Электр ускуналарни
таъмирлаш учун омборда
сақланадиган эҳтиѐт
қисмлар меъѐрлари
ТАЪМИРЛАШНИНГ МУРАККАБЛИК КАТЕГОРИЯСИ
Режали олдини олиб таъмирлаш тизимига мувофиқ электр ускуналари таъмир қилишнинг мураккаблигига қараб 11.5 ва 11.6-жадвалларда кўрсатилган категорияларга бўлинади.
Капитал таъмирлаш турлари бўйича электр ускуналарини битта таъмирлаш бирлиги учун соатларда берилган вақт меъѐри қуйидагича: электр слесарлик ишлари учун 11 соат, станокда бажариладиган ишлар учун 2 соат ва бошқа ишлар учун 2 соат. Жами 15 соат.
Қуввати, кВт
Ротори қисқа туташтирилган
асинхрон двига- теллар
Фаза роторли асинхрон
моторлар
Коллекторли ўз- гармас ва ўзга- рувчан ток
машиналар
0,6 гача
1
1,3
1,6
0,6 – 3 дан ортиқ
1,3
1,7
2,5
3,1 – 5
1,6
2,4
3,4
5,1 – 10
2,1
3,1
4,3
10,1 – 15
2,6
3,8
5,2
15,1 – 20
3,1
4,5
6,1
20,1 – 30
3,7
5,2
7
30,1 – 40
4,4
6
8
40,1 – 55
5,1
7
9
55,1 – 75
6
8
10
75,1 – 100
7
9
11
10.5-жадвал Электр моторларни таъмир қилишнинг мураккаблик категориялари
Эслатма.1. Электр ускуналарни таъмир қилиш мураккаблигининг битта категориясига мос бўлган бирлик сифатида, қуввати 0,6-1 кВт бўлган, ҳимояланган, ротори қисқа туташтирилган, асинхрон электр мотор қабул қилинган. 2. Таъмирлаш ишларининг ҳажмини ҳисоблаб, 5 ва 6-жадваллардан электр ускунасининг ҳар бир тури учун таъмирлаш бирлигининг йиғиндиси аниқланади.
11.6-жадвал
Куч трансформаторларини ва бошқа аппаратларни таъмир
қилишнинг мураккаблик категорияси
Қуввати қуйидагича бўлган куч трансформаторлари, кВ·А:
63 гача
630
1000
1600
400 А гача ток кучига мўлжалланган нагрузка выключателлари
1000 А гача ток кучига мўлжалланган автоматик выключателлар
Қуввати 75 кВт гача бўлган электр моторлар учун магнитли юргизиб юборгичлар
400 А гача ток кучига мўлжалланган пакетли қайта улагичлар
600 А гача ток кучига мўлжалланган ўзгарувчан ток контакторлари
600 А гача ток кучига мўлжалланган ўзгармас ток контакторлари
5000 А гача ток кучига мўлжалланган, кучланиши 10 кВ бўлган ток трансформаторлари
3000 А гача ток кучига мўлжалланган, кучланиши 10 кВ бўлган мойли выключателлар 1000 А гача ток кучига мўлжалланган
пайвандлаш трансформаторлари
1000 А гача ток кучига, 10 кВ кучланишга мўлжалланган хона ичига ўрнатиладиган
ажраткичлар
130
25
250
50
300
60
380
80
12
4
30
11
18
6
12
4
30
10
26
8
18
6
60
18
90
30
20
6
11.8-жадвал
Энг кўп ишлатиладиган электр ускуналар
таъмирлашнинг сермеҳнатлилиги, киши-соат
КОРХОНАТАЪМИРЛАШБАЗАСИНИНГСТРУКТУРАСИВАУСКУНАЛАРИ Электр таъмирлаш корхонаси ѐки электр таъмирлаш цехнинг (ЭТЦ) структураси ва электр ускуналарнинг таркиби таъмирлаш қилинаѐтган электр ускуналарнинг номенклатурасига ҳамда ҳажмига боғлиқ. Заводлардаги электр таъмирлаш цехлари (ЭТЦ) қувватига кўра катта қувватли, ўрта қувватли ва кичик қувватли цехларга бўлинади. Агар корхонада ўрнатилган электр моторлар сони 20 минг ва ундан ортиқ бўлса – катта қувватли, 5 мингтадан 20 мингтагача бўлса – ўртача қувватли ва 5 мингтагача бўлса – кичик қувватли ЭТЦ ҳисобланади.
