Elektr mashinalar

U2, V	U, %	U2, V	U, %
U2, V

T r a n s f o r m a t o r n i n g F I K n i yu k l a m a g a b o g’ l i q l i g i.  = f () ning cos₂ = 1 va cos₂ = 0,9 dagi grafigini qurish uchun, transformator FIK yuklama koeffitsiyentining bir qator qiymatlari =0,25; 0,50; 0,75; 1,0 va 1,2 uchun aniqlanadi, bunda quyidagi ifodadan foydalaniladi.

= (13)
bunda S_n – transformatorning nominal quvvati, VA.
Hisoblarning natijalari jadvalga kiritiladi.
3.4 – jadval

		0,25	0,50	0,75	1,0	1,2
	sos2 = 1
	sos2 = 0,9

Ushbu maolumotlar bo’yicha cos₂ = 1 va cos₂ = 0,9 bo’lgandagi  =f () grafigi quriladi (3, b-rasm)

Transformator FIK ning maksimal qiymati, trans-formatorning elektrik isroflari magnit isroflarga teng bo’lgandagi yuklamaga mos bo’ladi. FIK ning maksimal qiymatiga mos keluvchi yuklama koeffitsiyenti:
‘= . (14)
Abtsissa o’qida ‘ qiymati belgilanadi va ushbu nuqta orqali ordinatani o’tkazilib, FIK ning maksimal qiymati aniqlanadi. FIK ning maksimal qiymatini (13) orqali olish mumkin, agar bu ifodaga ‘ ning ifodasi qo’yilsa
_maks = (15)
U ch f a z a l i t r a n s f o r m a t o r.S a l t i sh l a sh ta j r i b a s i. Salt ishlashtajriba sxemasida (4.a-rasm), kuchlanishni ravon rostlash uchun uch fazali kuchlanishi rostlagich RNT ishlatiladi. Birlamchi cho’lg’amga keltirila-digan kuchlanishni (past kuchlanish - PK tomoni) 0,5U_nom dan 1,2U_nom gacha o’zgartirishi kerak va salt ishlashtokining taqriban bir xil intervallarida o’lchov asboblarining ko’rsatkichlari yezib olinadi va ular 1.4 - jadvalga kiritiladi. Bunda kuchlanishining fazaviy qiymatlari, volptmetr o’lchovchi simlarining chiqishlarini transformatorning har bir faza-viy cho’lg’amini boshi va oxiriga qo’yishi orqali o’lchanadi. Agar salt ishlashtoki 5 A ortiq bo’lsa, unda vattmetrning ketma-ket g’altagi, tok transformatori orqali ulanadi (5-rasm).

3.5 - jadval

O’lchov va hisob-lar nomeri

O’lchovlar

Hisoblar

Ua, V

Ub, V

Uc, V

UAo, V

UVo, V

USo, V

I0a, A

I0b, A

I0c, A

R0, Vt

U1, V

U20, V

I0, A

i0, %

sos0

k

Endi quyidagi hisoblar bajariladi:

U₁=(U_a+U_b+ U_c)/3 (16)
U₂₀=(U_AO+U_VO+ U_SO)/3 (17)
I₀ = (I_oa+ I_ob + I_oc)/3 (19)
i₀ = (Io / I_{1 nom})100 (19)
sos₀ = R₀ / (3U₁I₀) (20)
Uchfazali transformatorning transformatsiyalash koeffitsiyentini yuqori kuchlanish YuK cho’lg’amining o’ramlar sonini past kuchlanish PK cho’lg’amining o’ram-
Larsoniga nisbati sifatida (3) ifodadagi kuchlanishlar nisbatiga teng:k=U₂₀ / U_1nom deb aniqlanadi. Agar, turli kuchlanish U₁ larda transformatsiyalash koeffitsiyentining qiymatlari bir xil bo’lmasa, unda transformatsiyalash koeffitsiyenti sifatida uning o’rtacha qiymati qabul qilinadi.

3.4 - rasm. Uch fazali transformatorni salt ishlash (a) va qisqa tutashuv tajribalaridagi ulanish sxemasi


1.4-расм. Схемы включения трехфазного трансформатора
при опытах х.х. (а) и к.з. (б)


k=(k₁+k₂+…)/n, (21)
bundan – salt ishlash tajribasidagi o’lchovlar soni.
Chiziqli kuchlanishlarning transformatsiyalash koeffi-tsiyenti k_l nihisoblashda transformator cho’lg’amlarining ulanish sxemasini hisobga olishzarur. Misoluchun , Y /  sxemasi uchun (4, a-rasm)
k_l= _A / _a = U₂₀ / U_1nom,
Hisoblash natijalari 1.4.-jadvalga kiritiladi va transformatorning salt ishlash xarakteristkalari quriladi (umumiykoordinatto’rida) : i₀; R₀; sos₀ = f (U₁). Ushbu xarakte-ristikalarda nominal kuchlanish U_1nom ga mos keluvchi nuqtalar belgilanadi. i_{0 nom}, R_{0 nom} va sos_0nom.


3.5- rasm. Ikki
elementli vattmetrni tok transformatori orqali ulanishi
Q i s q a t u t a sh u v t a j- r i b a s i. Q.t. tajribasida (4,b-rasm) birlamchi sifatida YuK cho’lg’ami ishlatiladi, PK cho’lg’am esa, transformatorning ikkilamchi zanjirida sezilarli qarshilikni hosil qilmaslik uchun, ko’ndalang kesimi keraklicha keng bo’lgan uncha uzun bo’lmagan mis simlar bilan tutashtiriladi.
Rubilpnikni ulash oldidan, rostlagich RNT ni nol xolatga qo’yish zarur. So’ngra rubilpnik ulanib, RNT chiqishdagi kuchlani-shi asta-sekin orttiriladi va q.t. toki I_1.q. - I_1.q = 1,2 I_{1 nom}qiymat-gacha yetkaziladi.. O’lchov asboblarining q.t. tokining taqriban bir xil intervallari orqali olingan qiymatlari shuningdek hisoblashlarning natija-lari 1.5-jadvalga kiritiladi, unda q.t. toki I_1q=I_1nom ga mos keluvchi kattaliklarning qiymatlari ajralib ko’rsatiladi. Agar, q.t. tokining qiymati 5A dan ortiq bo’lsa, vattmetrning ketma-ket g’altagi tok transformatorlari orqali ulanadi (5-rasm).
Endi quyidagi hisoblar bajariladi
U_q=(U_aq+U_bq+U_cq)/3 (22)
I_lq=(I_aq+I_bq+I_cq)/3 (23)
u_q=(U_R/U_1nom)100 (24)
cos_q = R_q/(3/_q U_q) (25)
Jadval maolumotlari asosida transformatorning q.t. xarakteristikalari quriladi (umumiy koordinata to’rida): U_q; R_q; sos_q=f(I_q). Xarakteristikalarda q.t. toki I_1q=I_1nom ga mos keluvchi U_q.nom va R_q.nom nuqtalar belgilanadi.
R_q.nom va U_q.nom larning qiymatlari ishchi harorat ₂=75⁰S ga keltirish zarur [(6) - (10) larga qarang].
3.6 – jadval

O’lchovlar va hisoblar nomeri