Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

 
ġAHTƏRƏ - Fumariaceae DC. fəsiləsi 
Dərman Ģahtərəsi - Fumaria offıcinalis L. 
 
Dünya florasının tərkibində cinsin 40-a qədər növü  yayılmıĢdır. ġahtərə cinsinin növlərinə 
ən çox ġimal yarımkürəsinin Orta Aralıq dənizi ölkələrinin isti və ınülayim iqlim zonalarında rast 
gəlmək olar. Qafqazda 8, o cümlədən Azərbaycanda 6 növünə təsadüf edilir. Bunlardan təbabətdə 
aĢağadıkılardan  istifadə  edilir:  dərman  Ģahtərəsi  -  Fumaria  officinalis  L.,  ġleyxer  Ģahtərəsi  -  F. 
schleicheri  Soy.-Willem.  xırdaçiçək  Ģahtərə  -  F.  micrantha  Lag.  və  vayan  Ģahtərəsı  -  F.  vaillantii 
Loisel. 
Sahtərənin bu növləri çox da hündür olmayan, birillik ot bitkisi olub, iki və dördqat lələkvari 
yayılmıĢ  yarpaqlara  malikdir.  Çiçəkləri  salxımvari,  qeyri-müntəzəmdir,  kasacığın  yarpağı  iki, 
ləçəklərı  dörddür.  Meyvəsi  girdə  formalı,  birtoxumlu  fındıqçadan  ibarətdir.  ġahtərənin  bütün 

---

78 
 
növləri  mart-may  aylarında  çıçəkləyir,  meyvələri  may-iyunda  yetiĢir.  ġahtərə  növləri  bir-birindən 
tac çiçəklərinin rənginə və çiçək kasacığının quruluĢuna görə fərqlənır. 
Dərman  Ģahtərəsinin  çiçəkləri  qırmızıdır.  Azərbaycanın  Dəvəçi  və  Kür-Araz  ovalıqlarında,  Kıçık 
Qafqazın orta dağ qurĢaqlarına qədər yayılınıĢıdır.
 
Xırdaçiçək  Ģahtərənin  çiçəkləri  çəhrayı  rəngdə  olub  Muğan  çöllərində  geniĢ  yayılmıĢdır. 
Azərbaycanda Ģleyxer, vayan və xırdaçiçək Ģahtərə bitkilərinin bol ehtiyatları vardır. 
Dərman  Ģahtərəsində  protopin  (fumarin)  kriptonik-avin,  kriptopin,  skulerin,  xelidonin, 
sanqvinarin, xeleritrin, homoxelidonin, tetrahidrokoptozin alkaloidləri, ritin, kversetin flavonoidləri, 
2,9% aĢı maddəsi, C vitamini, 4,7%  qatran, fumar, kəhrəba, qlikol, süd, alma, limon turĢusuları və 
s. aĢkar olunmusdur. 
ġleyxer  Ģahtərəsindən  alınmıĢ  alkaloidlər  cəminin  tərkibində  protopin,  fumaridin, 
fumarinon, fumaritin alkaloidləri müəyyən edilmiĢdir.