Ҳозирги вақтда электр машина ва аппаратларнинг 80 процентга яқини корхоналарнинг кучи билан ЭТЦ ларида таъмир қилинмоқда. Кўпгина корхоналарнинг ЭТЦ лари қуввати 100 кВт гача бўлган электр машиналар ва кучланиши 1000 В гача бўлган юргизиб юбориш ва муҳофаза қилиш аппаратларини таъмир қилишга ихтисослаштирилган. Катта машина ва трансформаторлар марказлаштирилган тарзда ихтисослаштирилган электр таъмирлаш корхоналарида таъмир қилинади.
Корхонанинг ўртача қувватли электр таъмирлаш цехи: қисмларга ажратиш, таъмирлаш-механика, чўлғам ўраш, қуритиш-тозалаш, комплектлаш, йиғиш бўлими ва синов станцияси, шунингдек, электр ва газ ѐрдамида пайвандлаш, таъмирлашдан чиккан электр ускуналарни бўяш ва таъмирлаш билан боғлиқ бўлган бошқа ишларни бажариш бўлимларидан иборат.
10.1-расмда таъмир қилинадиган электр ускуналарнинг асосий миқдорини ташкил этувчи электр машиналарини таъмир қилишнинг энг кўп тарқалган структура- технологик схемаси кўрсатилган.
ЭТЦ ни ускуналар, мосламалар ва асбоблар билан жиҳозлаш 10.9, 10.10, ва 10.11-
жадвалларда келтирилган
Корхонада умумсаноат аҳамиятига эга бўлган асосий электр ускуналарни таъмир қилиш билан бир вақтда махсус асбоблар ва мосламаларни қўллаб электр симлар ва кабель тармоқлари билан боғлиқ бўлган турли таъмирлаш ишлари ҳам ташкил этилади.
11.9-жадвал Электр ускуналарни таъмир қилишда қўлланиладиган махсус асбоблар
Асбоблар
Вазифаси
1
2
Чўлғам ўровчи асбоблар тўплами: фибрдан қилинган пластинка, фибрдан ясалган тил, тескари пона, маҳсус пичок, болтача, виколотка, ротор стерженларини букиш учун калитлар
Қистирмалар қирқиб олиш учун тешиб чиқгич (просечка)
Электр монтѐрлар ва чулғам ўровчиларнинг универсал омбири
Чулғам ўрашга оид ишларини бажариш: симларни пазларга жойлаштириш ва жипслаштириш, паздан чиқиб турган изоляцияларни кесиб ташлаш, якорь чулғамлари ва бошқаларнинг мис стерженларини букиш
Электр ковиялар
Симларни пайвандлаб улаш учун омбир
Симларни пайвандлаш
Ўрайдиган мосламалар – I – III габаритли трансформаторлар учун ѐғоч ѐки қисмларга ажраладиган пўлат андазалар
Горизонтал ўқи айланиб чулғам ўрайдиган станоклар учун: трансформаторга уларнинг
шикастланган чулғами бўйича янги чулғам ўраш
Деталларни механик ювиш учун установка. Соплоси бор пуфлаш камераси. Электр моторнинг статори пазларидан Чулғамларни чиқариб олиш учун станок. Статор чулғамларини қиздитиш учун печь. Роторни статордан
чиқариб олиш учун мослама. Автоген ва электр ѐрдамида пайвандлаш аппаратлари
Подшипникларни ювиш учун ванна, электр двига- телларни қисмларга ажра-тиш
ва йиғиш учун ствол
Таъмир қилинадиган электр машиналарни то- залаш ва ювиш маши-нани
қисман ѐки тўла қисмларга ажратиб, нуқ-сонларини
аниқлаш
Чулғамларни чуватиш
Таъмирлаш ишларининг ҳарактерини ва ҳажмини аниқлаш
Таъмирлаш қилиш ҳақидаги ҳужжатларни расмийлаштириш
Таъмирлаш- механика
Металлга ишлов бериш
станоклари (йўниш, парма- лаш, токарлик, фрезалаш, жилвирлаш, ўйиш). Метал- ларни қирқиш учун гильо-тин қайчи. Кривошипли пресс.
Электр ва газ ѐрда-мида пайвандлаш аппа-ратлари. Роторларнитаъмирлаш қилиш учун бурилувчи мослама.
Кўтариш-ташиш воситалари
Таъмир қилинадиган ускуналарга слесарлик- механик ишлови бериш ва янги деталларни тайѐрлаш (коллекторлар, чўткали
механизмлар ва ҳоказо). Электр машиналарнинг статор ва роторларини қайта шихталаш
Чўлғамларни ўраш
Ғалтак ва секцияларни ўрайдиган станоклар. Сим- ларнинг изоляциясини тоза- лаш станоги. Картон қирқа- диган станок. Галтакни бир текис қилиб ўраш учун ярим автомат. Чулғам ўровчининг доиравий айланувчан столи. Бандажловчи станок. Ёғоч поналар тайѐрлаш учун
станок. Чулғамлар
секцияларини ўраш ва тортиб таранглаш учун мослама.
