Əlisahib ƏROĞUL

HaĢiyə  3:  1939-cu  ildə  Stalin  hökumətinin  baĢladığı  köçürmə  əməliyyatı 
1941-ci  ildə  bu  iĢə  rəhbər  seçilən  kommunist  cildinə  girmiĢ  daĢnak  terrorçusu 
olmuĢ  A.Mikoyan  tərəfindən  Azərbaycan  SSR-də  xüsusi  bir  hiyləgərliklə  və 
qərəzliklə  həyata  keçirildi.  Azərbaycana  «dostluq  və  qardaĢlıq  köməyi,  yardımı» 
adı  altında  əhalinin  milli  tərkibini  «beynəlmiləlləĢdirmək»,  qeyri-müsəlmanların 
Azərbaycana,  Ermənistana  isə  ancaq  ermənilərin  yeridilməsi,  türklərin 
sıxıĢdırılması kimi iyrənc bir siyasət aparıldı. 
1939-cu il dekabr ayının 16-da Azərbaycan SSR XKS-nin 3782 saylı qərarı 
ilə  XKS-nin  nəzdində  köçürmə  Ģöbəsi  yaradılır.  Mikoyanın  silahdaĢı 
N.A.Mirzoyan  bu  Ģöbəyə  rəhbərlik  edir.  1940-cı  ildə  Mikoyanın  təĢəbbüsü  ilə 
rəhbər vəzifələrə təyin etmək üçün 3370 nəfər rus və qeyri-türk insanı RSFSR-dən 
Azərbaycana  köçürülür.  Bu  minvalla  mərkəz  (Moskva)  tərəfindən  Azərbaycanın 
ictimai-iqtisadi  həyatının  bütün  sahələrində  hegemonluq  bütünlüklə  qeyri-türk 
millətlərdən olan kadrlara etibar edilir. Mikoyanın razılığı ilə 1940-cı ilin yazında 
DQMV-dən  1440  erməni  əhali  də  Bakıya  köçürülür.  Halbuki,  həmin  dövrdə 
azərbaycanlıların Bakıda qeydiyyata düĢməsi dövlət səviyyəsində qadağan edilirdi. 
A.Mikoyanın  xüsusi  məktubuna  əsasən  Stalinqrad  və  Rostov  Ģəhərlərindən  211 
nəfər  Bakıya,  1941-ci  ilin  dekabrında  Rusiyanın  ayrı-ayrı  bölgələrindən 
Əlibayramlı  və  Xaçmaza  354  ailə,  1942-ci  ildə  Dağıstan  MSSR-dən  900  ailə 
(əsasən rus və erməni), 1946-cı ilin noyabr-dekabr aylarında Ukraynadan 250 ailə 
Bakıya  köçürülür.  Azərbaycandan  isə  1946-cı  ildən  baĢlayaraq  hər  il  200 

---

177 
 
azərbaycanlı ailəsi meĢə qırmağa səfərbər edilərək Rusiyanın müxtəlif regionlarına 
köçürülür. Stalinin bu bədnam köçürmə əməliyyatı səngimək bilmir.. 
...Stalin  hökumətinin  baĢladığı  çirkin  köçürmə  əməliyyatı  1947-ci  ildə 
açıqdan-açığa Azərbaycan türkünə qarĢı hörmətsizlik həddinə çatdırılır. SSRĠ NS-
nin 23 dekabr 1947-ci il tarixli 4083 və 10 mart 1948-ci il tarixli 754 saylı qərarları 
ilə  Ermənistan  SSR-dən  150000  Azərbaycan  türkünün  Azərbaycan  SSR-ə 
deportasiya  edilməsi  heç  bir  beynəlxalq  və  dövlətdaxili  hüquq  çərçivəsinə 
sığmayan bir aksiya olur. Bu qərarlar əsasında 1948-1953-cü illərdə 144654 nəfər 
Azərbaycan  türkü  Ermənistandan  -  öz  doğma  tarixi-etnik  torpaqlarından  kütləvi 
Ģəkildə  Azərbaycan  SSR-in  Mil-Muğan  zonasındakı  həyat  niĢanəsi  olmayan,  ilan 
mələyən  düzlərə  köçürülür.  Həm  də  bu  köçürülmə  iĢinə  nəzarət  və  onun  həyata 
keçirilməsi  istər  Kremldə,  istərsə  də  Azərbaycanda  iĢ  baĢında  olan  ermənilərə 
həvalə  edilir.  Azərbaycan  SSR-də  bu  iĢə  erməni  millətindən  olan  N.A.Brutens 
(Azərbaycanı  olmazın  bəlalara  düçar  edən,  ermənipərəst  Qorbaçovun  köməkçisi 
daĢnak  K.N.Brutensin  atası)  və  R.Ġ.Sevumyan  rəhbərlik  edirlər.  Qərar  forma, 
məzmun,  məna  və  məntiqi  cəhətdən  hüquqi  aktların  qəbul  olunmuĢ  norma  və 
tələblərinə  əsla  cavab  vermir.  «Könüllülük»  adı  altında  azərbaycanlıların  məcburi 
surətdə  dədə-baba  torpaqlarından  çıxarılıb  nə  burada  yerləĢdirilməsi,  nə  də 
Azərbaycanda  pambıqçılığı  inkiĢaf  etdirmək  kimi  əsas  mahiyyət  daĢımırdı.  Bu 
köçürülmə  erməni-daĢnak  faĢistlərinin  əzəli  arzusu  olan  türksüz,  monoetnik 
Ermənistan yaratmaq yönündə atılan növbəti addımlardan biri idi...