Elektr va texnika xavfsizligi

: Elektr va texnika xavfsizligi

Elektr tokidan himoyalovchi vositalar va asosiy xavfsizlik qoidalari. Elektr tokining kishiga qanchalik zarar yetkazishi tanadan o'tgan tokning miqdoriga bog‘liq.

0,05 amperdan ortiq tok yoki 36 voltdan ziyod kuchlanish kishi hayoti uchun xavfli.
0,1 amper va bundan ortiq tok kishini uldiradi.
Kishini quyidagi hollardatok uradi:
a) elektr ustanovkasining tok o 'tib turadigan qismlarigategilsa;
b) elektr ustanovkasining tok o'tmaydigan, lekin avariya paytida tok o'tish xavfi
bo'lgan qismlariga bevositategilsa;
v) elektr ustanovkasining yuqori kuchlanishli tok o'tib turadigan qismlariga yaqin
borilsa yoki tegilsa;
g) elektr ustanovkasining avariya, vaqtida yuqori kuchlanishli tok ta’sirida
bo'ladigan qismlariga yaqin borilsa.
Tok urish xavfini yo'qotish uchun elektr ustanovkalarining tok o'tmaydigan yoki
kuchlanish ta’sirida bo'Imaydigan barcha metall qismlari yerga ulanishi lozim. Bu
tadbimi yerga ulash (erlash) deyiladi. Elektr ustanovkalari quyidagicha yerga ulanadi.
Uzunligi 2 metrdan ortiq bo'lgan metall truba (3) yerga qoqiladi yoki 1 — 1,5 m
chuqurlikda ura qazib, unga varaq metall qo'yiladi.
Yerga kumiladigan metall (erlash) uchun diametri 25—30 mm va uzunligi 2,5—3 m
bo’lgan po’lat truba yoki qalinligi 4 mm vakengligi 12 mm dan kam bo'lmagan po'lat lenta ishiatiladi.
Po'lat trubalar yerga 0,7—0,8 m chuqurlikka, po'lat lentalar esa yeming muzlamaydigan va qurib qolmaydigan qatlamiga ko'milishi kerak.
Po'lat lentalarning uchlari, ko'ndalang kesimi 100 mm2 dan kam bo'lmagan shina bilan o'zaro ulanadi.
Yerga ko'milgan po'lat trubalar orasidagi masofa 2,5—3 m bo'lishi lozim. Elektr ustanovkaning tok o'tmaydigan barcha metall qismlari, ya’ni elektr mashinalar, british lampalari va apparatlarining korpusi transformator baki, boshqarish shchitining metal karkasi ana shu varaq metallga izolyatsiyalanmagan ayrim sim bilan tutashtiriladi.
Yerga ulangan simlami bir-biriga ulaydigan po'lat simlarning ko'ndalang kesimi quyidagichadir:
tarqoq joylashgan iste’molchilarning nol nuqtasi maxsus sim orqali yer bilan birlashtiriladi. Elektr tarmog‘ining nol simini yerga ulashni zanulenlye deyiladi.
Uch fazali tok manbaidan nol sim tortiladi va yerga ulangan bo'lsa, elektr uskunalarining korpuslarini yerga ulamasdan, shu nol simga ulash kifoya (70-rasm).
Ko'ndalang kesimi yumaloq bo'lgan yerlagich bino ichiga o'rnatiladigan bo'lsa, uning diametri 5