Галтаклар ўраш учун андаза. Изоляцион деталларни
тайѐрлаш ва қолиплаш учун мослама
Электр машиналари-нинг Чулғамларини, электр
магнитларнинг ғалтакларини таъмирлаш қилиш ва тайѐрлашга оид ишларнинг барча тури.
Симларни тиклаш, пазларни тозалаш, схе- маларни пайвандлаш, операциялараро контрол
Қуритиш ва
шимдириш
Чулғамларни шимдириш учун
ванналар. Лаклар ва эритгичларни сақлаш учун идишлар. Чулғамларни қу- ритиш ва пишитиш учун шкафлар. Бир камерали қуритиш печи
Чулғамларга лак (эмаль)
шимдириш ва қуритиш
Йиғиш ва синашлар
Тайѐрлаш ва нуқсон-ларини
аниқлаш (қисмларга ажратиш) бўлимидагидек ускуналанган бўлиб, электр моторларнинг роторлари ва электр
машиналарнинг якорларини статик ҳамда динамик мувозанатлаш учун қўшимча
ускуналари бор. Синаш электр
установкаси
Электр машиналарни
комплектлаш, тўлиқ йиғиш ва синовларга тайѐрлаш. Синаш
Тайѐр маҳсулотлар
омбори
Кўтариш-ташиш восита-лари.
Жавонлар
Таъмирлашдан чиққан
маши-наларни сақлаш
Э с л а т м а. ЭТЦ ускуналарининг сони, номенклатураси ва характеристикалари таъмир қилинадиган электр машиналарнинг сони ҳамда номенклатурасига боғлиқ бўлади.
10.11-жадвал Трансформаторларни таъмир қилиш бўлимининг ускуналари ва мосламалари
Участка бўлим
Ускуналар ва мосламалар
Вазифаси
Бузуқ транс-
форматорлар ом- бори
Кўтариш-ташиш воситалари
Таъмир қилинадиган трансформаторларни
сақлаш
Трансформатор- ларнинг нуқсон- ларини аниқлаш ва қисмларга аж- ратиш
Трансформаторларни қисмларга ажратиш ва йиғиш учун иш урни. Трансформа-торнинг ичидан чиқариб оли-надиган қисмини ва чулғам-ларини кўтариш ва ташиш учун мосламалар. Трансфор-
маторнинг бакелит цилиндр- ларига ўралган чулғамларни кўтариш учун махсус чан-
гаклари бор строплар
Мойини тўкиш. Кўз-дан кечириш ва қисм-ларга ажратиш зарур.
Таъмирлаш ишларининг ҳажмини аниқлаш. Ре- монт қилишга оид ҳуж- жатларни расмийлаш- тириш
Магнит ўтказ-
гични таъмир қилиш
Кўтариш-ташиш воситалари. Думалатмасдан кўтариб-суриш мосламаси. Магнит ўзакларни йиғиш учун стол. Магнит ўтказгичнинг пластиналарига изоляцион қоплама суриш учун
станок
I ва II габаритли трансформаторларнинг
магнит ўтказгичини қайта шихталаш
Изоляциялаш ва
чулғамларни ўраш
Симларни тозалаш ва изо-
ляциялаш учун станок. Рейка- ларни йиғиш ва изоляциясини очиш учун стол. Сим ўрай-диган станок. Картон қирқа-диган станок. Чулғамлар усти-дан изоляцион материални
ўрайдиган станок. Чулғамлар симларини букиш учун мослама
Куч трансформатор-
ларининг чулғамларини ремонт қилиш ва янгисини тайѐрлаш
Қуритиш
Трансформаторнинг ички
қисмларини қуритиш учун қуритиш печи. Электр ѐрдами-да қиздирадиган термошкаф.
Трансформаторнинг изоля- циясини ва рейкаларини қиз-
дириш учун установка
Таъмирлаш ишлари
қилинадиган чўлғамлар ва изоляцион деталларни қуритиш ҳамда қиздитиш
Йиғиш ва мой
қуйиш
Мойни регенерация қилиш учун
установка. Сепаратор. Фильтр- пресс. Насос
Комплектлаш. Йиғиш ва
синовларга тайѐрлаш
Текшириш ва
синаш
Юқори вольтли синаш
станцияси. Таъмир қилинган
трансформаторларни синаш учун стенд
