Ə. Q. Abbasov
Şəkil 19. Çubuq formalı elektrod- torpaqlayıcı xəndəkdə
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Şəkil 19. Çubuq formalı elektrod- torpaqlayıcı xəndəkdə
yerləşdirilmişir. Torpaqda yerləşdirilmiş (torpağa vurulmuş) çubuqların yuxarı polad materialdan hazırlanmış zolaqlarda bir-birinə qaynaq edilir. Çubuq formalı torpaqlayıcıların sayını təyin etmək üçün, qruntun xüsusi elektrik müqavimətini və təhlükəsizlik texnikasının qaydalarına görə tələb olunan torpaqlayıcı quruluşun müqaviməti məlum olmalıdır. Torpaqlayıcılardan axan cərəyana göstərilən müqavimətin qiymətini təxmini hesablamaq olur, dəqiq isə torpaqlayıcı quruluşdan sonra ölçməklə təyin etmək olar. Təbii torpaqlayıcılardan istifadə olunduqda (məsələn, 83 torpaqda yerləşdirilmiş su borularından) onların axma cərəyanına göstərdiyi müqaviməti ölçülür. Əgər bu müqavimət çox olarsa (tələb olunan qiymətdən) təbii torpaqlayıcılardan əlavə süni torpaqlayıcı quruluş yaradılır. Hansının ki, müqaviməti aşağıdakı kimidir. t t t t t t t t t t t t s t r r r r r r r r r . . . . . (2.10) Burada r 1 – torpaqlayıcının normaya görə tələb olunan qiymətidir. Torpaqlamada istifadə olunacaq elektrodların (çubuqların) sayını təyin etmək üçün həm hər bir torpaqlayıcının axma cərəyanına göstərilən müqavimətini, həm də yaxınlıqda yerləşdirilmiş elektrodların qarşılıqlı ekranlaşdırmasının təsirini nəzərə almaq lazımdır. Ekranlaşdırmanın təsirini qiymətləndirmək üçün istifadə əmsalı ( st ) tətbiq olunur və onun qiyməti kitablarda verilir. Şaquli torpaqlayıcılardan ibarət quruluşun hesabatı aşağıdakı qaydada aparılır: 1. Yerə qapanma hesablama cərəyanını nəzərə almaqla “Elektrotexniki qurğularının qaydalarına” görə, torpaqlanmanın tələb olunan müqavimətinin (r t ) qiyməti təyin olunur. 2. İqlim əmsalı (ψ) nəzərə almaqla torpağın xüsusi müqavimətinin ölçülməsilə alınan qiymətlərə görə, torpağın xüsusi müqaviməti təyin olunur. Fəsillərdən (qış və yay) asılı olaraq, torpağın donmasından və ya qurumasından asılı olan iqlim əmsalı nəzərə almaqla torpağın xüsusi elektrik müqaviməti 84 ers hes düsturundan hesablanır. 3. Ölçmə yolu ilə təbii torpaqlayıcının müqaviməti təyin edilir və (2.10) düsturundan istifadə etməklə təbii torpaqlayıcının tələb olunan müqavimətinin qiyməti hesablanır. 4. Tək şaquli torpaqlayıcının müqavimətini onun formasından asılı olaraq aşağıdakı kimi hesablanır. a) uzunluğu 2,5m, diametri 60mm olan polad borunun müqavimətini h b t r 00325 , 0 . düsturdan, b) uzunluğu 5m, diametri 12mm olan polad milindən hazırlanmış torpaqlayıcının müqavimətini h m t r 00227 , 0 . düsturdan, c) uzunluğu 2,5 və 50x50x5mm ölçülü milin müqavimətini isə h buc t r 0034 , 0 . düsturdan hesablanır. 5. Kontur torpaqlanmasında çubuq formalı elektrod torpaqlayıcıların sayını t h ct r r P . 0 düsturdan hesablayırlar. Burada r 0 – tək torpaqlayıcının müqaviməti, st - istifadə əmsalıdır. Daha dəqiq hesablamalarda torpaqda yerləşdirilmiş birləşdirici metal zolaqların müqaviməti nəzərə alınmalıdır. 