Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

BədmüĢk,  piĢpiĢə  (Keçi  söyüdü)  –  S.  caprea  L.  hündürlüyü  1,5-4,0,  bəzən  4-8  m-ə, 
diametri  40-60  sm-ə  qədər  olan  ağacdir.  Qabığı  yaĢılımtıl-boz  və  hamardır.  Böyüdükcə,  xüsusilə 
gövdəsinin aĢağı hissəsi qonurumtul rəng alır və üzərində uzununa dərin çatlar əmələ gəlir. Cavan 
budaqları  sıx  boz  tüklüdür,  sonralar  çılpaqlaĢır.  Tumurcuqları  çox  iri,  çılpaq  və  qonurdur,  5  mm 
uzunluqdadır.  Yarpaqlarıın  uzunluğu  5-12  (18)  sm,  eni  2,5-5(8)  sm  olub,  ellips  Ģəklindədir. 
Yarpaqları  açılmazdan  əvvəl  çiçəkləyir.  DiĢicik  sırğaları  saplaqlıdır,  sıxdır,  meyvələrinin 
yanındakılar  10  sm-ə  qədər  uzunluqdadır.  Erkəkcikləri  2-dir,  sərbəst  və  çılpaqdır.  Mart-aprel 
aylarında çiçək açır. 
BədmüĢk  söyüdünün  qabıq  və  budaqlarının  tərkibində 
alkaloid,  C  vitamini,  salisil  spirti,  2,2-4,2%  fenolqlükozid, 
katexin,  kversetin  flavonoidləri,  yarpaqlarından  üzvi  turĢular, 
saponin,  kempferol,  lyuteolin,  apiqenin,  bakkozid,  salikaprin, 
hamaĢçiçəyindən 
0,49-1,87% 
fenolqlikozid, 
triantin, 
izoramnetin, lyuteolin, erkək hamaĢçiçəyindən üzvi turĢular, C 
vitamini, 
4,1-5,3%-ə 
qədər 
diosmetin, 
kapreozid, 
salikapreozid,  izoramnetin  flavonoidləri  aĢkar  edilmiĢdir. 
DiĢicikdə  1%-ə  qədər  sulu  karbohidrat  maddələri,  0,2%-ə 
qədər  saxaroza,  tozcuğundan  11%-ə  qədər  sulu  karbohidrat, 
7%-ə  qədər  saxaroza  qlükoza,  fruktoza,  qalaktoza,  ramnoza,  C  vitamini  və  s.  maddələr  aĢkar 
edilmiĢdir. 
BədmüĢk  söyüdü  çox  qiymətli  dərman  və  texniki  bitkidir.  Tərkibində  flavonoidlər,  aĢı, 
boyaq  maddələri  aĢkar  edilmiĢdir.  Bu  qiymətli  bitki  xalq  təbabətində  qədimdən  istifadə  olunur. 
Aprel-may  aylarında  çiçəkləmə  dövrüdür,  qabığı  isə  iyun-iyul  aylarında  toplanır. Qabığından  təzə 

---

35 
 
alınmıĢ Ģirə mədə xəstəliklərinin, qara ciyər iltihabının, sarılığın müalicəsində, eləcə də qızdırmanı  
salan, qandayandırıcı vasitə kimi faydalıdır. Elmi təbabətdə xinin maddəsinin kəĢfinə qədər ondan 
revmatizmin, böyrək xəstəliklərinin müalicəsində, bəzi vəzilərin ĢiĢməsinin qarĢısının alınmasında 
geniĢ  istifadə  olunmuĢdur.  Bunlardan  baĢqa,  söyüd  qabığının  külündən  hazırlanan sirkəli məlhəm 
ziyil  götürən  dərmandır.  Onun  kitrəsi  isə  göz  xəstəliyinin  müalicəsində  mühüm  əhəmiyyətə 
malikdir.  BədmüĢk  söyüdünün  çiçəklərindən  alınan  cövhər  xalq  arasında  «piĢpiĢə  arağı»  adı  ilə 
məĢhurdur.  Bitkidən  ürək  ağrısı  zamanı  və  ümumiyyətlə,  ürək  xəstəliklərində  damcı  formasında 
istifadə  edilir.  Son  zamanlar  alimlərimiz  öyrənmiĢlər  ki,  ürək  dərmanı  kimi  bitkinin  baĢqa 
hissələrinə nisbətən erkəkcik daĢıyan çiçəkləri daha səmərəlidir. 
Ondan  alınan  preparatlar  ürək  fəaliyyətinin  pozulması  və  nəbzin  tez-tez  vurması  vaxtı 
iĢlədilir.  Son  zamanlar  söyüd  çiçəyindən  hazırlanan  duru  spirtli  cövhərdən  qan  təzyiqi 
xəstəliklərində istifadə olunur.  
Alman xalq təbabətində qabığından hazırlanan dəmləmə və cövhərdən öskürək zamanı baĢ 
ağrılarında,  qızdırmada,  malyariyada,  müxtəlif  qanaxmalarda,  mədə-bağırsaq  xəstəliklərində,  sinir 
ağrılarında müxtəlif soyuqdəymələrdə, sakitləĢdirici kimi daxilə qəbul edilir. 
BədmüĢk  söyüdünün  qabığının  tərkibində  15-16%,  bəzi  hallarda  isə  hətta  21%-ə  qədər 
tannin  maddəsi  olur.  Ağac  daha  kefyiyyətli  olduqda  taninin  miqdarı  62,1%-ə  çatır.  Qabıqlarından 
alınan yüksək keyfiyyətli tanin maddəsi göndəri sənayesi üçün qiymətli aĢılayıcı sayılır. 
Bu  söyüd  qiymətli  bəzək  bitkisi  hesab  edilir.  BədmüĢk  söyüdünün  yarpaq,  çiçək  və 
qabıqlarının  tərkibində  flavonoid  tərkibli  boyaq  maddələri  vardır.  Biz  laboratoriya  Ģəraitində 
bədmüĢkdən  sarı,  qızılı-sarı,  sarı-narıncı,  narıncı-yaĢıl,  yaĢılımtıl,  zeytunu,  firuzəyi,  qonur, 
qonurumtul-boz,  açıq-qəhvəyi,  tünd-qəhvəyi,  Ģabalıdı,  qəhvəyi-qara  və  s.  rəng  və  çalarlar  almağa 
nail  olmuĢuq.  1  kq  bədmüĢk  söyüdünün  qabığından  hazırlanan  boya  məhlulu  ilə  8-10  kq  yun  və 
ipək  məmulatını  boyamaq  olar.  Bitkidən  alınan  rəng  və  çalarlar  günəĢ  Ģüasına,  yuyulmaya  qarĢı 
davamlıdır.  BədmüĢk  söyüdünün  qələmləri  çox  çətinliklə  kök  atır,  əsasən  toxumların  vasitəsilə 
çoxaldılır. Kötüyündən çoxlu pöhrə verir.