Elektr energetikasi

Elektr ta’minoti sistemasida rele himoyasi va avtomatika
parametralarini hisoblashga doir misol

Berilgan bir chiziqli hisob sxemasi (1-rasm) asosida elektr ta’minoti sistemasidagi elementlarning rele himoyasi va avtomatika parametrlarini hisoblashga doir misollarni ko’rib chiqamiz.

1-rasm. Elektr ta’minoti sistemasining bir chiziqli hisob sxemasi
Almashtirish sxemalarini tuzish va qisqa
tutashish toklarini hisoblash

Rasm bo’yicha variant sxemasi	Variant	Transformatorni trasnformastiyalash koeffitsientining o’zgarish diapazoni %	Asinxron motorning ishga tushirish koeffitsienti	Elektr uzatish liniyalarining uzunligi (km)
				L1	L2	L3	L4	L5
1	6	7.5	3,5	30	2 21	9 13	0,8	1,2

RH va A parametrlarini hisoblash uchun berilgan variant bo’yicha ETT sxemasida keltirilgan elektr jixozlarini xarakterlovchi paremetrlar qiymatlarini ma’lumotnomalardan foydalanib aniqlaymiz:
a) Elektr uzatish liniyalari (EUL) va kabel liniyalarining asosiy parametrlari:

U = 35 kV
AC – 70	r0 = 0,45 om/km	x0 = 0,42 om/km
AC – 95	r0 = 0,33 om/km	x0 = 0,411 om/km
U = 6 kV
AAШВв – 70	r0 = 0,443 om/km	x0 = 0,086 om/km
ААШВв - 95	r0 =0.326 om/km	x0 =0.083 om/km

EUL larining texnik hisobiy parametrlari ma’lumotnomalardan olinadi. Ba’zi bir alyumin-po’lat (AC) simlar va kabel liniyalari to’g’risidagi ma’lumotlar ilovadagi I1.1 va I1.2-jadvallarda keltirilgan.

b) kuch transformatorlarining asosiy parametrlari:
T1 transformatorning asosiy parametrlari:

TMH – 4000/35	Pqt = 33.5 kVt
Sn = 4 MVA	Uqt = 7.5 %
UY = 35 kv	4 x 2.5 %
UP = 6.3 kv T2(T3)transformatorning asosiy parametrlari:
TMH – 6300 kVA	Pqt = 46.5 kVt
Sn =6.3 MVA	Uqt = 7,5 %
UY = 35 kV	4 x 2.5 %
UP = 11 kV T4 transformatorning asosiy parametrlari:
TM – 400/10	Uqt = 4,5 %
Sn = 0.4 MVA	2 x 5 %
UY = 10 kV	Pqt = 5.5 kVt
UP = 0.4 kV
T5 transformatorning asosiy parametrlari: TM – 1000/10
Sn = 1 MVA	Pqt = 12.2 kVt
UY = 10 kV	Uqt = 5,5 %
UP = 0,4 kV	2 x 5 %

Liniya va transformatorlarning qarshiliklarni hisoblashni nisbiy birlikda bajaramiz. Buning uchun quyidagi bazis shartlarni qabul qilamiz:
S_b = S_qt = 100 MVA U_bI = 37 kV, U_bII = 6.3 kV, U_bIII = 0.4 kV
EULlarining qarshiliklarini hisoblaymiz:
L1 – liniyaning qarshiliklari

L2– liniyaning qarshiliklari

L3 – liniyaning qarshiliklari

L4 – liniyaning qarshiliklari

L5 – liniyaning qarshiliklari

Kuch transformatorlarining qarshiliklarini hisoblaymiz:

T1 – transformatorning qarshiliklari





Xuddi shuningdek: T2/T3 transformatorlar uchun qarshiliklarni aniqlaymiz.
T2/T3 transformatorlarining qarshiliklari:





Xuddi shuningdek: T4 transformator uchun qarshiliklarni aniqlaymiz.
T4 transformatorining qarshiliklari:





Xuddi shuningdek: T5 transformator uchun qarshiliklarni aniqlaymiz.
T5 transformatorining qarshiliklari:





Prinsipial sxemaga mos ekvivalent almashinish sxemani tuzib, taqsimlash qurilmalari shinalarida hisoblanishi shart bo’lgan K1 – K10 qisqa tutashish nuqtalarini belgilaymiz (har bir sxemada qisqa tutashuv nuqtalari ko’rsatilgan)2-rasm.