85 Cərəyanın qiyməti böyük olan qurğularda (500A-dan çox) istifadə olunan torpaqlayıcılar termiki dayanıqlığa hesablanırlar: t I S t t 012 , 0 (2.11) burada I t – torpağa qapanma cərəyanı; ρ – torpağın xüsusi müqaviməti (Om·sm); t – yerə qapanma müddəti, san; S t – torpaqlayıcının torpaqla təmasda olan hissəsinin sahəsi, sm 2 . Torpaqlayıcı naqillər termiki dayanıqlığa aşağıdakı düsturla yoxlanılır: 1 2 t naq I S (2.12) burada S naq – naqilin en kəsiyi; θ – qısa müddətli buraxılan temperatur (polad üçün 400 0 S); α - əmsaldır (polad üçün – 21, alüminium – 74, mis -172); t – cərəyanın axma müddəti. Əgər torpaqlayıcı kontur və ya torpaqlayıcı “ocaq” binadan kənarda yerləşirsə və binanın daxilindəki quraşdırılmış elektrik avadanlıqlarının torpaqlanması tələb olunursa, onlara torpaqlayıcı magistral birləşdirilir. Torpaqlayıcı “ocaqlar”dan binanın içərisində olan torpaqlayıcı konturlara və magistrallara birləşdirici sıxaclar bir neçə yerdə quraşdırılır. Təhlükəsizlik texnikasının qaydalarına görə elektrik avadanlıqlarının gövdələri bir-birinə ardıcıl dövrə şəklində birləşdirməyə icazə verilmir. Bu halda bir elektrik avadanlığının torpaqlayıcıdan açılması, digərlərinin də torpaqlanma dövrəsinin qırılmasına səbəb olur ki, belə hallara da yol vermək olmaz. Bütün torpaqlayıcı polad naqillərlə birləşdirmələr qaynaq üsulu ilə yerinə yetirilir. Elektrik avadanlıqlarını torpaqlayıcı naqillərlə birləşdirmək üçün 86 onlarda qabaqcadan nəzərdə tutulmuş bolt və ya vintlərdən istifadə olunur. Binaların divarlarının səthi və ya digər tikinti konstruksiyaları üzrə torpaqlayıcı naqillər elə quraşdırılmalıdır ki, onları asanlıqla görmək, lazım gəldikdə onlara nəzarət və müqavimətini ölçmək mümkün olsun. Açıq vəziyyətdə olan torpaqlayıcı naqilləri qara rəngləyirlər. Mühafizə sıfırlama naqilləri olaraq, kabelin ayrıca bir damarından, çox naqilli məftillərdən və ya təklikdə quraşdırılmış polad çubuqlardan və zolaqlardan (lent şəklində) istifadə olunur. Naqilləri polad borularda quraşdırdıqda, sıfırlaşdırıcı naqil kimi həmin borulardan və ya kabelin metal örtüyündən istifadə olunur. Torpaqlayıcı quruluşları istismara qəbuldan əvvəl onları icra etmək üçün tələb olunan eskizlər, torpaqlayıcı naqillərin yer altında yerləşdirilməsi işlərinin yerinə yetirilməsi haqda tərtib olunmuş akt və torpaqlayıcı quruluşların sınaq protokolları təqdim olunmalıdır. Torpaqlayıcı quruluşunun sınağı zamanı onun müqavimətini MC-08 tipli cihazla (1) (maqnetoelektrik loqometr prinsipində işləyən, şəkil 20) ölçülür. Şəkil 20-dən göründüyü kimi cihaz rotoru əllə fırladılan sabit cərəyan generatoruna (2) malikdir. Torpaqlayıcının müqavimətini təyin etmək üçün cihazda əlavə torpaqlayıcı (B) və zond (3) quraşdırılıb. Torpaqlayıcı quruluşlar (istismarda olan) pasportla təmin edilir. Pasportda torpaqlayıcının sxemi, əsas texniki və hesabi kəmiyyətləri, müşahidələrin, sınağın və təmirin nəticələri (istismar zamanı aparılmış) verilir. Torpaqlayıcı quruluşun texniki vəziyyətini təyin etmək 87 üçün periodik (dövrü) olaraq aşağıdakılar yoxlanılır və ölçmələr aparılır: Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|