinin

 

quru-

luş  və  xassələri  atomların  oksidləşmə  dərəcəsindən  asılıdır. 

Aşağı oksidləşmə dərəcəsinə (adətən +2, bəzən +1) malik metal-

ların  qüvvətli  oksidləşdiricilərlə  birləşmələri  bir  qayda  olaraq 

ion xarakterli olurlar. Bir çox d-elementlərinin zəif oksidləşdiri-

cilərlə birləşmələri (N

2

, B, C, H

2

, S, Si) metalaoxşar birləşmələr-

dən ibarətdir. Belə birləşmələr elektrik cərəyanını keçirirlər. Ək-

sər  d-elementlərinin  aşağı  oksidləşmə  dərəcəsinə  malik  birləş-

mələri reduksiyaedici xassə daşıyırlar. Yüksək oksidləşmə dərə-

cəsinə uyğun gələn birləşmələrdə kimyəvi rabitə polyar-kovalent 

 

439

xassəli olur. Məsələn, TiCl

4

-də xlor atomları titanın d

2

sp 

hibrid 

orbitalları  ilə  polyar-kovalent  rabitə  əmələ  gətirir.  Adi  şəraitdə 

bu birləşmə maye halındadır. d-elementinin  yüksək oksidləşmə 

dərəcəsində  daxil  olduğu  birləşmələr  qüvvətli  oksidləşdirici 

xassə  daşıyırlar.  Bunlara  KMnO

4

,  K

2

CrO

4

,  NH

4

VO

3

  və  s. 

birləşmələri  misal  göstərə  bilərik.  Oksidlərində,  hidrooksidlə-

rində elementin oksidləşmə dərəcəsinin artması ilə onların turşu 

xarakteri güclənir: Məsələn: 

                  

                        Əsaslıq xassələrinin güclənməsi   

          

              

      MnO            Mn

2

O

3

          MnO

2

          MnO

3

            Mn

2

O

7

      

      Mn(OH)

2

     Mn(OH)

3

      Mn(OH)

4

    H

2

MnO

4    

     HMnO

4  

 

                     

Turşu xassələrinin güclənməsi 

   

MnO,  Mn

2

O

3

  əsası  oksidlərə,  MnO

2

  amfoter,  MnO

3

  və 

Mn

2

O

7 

turşu oksidlərinə, Mn(OH)

2

, Mn(OH)

3 

əsaslara, Mn(OH)

4

 

amfoter əsaslara H

2

MnO

4 

və

   

HMnO

4 

(qüvvətli)

 

isə

 

turşulara aid 

birləşmələrdir.  

d-

elementləri  və  onların  ionlarının  xarici    (p  və  s-orbital-

ları)  və  (n-1)d,  bir  çox  elementlərdə  isə  (n-3)f    yarımsəviy-

yələrində boş orbitalların olması keçid elementlərinin kompleks 

əmələgəlməyə yüksək meyillik göstərməsinə səbəb olur.