Ionli reaksiyalar va ionlar muvozanatining siljishi Barcha elektrolitlar ishtirokida amalga oshadigan reaksiyalar ionlar orasida amalga oshadi. Bunday reaksiyalar ionli reaksiyalardir. Ion almashinish reaksiyalariga quyidagilar kiradi:
1.Neytrallanish reaksiyalari. Kislota va asoslarning o’zaro ta’siri tufayli tuz va suv hosil bo’lish reaksiyasidir:
2NaOH H2SO4=Na2SO4 2H2O (reaksiyaning molekulyar tenglamasi) 2Na 2OH- 2H SO42-=2Na SO42- 2H2O (to’liq ionli tenglama) OH- H =H2O (qisqartirilgan ionli tenglama)
2.Reaksiya paytida kuchsiz elektrolitlarning hosil bo’lishi ham ion almashinuv reaksiyalari tufayli sodir boladi:
K CN- H Cl-=HCN K Cl- CN- H =HCN 3.Reaksiya davomida yomon eriydigan moddalar hosil bo’lishi yuz bersa: Na2CO3 CaCl2=CaCO3Ї 2NaCl 2Na CO32- Ca2 2Cl-=CaCO3Ї 2Na 2Cl- CO32- Ca2 -=CaCO3Ї 4.Ba’zi reaksiyalarda reaksiya boshida olingan cho’kma reaksiya davomida eritmaga o’tishi mumkin. Bu paytda eruvchanlik yaxshilanadi yoki reaksiya davomida gaz modda hosil bo’lishi kuzatiladi.
CaCO3Ї 2HCl =CaCl2 H2O CO2 CaCO3Ї 2H 2Cl- =Ca2 2Cl- H2O CO2 CaCO3Ї 2H =Ca2 - H2O CO2 AgClЇ 2NH4OH=[Ag(NH3)2]Cl 2H2O AgClЇ 2NH4OH=[Ag(NH3)2] Cl- 2H2O FeSЇ 2HCl=FeCl2 H2S FeSЇ 2H 2Cl- =Fe2 2CI- H2S FeSЇ 2H =Fe2 H2S 5.Reaksiya paytida gaz moddalarning hosil bo’lishi orqali ham ion almashinish reaksiyalari yuzaga keladi: Na2SO3 2HCl=2NaCl H2O SO2 Na2 SO32- 2H 2Cl- =2Na Cl- H2O SO2 SO32- 2H =H2O SO2 6.Reaksiya davomida kompleks birikmalar hosil bo’lsa: CuCl2 4 NH4OH=[Cu(NH3)4]Cl2 4H2O 2Al 6NaOH 6H2O=2Na3[Al(OH)6] 3H2 2Al 6Na 6OH- 6H2O=6Na [Al(OH)6]3- 3H2 2Al 6OH- 6H2O=[Al(OH)6]3- 3H2 BiI3Ї KI=K[BiI4] BiI3Ї K I-=K [BiI4]- BiI3Ї I-=[BiI4]- Ionlar orasidagi reaksiyalar doimo muvozanatda bo’ladi.Agar sirka kislota eritmasiga nariy asetat qoshilsa muvozanat chapga, ya’ni molekulalar hosil bo’lishi tarafiga qarab siljiydi:
CH3COOH « CH3COO- H Eritmaga kuchsiz elektroliti bilan bir xil ionga ega bo’lgan elektrolit qo’shilsa muvozanat kuchsiz elektrolitning dissotsiyalanish darajasi kamayish tarafiga qarab suriladi.Agar, sirka kislota eritmasiga biror kuchli kislota, masalan, HCl qo’shilsa muvozanat ionlar konsentratsiyasini kamayishi (chapga) tarafiga qarab siljiydi.
Ionlar konsentratsiyasi ortishi uchun bu eritmaga ishqor qo’shish kerak bo’ladi.
Kam eriydigan tuz MnS(q) xlorid kislotada eritilsa erish jarayoni oson sodir bo’ladi: MnS(q) 2 HCl = MnCl2 H2S MnS(q) 2H = Mn2 H2SEruvchanlik ko’paytmasiga ko’ra EK MnS =2,5*10-10 ga teng. KH2S=6*10-22 . Shuning uchun muvozanat o’nga surilgan.
Shunday muvozanat mis sulfidi va xlorid kislota eritmasi orasida sodir bo’lishi kuzatilsa: CuS(q) 2HCl = CuCl2 H2S EK CuS= 6*10-36; bu qiymat H2S ning dissotsiyalanish konstantasidan ancha kichik shuning uchun muvozanat bu jarayonda chapga siljigan. Mis sulfidi xlorid kislotasida erimaydi.
Ba’zan gidroliz reaksiyalaridagi muvozanatni siljishiga ham ionlarning qoshilishi ta’sir etadi:
