Egoizm va altruizm tushunchalari

Egoizm va altruizm

Egoizm va altruizm

tushunchalari

Egoizm (fransuzcha egoisme; lotincha ego – men) – ijtimoiy borliqda shaxsiy manfaatlarning inson faoliyatining bosh maqsadi hamda jamiyat va atrofdagilarga munosabatni baholashning asosiy mezoniga aylanganini ifoda etuvchi hayotiy faoliyat prinsipini anglatuvchi atama

• Egoizm (fransuzcha egoisme; lotincha ego – men) – ijtimoiy borliqda shaxsiy manfaatlarning inson faoliyatining bosh maqsadi hamda jamiyat va atrofdagilarga munosabatni baholashning asosiy mezoniga aylanganini ifoda etuvchi hayotiy faoliyat prinsipini anglatuvchi atama

Egoizm vujudga kelishi quldorlik jamiyatining yemirilishi va xususiy mulkning vujudga kelishi bilan paydo bo‘lgan va jamiyatning bo‘linishi, uning tarkibida faoliyati o‘z ijtimoiy maqomini saqlash va mustahkamlashga qaratilgan individlar va yopiq guruhlarning shakllanishi bilan uzviy bog‘liqdir. Tovar xo‘jaligi, ayniqsa, kapitalistik ishlab chiqarish usulining rivoji egoizm tamoyilini turli axloqiy konsepsiyalarga asoslangan inson faolligining universal mezoniga aylantiradi. Ommaviy axloqiy ongda cheklanmagan egoizm hamisha qoralanib, altruizm tamoyili unga qarshi qo‘yib kelingan.

• Egoizm vujudga kelishi quldorlik jamiyatining yemirilishi va xususiy mulkning vujudga kelishi bilan paydo bo‘lgan va jamiyatning bo‘linishi, uning tarkibida faoliyati o‘z ijtimoiy maqomini saqlash va mustahkamlashga qaratilgan individlar va yopiq guruhlarning shakllanishi bilan uzviy bog‘liqdir. Tovar xo‘jaligi, ayniqsa, kapitalistik ishlab chiqarish usulining rivoji egoizm tamoyilini turli axloqiy konsepsiyalarga asoslangan inson faolligining universal mezoniga aylantiradi. Ommaviy axloqiy ongda cheklanmagan egoizm hamisha qoralanib, altruizm tamoyili unga qarshi qo‘yib kelingan.

Egoizmga oid konsepsiyalarni falsafiy-naturalistik va axloqiy me’yoriy guruhlarga bo‘lish mumkin. Birinchi yondashuv zamirida inson – o‘zi tabiatan xudparast ekani va unga xos shon-shuhrat, baxt va huzur-halovatga tug‘ma intilishga tayanib, o‘z manfaatlari uchun harakat qilishi mumkinligi g‘oyasi mujassam etilgan. Bunday talqin nuqtai nazaridan axloqiy talablar uning manfaatlariga mos kelsagina inson ularga rioya etishi mumkin. Ikkinchi yondashuv – “oqilona anglangan egoizm” insonning tabiat ustidan hukmronligi, munofiqlik va ikkiyuzlamachilikka barham beradigan chinakam axloqiy tamoyil g‘oyasini ilgari suradi.

• Egoizmga oid konsepsiyalarni falsafiy-naturalistik va axloqiy me’yoriy guruhlarga bo‘lish mumkin. Birinchi yondashuv zamirida inson – o‘zi tabiatan xudparast ekani va unga xos shon-shuhrat, baxt va huzur-halovatga tug‘ma intilishga tayanib, o‘z manfaatlari uchun harakat qilishi mumkinligi g‘oyasi mujassam etilgan. Bunday talqin nuqtai nazaridan axloqiy talablar uning manfaatlariga mos kelsagina inson ularga rioya etishi mumkin. Ikkinchi yondashuv – “oqilona anglangan egoizm” insonning tabiat ustidan hukmronligi, munofiqlik va ikkiyuzlamachilikka barham beradigan chinakam axloqiy tamoyil g‘oyasini ilgari suradi.