Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

 
Ġyli kərəviz – Apium graveolens L. 
 
Ġyli  kərəvizin  vətəni  Aralıq  dənizi  ölkələrinin  əraziləri  hesab  edilir.  Yabanı  halda  Qərbi 
Avropa, Asiya, Hindistan, ġimali və Cənubi Amerika, keçmiĢ SSRĠ-nin Cənubi Avropa hissələrində 
yayılmıĢdır. Azərbaycanda isə yabanı halda 1 növünə - iyli kərəvizə rast gəlinir.  
Ġyli  kərəviz  –  Apium  graveolens  L.  Bu  hündürlüyü  80-100  sm-ə  çatan  birillik  və  yaxud 
ikiillik  bitkidir.  Gövdəsi  dikduran  çoxlu  budaqlardan  ibarətdir.  Çiçəkləri  xırda  ağ  rəngli  olub 
mürəkkəb  çətirdə  toplanmıĢdır.  Rozet  yarpaqları  iri,  ətli  saplaqdan  ibarət  olub,  ikilələkĢəkilli 
bölünmüĢdür,  yuxarıda  yerləĢən  yarpaqları  gövdə  üzərində  oturan  halda  üçər  bölünən,  tünd  yaĢıl 
rəngli, parlaqdır. Meyvəsi iki toxumludur. Ġyun-iyul 
aylarında  çiçək  açır,  iyul-avqust  (sentyabr) 
aylarında  meyvə  verir.  Ġyli  kərəviz  Azərbaycanın 
Xəzər 
sahillərində, 
AbĢeronda, 
Kür-Araz 
düzənliklərində,  Lənkəranın  düzən  ərazilərində, 
əsasən 
düzənliklərdə, 
dəniz 
sahillərində, 
qumluqlarda,  bataqlıqlarda,  bulaq  kənarlarında, 
Ģoranlıqlarda və zibilliklərdə yayılmıĢdır.  
Qədim  yunan  və  Roma  xalqları  tərkibində 
kərəviz  olmayan  xörəklərdən  həmiĢə  imtina 
edirmiĢlər. Farslar kərəviz bitkisini Allah tərəfindən 
insanlara  verilmiĢ  hədiyyə  kimi  səciyyələndirirlər.  Yunan  və  Roma  xalqları  kərəviz  bitkisi  ilə  bir 
çox  xəstəlikləri  məharətlə  müalicə  edərmiĢlər.  Kərəvəzin  bir  çox  sort  və  formalarından  qida, 
ədviyyat  və  müalicə  məqsədləri  üçün  dünyanın  əksər  xalqları  istifadə  edirlər.  Kərəvizin 
kökmeyvəsinin ətri Ģaxtalar düĢən zamanı da olduğu kimi qalır.  
Kərəvizin  bütün  hissələri  qiymətli  müalicəvi  xüsusiyyətlərə  malikdir.  O  iĢtahartırıcı, mədə 
Ģirəsinin  ifrazatını  artırır,  antiseptik  vasitə  kimi  yarasağaldıcı  təsirə,  orqanizmin  tonusunun 

---

164 
 
artırılmasında  mühüm  rol  oynayır.  Bundan  baĢqa  kərəvizin  tərkibində  çoxlu  miqdarda  makro  və 
mikroelementlərdən,  vitamin  mənbəyi,  antoksidant  xüsusiyyətli  apigenin  maddəsindən, 
furokumarinlər, asparagin, xolin, manit, niĢasta həmçinin Na, P və Fe mikroelementləri, efir yağları 
aĢkar edilmiĢidr ki, bunlar da orqanizmdə selikli qiĢa toxumalarının iĢinin nizamlanmasında onların 
fəaliyyətinin  normal  gediĢində  müsbət  rol  oynayırlar.  Ona  görə  də  mədə  və  onikibarmaq 
bağırsaqlarında  yarası  olan  xəstələr  bitkidən  təzə  dərilmiĢ,  biĢirilmiĢ  və  turĢuya  qoyulmuĢ  halda 
yeməklərində istifadə etməlidirlər. Kərəvizin tərkibində olan maddələr, orqanizmdə toplanıb qalmıĢ 
duzların  və  Ģlakların  təmizlənməsində  mühüm  rol  oynayır.  Bundan  baĢqa  podaqra,  revmatizm, 
artrit,  sidik  kisəsi,  böyrək,  ciyər  və  s.  xəstəliklərə  tutulmuĢ  insanların  yeməklərinin  tərkibinə  bu 
bitkidən çoxlu miqdarda qatılması məsləhətdir. Elmi əsaslarla sübut olunmuĢdur ki, kərəviz nevroz, 
zəifləmiĢ  əsəb  sistemində,  eləcə  də  yuxu  pozuntularında  əvəzsiz  müalicə  preparatıdır.  Ona  görə 
həkimlər bu cür xəstəliklərə düçar olmuĢ insanlara hər gün kərəviz yeməyi məsləhət görürlər.