Elektr mashinalar

A d a b i yo t. Katsman M.M. Elektricheskiye mashinq. – M.: Vqsshaya shkola, 2000, s.16-54.
2. Ish daftarida tajriba natijalarini yozish uchun jadvallarni va grafiklarni qurish uchun koordinata to’rlarini tayyorlash.
Ishni bajarish tartibi. B i r f a z a l i t r a n s f o r m a -t o r. sa l t i sh l a sh t a j r i b a s i. Bir fazali trasformatorning salt ishlash tajribasi uchun ulanish sxemasi (1, a - rasm) da birlamchi cho’lg’amga berila-digan kuchlanishni ravon rostlash imkoniyatini beradigan RNO kuchlanish rostlagich qo’llaniladi. Odatda birlamchi cho’lg’am sifatida past kuchlanishli (PK) cho’lg’am ishlatiladi. O’lchov asboblarining ko’rsatkichlari 2.1-jadvalga kiritiladi

2.1-rasm. Bir fazali transformatorning salt ihlash (a) va qisqa tutasuv (b) tajribasidagi ulanish shemasi

3.1-jadval

O’lchov va hisoblar nomeri	O’lchovlar				Hisoblar
	U1, V	I0, A	R0, V	U20, V	i0, %	sos0	k

So’ngra quyidagi hisoblar bajariladi: salt ishlash toki, birlamchi nominal tokka nisbatan foizlarda

i₀ = (I₀/I₁nom)100; (1)
salt ishlash rejimidagi quvvat koeffitsiyenti
cos₀ = R₀/(U₁I₀); (2)
transformatsiyalash koeffitsiyenti
k=U₂₀/U₁. (3)

Hisoblangan kattaliklarning olingan qiymatlari 3.1-jadvalga kiritiladi.Birlamchi nominal kuchlanish U_1nom ga mos keluvchi kattaliklarni alohida ajratish zarur, misol uchun ularni qalin chiziq bilan belgilash orqali. Jadvaldagi maolumotlarga ko’ra transformatorning salt ishlash xarakte-ristikalari quriladi (umumiy koordinat setkada): I₀; R₀; sos₀ = (U₁). Xarakteristikalarda U_1nomva sos_0nom nuqta-lar belgilanadi (2,a-rasm).

Q i s q a t u t a sh u v t a j r i b a s i. Transformatorni qisqa tutashuv tajribasida (2, b-rasm) odatda kuchlanish yuqori kuchlanish cho’lg’ami YuK ga beriladi. Undagi nominal tokning qiymati past kuchlanishli cho’lg’am-dagiga nisbatan kam bo’ladi. Baozi bir xolatlarda bu vattmetrni tok transformatorisiz birlamchi zanjirga ulash imkoniyatini beradi. Transformatorning ikkilamchi cho’lg’ami-ni, u transformatorning ikkilamchi zanjirida sezilarli elektrik qarshiliklarni hosil qilmaslikgi uchun, ko’ndalang kesimi kerakli darajada bo’lgan mis sim bilan qisqa tutashtiriladi.
Qisqa tutashuv tajribasi quyidagi ketma-ketlikda o’tkaziladi. RNO dastagi nol belgiga o’rnatiladi, so’ngra rubilpnikni ulab, RNO yordamida kuchlanish asta-sekin orttiriladi. Bunda qisqa tutashuv tokining kattaligi 0 dan 1,2 I_1nom qiymatigacha o’zgartiriladi. O’lchov asboblarining qisqa tutashuv tokining taxminan bir xil intervallarida olingan ko’rsatkichlari hamda hisoblash natijalari 1.2-jadvalga kiritiladi. Qisqa tutashuv tokining I_1k = I_1nom qiymatiga mos keluvchi kattaliklari qalin chiziq bilan chiziladi.
So’ngra quyidagi hisoblar bajariladi
q.t. kuchlanishi, minimal birlamchi kuchlanishga nisbatan
foizlarda