Əlisahib ƏROĞUL

AZƏRBAYCANDA ERMƏNĠ-DAġNAK 
TERRORUNUN XRONOLOGĠYASl 
 
Açıqlama:  Azərbaycanda  erməni  terrorunun  tarixi,  demək  olar  ki, 
ermənilərin  və  ya  erməni  elementlərinin  bu  torpağa  qədəm  qoyduqları,  ayaq 
basdıqları  günlərdən,  VII-VIII  əsrlərdən  baĢlayır.  Bununla  onlar  ilk  iri  terror 
aktlarını  qəsbkarlıq  zəminində  xristianlığı  qəbul  etmiĢ  alban  türklərinə  qarĢı 
yönəltmiĢlər.  Xilafətə  quyruq  bulayan  erməni  qriqorian  kilsəsi  mığrı  türk 
tayfasından  olan  Böyük  Alban  hökmdarı  CavanĢirin  681-ci  ildə  zəhərlənməsində, 
onun  son  varisi  ġeruya  və  ona  yaxın  adamların  Ģərə-böhtana  salınaraq  qətlə 
yetirilmələrində, daha doğrusu, ərəb sərkərdəsi Məhəmməd ibn Mərvan tərəfindən 
Xilafətin  paytaxtı  ġam  Ģəhərinə  aparılaraq  orada  705-ci  ildə  edam  edilmələrində 
xüsusi  fəallıq  göstərmiĢdir.  IX  əsrin  istiqlaliyyət  mücahidi,  azadlıq  aĢiqi, 

---

197 
 
Azərbaycanın  xalq  qəhrəmanı  Babək  və  qardaĢı  Abdulla  erməni  xislətli  Səhl  ibn 
Sumbat  və  oğlu  Müaviyə  tərəfindən  xəyanət  yolu  ilə  tutularaq  ərəblərə  təhvil 
verilmiĢlər.  Onlar  bu  xəyanətdən  bəhrələnmiĢ,  Babəki  ərəblərə  sataraq  çoxlu  pul 
qazanmıĢlar. 838-ci il mart ayının 14-də xəlifə Mötəsimin hökmü ilə Babək Samirə 
Ģəhərində edam edilmiĢdi. QardaĢı Abdulla isə eyni iĢgəncə ilə Bağdad Ģəhərində 
qətlə  yetirilmiĢdi.  Hətta  XIII  əsrdə  özünü  Xaçın  knyazı  elan  edən  Həsən  Cəlalın 
son  varisi  də  XVI  əsrdə  gəlmə  ermənilər  tərəfindən  zəhərlənərək  aradan 
götürülmüĢdü.  Bununla  da  dönmə  ermənilərin  son  varisi  kimi  çıxıĢ  edən  Xaçın 
məlikliyinin özündə belə rəhbərliyi gəlmə ermənilər  öz əllərinə keçirmiĢlər. 
Mən bu bölmədə XVI əsrdən baĢlayaraq Azərbaycan ərazisində ermənilərin 
törətdikləri  terror  aktlarının  xronologiyasını  verməyə  çalıĢmıĢam.  Əlbəttə,  dünya 
arenasında  ermənilər  və  erməni-daĢnak  terrorçuları  müxtəlif  adlar  altında  terror 
aktları  törətmiĢ,  həm  də  kifayət  qədər  ifĢa  olunmuĢlar.  O  da  aydındır  ki,  erməni 
terrorçularının fərdi terror aktları 1892-ci ildən baĢlayaraq siyasi məna  kəsb edən 
bir  hərəkata  çevrilmiĢdir.  Bu  isə  DaĢnaksutyun  partiyasının  adıyla  bağlıdır. 
DaĢnaksutyun  partiyasının  ən  kəsərli  silahı  məhz  bir  ərazidə  yaĢadıqları  qonĢu 
xalqlara qarĢı törədilən terror aktlarından faydalanmaq siyasətidir. Təkcə bir faktı 
göstərmək  kifayətdir  ki,  erməni  daĢnak  terrorçuları  1970-1980-ci  illərdə  türk 
səfirliklərinə  və  türklərə  qarĢı  220-dən  çox  terror  aktı  törətmiĢlər.  Əllidən  çox 
insan,  o  cümlədən  41  türk  diplomatı  qətlə  yetirilmiĢdir.  Onların  ailə  üzvləri  də 
zərərçəkən  insanlardan  olmuĢlar.  Biz  burada  XIX-XX  əsrlərdə  erməni 
terrorçularının Türkiyə ərazisində və ya türk səfirliklərinə qarĢı törədilən və həyata 
keçirilən  terror  aktları  barədə  məlumat  verməyi  qarĢıya  məqsəd  qoymamıĢıq. 
Çünki Anadoluda və dünyanın bir sıra aparıcı ölkələrində erməni-daĢnak faĢistləri 
tərəfindən  törədilən  bu  terror  aktları  barədə  kifayət  qədər  deyilib  və  yazılıbdır. 
Əfsuslar  olsun  ki,  ermənilərin  və  erməni-daĢnak  faĢizminin  Azərbaycanın  tarixi-
coğrafi ərazisində son iki əsrdə mütəmadi və məqsədyönlü Ģəkildə törətdikləri həm 
fiziki, həm də  mənəvi-ideoloji terror aktları kifayət qədər araĢdırılmamıĢ, sistemli 
Ģəkildə öyrənilməmiĢdir. Deyərdim ki, hətta günü bu gün də terror aksiyaları tarixi 
faktlar  əsasında  izlənməmiĢ,  Azərbaycanın  varlığına  yönəlmiĢ  qəsdləri 
müqabilində  yetərincə  ifĢa  olunmamıĢdır.  Halbuki  ötən  yüzilliklər  ərzində 
ermənilər  və  erməni-daĢnak  faĢistləri  Azərbaycana  və  Azərbaycan  türkünə  qarĢı 
xəyanət  yolu  tutduqlarını  dönə-dönə  nümayiĢ  etdirmiĢlər.  Yüz  minlərlə 
Azərbaycan türkünü aman vermədən qətlə yetirmiĢlər, yurd-yuvalarından didərgin 
salmıĢlar.  Əsas  məqsədləri  Azərbaycan  türkünü  məhv  etməklə  etnik  təmizləmə 
siyasətlərini həyata keçirmək olmuĢdur. Onlar bu istəklərini terror müharibələri ilə 
yerinə yetirmiĢlər. Azərbaycan torpağında öz dövlətlərini qurmağa çalıĢmıĢ və son 
anda buna nail olmuĢdular.