Elektr energetikasi

TAJRIBA ISHI 6
MUSTAQIL QO’ZG’ATISHLI O’ZGARMAS TOK DVIGATELINI TEKSHIRISH.
ISHNING MAQSADI.
Mustaqil qo’zg’atish cho’lg’amli o’zgarmas tok generatorini tuzilishini o’rganish, sxemalarni yig’ish bo’yicha amaliy bo’limga ega bo’lish va generatorning asosiy xarakteristikalarini ko’rish uchun tajriba o’tkazish; mustakil qo’zg’atishli o’zgarmas tok generatorlariga bog’liq nazariy bo’limlarni mustaxkamlash.


ISHNING DASTURI.
1. Generatorning va aylantiruvchi dvigatelning tuzilishlari bilan tanishish, ularning pasportlarida berilgan mahlumotlarni, o’lchov as-boblarining va rostlagich ko’rilmalarining berilganlarini yozib olish.
2. 4.1-rasmdagi sxemani ulash, yig’ilgan sxemani o’qituvchi tekshirganidan so’ng, manbaga ulab sinash uchun ishga tushirish; genera-torning kuchlanishini va yuklamasini o’zgartirish imkoniyatlarini tekshirib ko’rish.
3. Generatorning salt ishlash xarakteristikasini ko’rish uchun kerakli kattaliklarni olish va xarakteristikani ko’rish; magnit o’zakning tuyinish koeffitsientini aniqlash.
4. Nominal yuklama tokiga mos keluvchi yuklanish xarakteristikasini tajriba natijalariga asosan ko’rish; generatorning nominal yuklama tokiga mos keluvchi xarakteristik uchburchagini ko’rish va yakor reaktsiyasining magnitsizlantiruvchi tahsirini kompensatsiyalash uchun kerak bo’lgan qo’zg’atish tokining kattaligini aniqlash.
5. Generatorning tashqi xarakteristikasini tajriba natijalariga asosan ko’rish va generator yuklamadan ajratilgandan so’ng kuchlanishning nominal o’zgarishini aniqlash.
6. Generatorning rostlash xarakteristikasini tajriba natijalariga asosan ko’rish.
7. Xisobot tayyorlash va bajarilgan ish bo’yicha xulosa yozish.


. ISHNI BAJARISH TARTIBI.
U l a n i sh s x ye m a s i. Generatorni aylantiruvchi dvigatel sifatida sxemada (4.1-rasm) parallel qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigateli kullangan. Bu dvigatelning ishga tushirish va aylanish chastotasini rostlash tartibi ishda keltirilgan. O’zgarmas tok generatori mustakil qo’zg’atishli, yahni uning qo’zg’atish cho’lg’ami KCH yakor cho’lg’ami bilan elektrik ulanmagan bo’lib, potentsiometr R_p orqali o’zgarmas tok manbaiga ulangan. 4.5-rasmdagi sxema yig’ilib, o’qituvchi tekshirgandan so’ng, rubilg’nik R1 ni ulab aylantiruvchi dvigatel ishga tushiriladi. Dvigatelni ishga tushirishda R2 va R3 rubilg’niklar ulanmagan bo’lishlari shart. So’ngra generatorning aylanish chastotasini nominalga tenglashtirib, rubilg’nik R3 ulanadi va potentsiometr R_pk yordamida generatorning chiqish klemmalarida nominal kuchlanish xosil kiladigan qo’zg’atish tokini generatorning qo’zg’atish cho’lg’amiga beriladi. SHundan keyin R2 ulanadi va generatorning yuklamasini o’zgartirish imkoniyat-larini tekshiriladi.
SHu usulda salt ishlash xarakteristikasining usuvchi (magnitlovchi) shoxobchasi chiziladi. Xarakteristikaning usuvchi shoxobchasini ko’rishda qo’zg’atish tokini faqat o’sish tomonga o’zgartirish kerak. SHundan keyin potentsiometr yordamida qo’zg’atish tokini I_k = 0 gacha kamaytiriladi va volg’tmetr U va ampermetr A₂ larning ko’rsatmalari aniqlanib jadvalga kiritiladi. SHu usulda salt ishlash xarakteristikasini kamayuvchi (magnitsizlantiruvchi) shoxobchasini ko’rish uchun kerak bo’lgan mahlumotlar aniqlanadi. Xarakteristikaning bu kismini ko’rishda qo’zg’atish tokini faqat kamaytirish lozim. Xarakteristikaning ikkala shoxobchasi chizilgandan so’ng ularning orasidan utgan o’rta chiziq generatorning salt ishlash xarakteristikasi deb ataladi (4.1a-rasm). SHundan keyin salt ishlash xarakteristi-kalariga urinma chiziq o’tkaziladi, nominal kuchlanishga (E₀ = U_1nom) mos keluvchi a nuqtadan esa (4.1, b - rasm) to’g’ri abstsissa o’qiga parallel chiziq o’tkaziladi. Magnit tuyinish koeffitsienti

(4.1)