K1 35 kv

Z_L1 Z_L3

Z_L2
K2 K3
3 5 kv 35 kv
AQU



T2 T3
T1 K6
K5 10 kv 10 kv
K4

Z_L4 Z_L5

K7 K8

10 kv 10 kv

T4 T5

K 9 K10

0.4 kv 0.4 kv

2-rasm. Qisqa tutashish toklarini hisoblash sxemasi


Elektr ta’minoti sistemasining maksimal va minimal ish rejimi uchun qisqa tutashish toklarini qiymatini aniqlash.
Sistemada T2 va T3 kuch transformatorlari parallel ishlaganda tarmoqdan maksimal energiya o’tkaza oladi. Uning qiymati quyidagicha aniqlanadi. Sistemadagi T2 va T3 kuch transformatorlari yuqorisiga o’chirgich tanlab olinadi. Buning uchun transformator yuqori kuchlanich tomonidagi nominal tokini hisoblash talab etiladi:
A
Ilovadagi № 5.1 jadvaldan foydalanib C-35M-630-10У1 turidagi moyli o’chirgichni tanlaymiz. O’chirgichning o’chirish toki I_o’ch = 10 kA ga teng ekanligidan maksimal o’tkazishi mumkin bo’lgan quvvatini aniqlab olamiz.

Sistemaning minimal ish rejimi tarmoq maksimal quvvatining 0,6÷0,7 qismiga teng bo’ladi. Bundan
minimal qisqa tutashish quvvati hosil bo’ladi.

a) Sistemaning maksimal ish rejimi (S_qt.max=606.2 MVA)

Sistemaning qarshiligini quyidagicha hisoblaymiz:
va Z_sis=j0,165
K-1 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi
Elektr yurituvchi kuch berilgan joydan qisqa tutashish nuqtasigacha bo’lgan qarshiliklar yigindisi.
Z_E1 = Z_s = j0,165
Qisqa tutashish nuqtasidagi bazis kuchlanishdagi tok quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
A
K-2 nuqta uchun qisqa tutashish toki hisobi Qisqa tutashish nuqtasigacha bo’lgan qarshiliklar yigindisi:

Qisqa tutashish nuqtasidagi bazis kuchlanish U_bII = 37 kV dagi tok
K-2 nuqta uchun qisqa tutashish toki.

K-2^* nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi . Qisqa tutashish nuqtasigacha bo’lgan qarshiliklar yigindisi:

K-2^* nuqta uchun qisqa tutashish toki

K-3 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi . Qisqa tutashish nuqtasigacha bo’lgan qarshiliklar yigindisi:


K-3 nuqta uchun qisqa tutashish toki
A
K^*-3 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-4 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi


A
K-5/6 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-7 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-8 nuqtalar uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-9 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-10 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
b) Sistemaning minimal ish rejimi (S_qt.min=363 MVA)
Sistemaning qarshiligini quyidagicha hisoblaymiz
va Z_sis=j0.275
K-1 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi
Elektr yurituvchi kuch berilgan joydan qisqa tutashish nuqtasigacha bo’lgan qarshiliklar yigindisi.
Z_E1 = Z_s = j0.275
Qisqa tutashish nuqtasidagi bazis kuchlanishdagi tok quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
A
K-2 nuqta uchun qisqa tutashish toki hisobi qisqa tutashish nuqtasigacha bo’lgan qarshiliklar yigindisi:

Qisqa tutashish nuqtasidagi bazis kuchlanish U_bII = 37 kV dagi tok
A
K-2^* nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

K-2^* nuqta uchun qisqa tutashish toki
A
K-3 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi
A
K-3^* nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-4 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-5/6 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-7 nuqta uchun qisqa tutashish toki hisobi

A
K-8 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-9 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
K-10 nuqta uchun qisqa tutashish toklari hisobi

A
Ikki fazali qisqa tutashish toklarini quyidagi formula bo’yicha aniqlaymiz.

Hisoblangan qisqa tutashish toklar natijasini 1-jadvalga yozamiz.

1-jadval.

Qisqa tutashish toklari

№	QT toklarini hisoblash nuqtalari	Uch fazali qisqa tutashi toklari (A)		Ikki fazali qisqa tutashi toklari (A)
		Maksimal rejim	Minimal rejim	Maksimal rejim	Minimal rejim
1	K-1	9457	5674	8190	4914
2	K-2	1213	1132	1050	980
3	K-2^*	998	946	864	819
4	K-3	2450	2123	2122	1839
5	K-3^*	704	677	610	586
6	K-4	2782	2698	2409	2336
7	K-5	2013	1482	1743	1283.4
8	K-6	2013	1482	1743	1283.4
9	K-7	1853	1535	1605	1329
10	K-8	1827	1525	1582	1321
11	K-9	10232	9780	8861	8469.5
12	K-10	17323	16022	15002	13875